Chủ động ứng phó El Nino

Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, thời gian đỉnh điểm của El Nino có thể xảy ra từ tháng 11/2023-1/2024, với xác suất vào khoảng 56% El Nino có cường độ mạnh và xác suất vào khoảng 84% El Nino đạt cường độ trung bình. Như vậy, nhiều khả năng El Nino trong chu kỳ này sẽ xảy ra với cường độ từ trung bình đến mạnh.

Cà Mau là địa phương không có nguồn nước ngọt bổ sung, đa phần nước ngọt phục vụ sinh hoạt và sản xuất phụ thuộc vào nước mưa và nguồn nước ngầm, nên khi xảy ra El Nino sẽ tác động và thiệt hại rất lớn từ sản xuất, sinh hoạt của người dân cho đến gây sụp lún đất, xâm nhập mặn, khó khăn cho phòng cháy, chữa cháy rừng...

Ngay từ thời điểm hiện tại, người dân cần chủ động gia cố bờ bao cũng như tích nước mưa để phòng khi có El Nino xảy ra vào cuối năm như dự báo.

Hẳn nhiều người, nhất là bà con nông dân sẽ không thể quên mức độ thiệt hại mà El Nino của 2 chu kỳ liên tiếp gần đây đã gây ra. Cụ thể, trong năm 2015-2016, El Nino đã khiến hơn 49.000 ha lúa đông xuân, lúa trên đất nuôi tôm bị thiệt hại; trong đó, gần 30.000 ha có mức độ thiệt hại từ 70-100%. Ngoài ra, nắng nóng, xâm nhập mặn nghiêm trọng làm thiệt hại hơn 52.500 ha tôm nuôi quảng canh và quảng canh cải tiến, tỉnh phải công bố thiên tai cấp độ 2 trên lĩnh vực nuôi trồng thủy sản. Ðến mùa khô năm 2019-2020, El Nino khiến kênh rạch nội đồng cạn nước, trơ đáy, không chỉ lúa, lúa - tôm, tôm nuôi bị thiệt hại mà hơn 20.850 hộ dân thiếu nước sinh hoạt; trên 1.130 điểm sụp lún, sạt lở đường giao thông... UBND tỉnh đã ban bố tình trạng thiên tai do hạn hán, xâm nhập mặn và sụp lún đất cấp độ 2.

Từ thực tế đã diễn ra và trước dự báo El Nino trong chu kỳ 2023-2024 này với cường độ từ trung bình đến mạnh sẽ tiếp tục có những tác động nghiêm trọng đến sản xuất, đời sống của người dân và cả những công trình công cộng khác, nhất là lộ giao thông. Theo ông Nguyễn Trần Thức, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, đối với sản xuất trên địa bàn tỉnh, El Nino không tác động nhiều đến vụ hè thu này nhưng sẽ tác động rõ trên vụ lúa - tôm vào cuối năm.

Rõ ràng, El Nino hiện nay là không thể chủ quan, nhất là đối với vụ đông xuân và vụ lúa - tôm trong thời gian tới. Ðể giảm thiệt hại xuống mức thấp nhất, theo ông Nguyễn Trần Thức, ngay từ thời điểm này cần thành lập tổ công tác đặc biệt với tất cả các đơn vị liên quan để chỉ đạo sản xuất cụ thể cho từng địa phương, từ cơ cấu giống cho đến giải pháp công trình. Bởi, El Nino trong chu kỳ này được dự báo là khá phức tạp.

El Nino năm 2019-2020 đã khiến hàng chục ngàn héc-ta lúa bị thiệt hại.

Ðiều đáng lo ngại nhất hiện nay là vấn đề cơ cấu giống, nhất là giống lúa trên đất nuôi tôm. Trong vụ lúa - tôm 2021-2022, mưa nhiều kéo dài nên bà con nông dân khá thành công đối với giống lúa Một bụi đỏ. Hiện nay, lượng lúa giống này đang trong dân rất lớn. “Nếu vụ lúa - tôm này, bà con tiếp tục canh tác giống Một bụi đỏ thì nguy cơ thiệt hại khi xảy ra El Nino là rất cao. Do đó, trước mắt cần nhanh chóng chuyển đổi sang các giống ngắn ngày, đây là giải pháp cần được triển khai ngay”, ông Thức khuyến cáo.

Không chỉ tác động trực tiếp mà thời tiết nắng nóng do El Nino còn là điều kiện thuận lợi cho các loại sâu bệnh gây hại, nhất là rầy nâu. Theo đó, ông Nguyễn Văn Quân, Phó giám đốc Sở NN&PTNT, đề nghị các địa phương chuyển đổi và bố trí giống phù hợp, đặc biệt là quy hoạch cũng như triển khai sản xuất theo đúng quy hoạch. Không chỉ vậy, cần có những cơ chế ràng buộc để người dân sản xuất theo quy hoạch, có thể là không được hỗ trợ khi xảy ra thiên tai đối với những hộ không sản xuất theo quy hoạch.

Hàng năm, từ nguồn thủy lợi phí, tỉnh cũng đã triển khai thực hiện nhiều dự án nạo vét kênh mương, ngăn mặn, chống tràn... Hiện nay, toàn tỉnh đã đầu tư xây dựng, đưa vào khai thác 214 cống và 7 trạm bơm. Ðồng thời, theo Quyết định số 3110/QÐ-UBND, ngày 31/12/2022, năm 2023 có 70 công trình thủy lợi được duy tu, sửa chữa. Theo đó, đã nghiệm thu xong 1 công trình; đang thi công 63 công trình, tiến độ từ 5-95%; trình kế hoạch lựa chọn nhà thầu 11 công trình; đang thực hiện xây dựng 2 định mức và phê duyệt xong 2 quy trình vận hành Tiểu vùng III và Tiểu vùng X - Nam Cà Mau.

Có thể thấy, dù đã được quan tâm đầu tư nhưng hệ thống hạ tầng thủy lợi hiện nay vẫn chưa thể đáp ứng nhu cầu thực tế, nhất là khi các hiện tượng thời tiết cực đoan như El Nino dự báo sẽ xảy ra trong thời gian tới. Do đó, để hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại, ngoài giải pháp mà các cơ quan chức năng đã triển khai thì hơn ai hết, chính người dân cần chủ động trong chuyển đổi giống, tổ chức sản xuất theo lịch thời vụ và cả chủ động trong việc tích nước ngọt khi có mưa...

Nguyễn Phú