Mùa quả sâm Ngọc Linh chín đỏ

Chùm quả sâm chín đỏ vào mùa

Cây sâm Ngọc Linh thường mọc tập trung ở núi Ngọc Linh, tỉnh Quảng Nam và Kon Tum. Điều kiện sinh trưởng của sâm Ngọc Linh rất đặc biệt, chỉ mọc ở những nơi có độ cao từ 1.500m trở lên, đất có độ mùn cao, tơi xốp và nhiều sương mù bao phủ, sâm được hấp thụ trọn vẹn tinh hoa của núi rừng với hàm lượng dưỡng chất cao.

Hạt sâm được bóc ra khỏi hoa để kiểm đếm, phân lọa

Hồ Văn Dinh, một nông dân Xê Đăng, tiết lộ: Sâm Ngọc Linh được 4-5 tuổi thì mới có hoa và mỗi năm chỉ nở hoa một lần duy nhất. Vì thế, người dân luôn dự đoán thời gian để có thể thu hái chính xác. Từ độ cuối tháng 7 đến tháng 10 hằng năm, cây sâm Ngọc Linh cho những chùm quả chín mọng đỏ tươi tuyệt đẹp, cũng là thời điểm người dân thu hoạch quả, hạt sâm. Quả cây sâm thường bắt đầu chín sau một thời gian dài ngủ đông và ra hoa, kết quả. Những quả chín mọng sẽ được thu hoạch trước, quả xanh để dành lại cho lần thu hoạch sau.

Người dân thu hoạch hạt sâm

Phải đến năm thứ 4, những cây sâm Ngọc Linh ở vùng núi cao huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum mới bắt đầu ra quả. Quả sâm Ngọc Linh thường mọc tập trung ở trung tâm tán lá, sau 2 tháng bắt đầu chuyển từ màu xanh đến xanh thẫm, vàng lục, khi chín ngả màu đỏ. Mỗi cây sâm Ngọc Linh có 10-30 quả, trong đó mỗi quả chứa 1-2 hạt.

Địa bàn huyện Nam Trà My và Tu Mơ Rông, Đăk Glei (Kon Tum) cùng nằm trên dãy núi Ngọc Linh, có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tương đồng, là vùng có chỉ dẫn địa lý sâm Ngọc Linh. Hiện tại, Quảng Nam và Kon Tum đã trồng, phát triển khoảng 6.000 ha sâm Ngọc Linh. Hai địa phương này đã đầu tư hơn 471,8 tỉ đồng để phát triển hạ tầng vùng sâm.

Túi lưới bảo vệ quả và hạt sâm Ngọc Linh

Ở đỉnh Ngọc Linh, số giờ trời quang, nắng đẹp trong ngày chỉ 3-4 tiếng là nhiều, mùa đông cả ngày âm u. Giữa sương mù đặc quánh là các vườn sâm Ngọc Linh. Ở những vườn sâm, mùa sâm lấy hạt là mùa không ngủ. Tối đến, khắp vùng Ngọc Linh chìm trong màn đêm và tiếng mưa rơi thầm thì.

Anh Hồ Văn Dinh cho biết, người trồng sâm sợ nhất là vườn sâm bị trộm, kẻ trộm không phải chỉ là người mà còn là lũ chuột ăn quả sâm, củ sâm. Bởi vậy, đêm nào mọi người cũng thay phiên nhau đi kiểm tra. Với loài chuột ở vùng núi này, quả và củ sâm là món ăn khoái khẩu của chúng. Chuột cắn phá quả, hạt sâm tàn bạo. Bởi thế mọi người phải dùng mọi cách để bảo vệ những chùm quả sâm.

Mùa quả sâm Ngọc Linh chín đỏ

Anh Hồ Văn Dêm (người Xê Đăng, ở nóc Con Pin, xã Trà Linh), nhân viên tại Trạm dược liệu Trà Linh, thuộc Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam cho biết, chất lượng hạt giống sâm Ngọc Linh là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quá trình nảy mầm và tỷ lệ hình thành cây giống để nhân rộng diện tích trồng sâm. Điều đặc biệt, do mang trong mình nhiều công dụng đặc trưng, những hạt sâm Ngọc Linh rất có giá trị trên thị trường. Người dân nơi đây, phần lớn là người Xê Đăng, cũng như những công ty chuyên trồng sâm Ngọc Linh hiếm khi bán hạt ra ngoài. Họ chủ yếu giữ gìn và ươm mầm hạt sâm quý để làm giống cho những mùa sau. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay, hoa và lá sâm - “quốc bảo của Việt Nam” - bất ngờ được rao bán tràn ngập thị trường. Trên mạng xã hội, chỉ cần gõ “hoa sâm Ngọc Linh” hay “lá sâm Ngọc Linh”, ngay lập tức cho ra hàng trăm kết quả. Bất ngờ hơn, giá của những mặt hàng này vô cùng rẻ, ví dụ có loại hạt sâm Ngọc Linh được rao bán với giá 5-8 triệu đồng/kg, lá hoa sâm tươi giá 1,5-3 triệu đồng/kg, siêu rẻ, khiến nhiều người giật mình phải đặt câu hỏi về nguồn gốc cũng như chất lượng của nó.

Nói về điều này, ông Hồ Văn Du, người có vườn sâm lớn trên xã Trà Linh khẳng định, không thể có chuyện bán lá sâm và hạt sâm rẻ như vậy được. Với người trồng sâm Ngọc Linh, không chỉ củ sâm, mà lá và hạt sâm cũng quý như chính tính mạng của mình vậy. Ông Hồ Văn Du cho biết, mỗi nhánh cây sẽ có một bông hoa. Tuy nhiên, cây sâm Ngọc Linh thường chỉ có một nhánh, rất ít cây có 2-3 nhánh. Thế nên, lượng hạt rất ít.

Anh Trần Xuân Huấn - Trạm phó trạm Dược liệu Trà Linh - cho biết, mỗi mùa trạm thu hoạch khoảng 80.000 quả, hạt sâm. Hiện giá bán bình quân trên thị trường tầm 70.000-100.000 đồng/hạt. Mỗi lon khoảng 1.000 hạt, giá cũng ngót 100 triệu đồng, khoảng 2.000 hạt sẽ được 1kg. Trên thị trường, giá hạt giống sâm Ngọc Linh vô cùng đắt đỏ, lên tới 240 triệu đồng/kg. Vậy nên, đến mùa hoa đậu quả, người dân thường dùng lưới bọc hoa bảo vệ hạt để thu hoạch làm giống, không ai hái hoa hay mang hạt đem bán với giá rẻ như vậy.

Trạm Dược liệu Trà Linh nằm chót vót trên đỉnh núi Ngọc Linh. Nơi đây có vườn sâm Ngọc Linh rộng hơn 50 ha với 250.000 cây, được coi là vườn sâm gốc quý giá lớn nhất của Quảng Nam, nơi cung cấp nguồn giống cho người dân và doanh nghiệp trồng. Thường sâm Ngọc Linh sinh trưởng trong tự nhiên, nhiều nhà vườn hay trồng cây sâm giống quanh các gốc cây cổ thụ trong vườn để lấy bóng râm và mùn tự nhiên. Những người tự trồng sâm hay các nhân viên của trạm Dược liệu Trà Linh mùa này đang tất bật cho vụ gieo giống sâm mới. Mỗi người một việc, người hái những quả sâm chín mọng đỏ chót, người làm đất, người gieo hạt vào những khuôn đất, người chăm sóc những cây sâm mới được trồng... Tất cả đều mong những hạt cây lớn dần lên, phủ khắp trên những sườn núi giăng màn mây mù này, để đời sống người dân giàu có hơn, quốc bảo của Việt Nam có giá trị lớn hơn khi mang ra thị trường quốc tế.

Đến năm 2030, Việt Nam sẽ có khoảng 200.000 ha trồng sâm tại Quảng Nam, Kon Tum, Gia Lai, Lâm Đồng, Nghệ An, Lai Châu, Lào Cai; đầu tư phát triển vùng nguyên liệu sâm Việt Nam tập trung tại Quảng Nam, Kon Tum, Gia Lai, Lai Châu, Lâm Đồng và Nghệ An, với diện tích khoảng 27.390 ha.

Tiêu Dao