AI 'lấy đi' việc làm của phụ nữ nhiều hơn?

Khả năng tự động hóa nhiều công việc đơn giản, mất nhiều thời gian và có tính chất lặp lại của các công cụ AI giúp giải phóng rất nhiều sức lao động cho con người, nhưng cũng khiến không ít người lo ngại về viễn cảnh bị AI thay thế trên thị trường lao động.

Đáng chú ý, nhiều phân tích và nghiên cứu đã chỉ ra công việc của phụ nữ có khả năng bị tác động tiêu cực hơn nam giới do tự động hóa bởi AI. Đa số nghiên cứu cho rằng, tỷ lệ phụ nữ làm việc trong các công việc có tính chất phụ trợ, hành chính hay dịch vụ - những ngành có tiềm năng tự động hóa lớn - thường cao hơn nhiều tỷ lệ nam giới, khiến phụ nữ dễ bị thay thế bởi AI hơn.

Chẳng hạn, báo cáo mới đây của Viện toàn cầu McKinsey về trí tuệ nhân tạo và tương lai việc làm ở Mỹ cho rằng, phụ nữ có nguy cơ mất việc cao hơn 50% so với nam giới trong cuộc đua AI. Theo đó, chỉ riêng ở Mỹ, khoảng 12 triệu việc làm sẽ bị AI thay thế trong 7 năm tới, vì các hoạt động chiếm tới 30% số giờ làm việc hiện tại trong nền kinh tế nước này có thể được tự động hóa.

Tại Việt Nam, phụ nữ chiếm khoảng 48% lực lượng lao động. Họ có mặt ở hầu hết các ngành nghề, nhưng tập trung nhiều trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, bán lẻ, sản xuất... Theo một báo cáo của Goldman Sachs, 70% công việc mà AI có thể gây tác động là do phụ nữ đảm nhiệm - điều này có nghĩa phụ nữ Việt Nam bị ảnh hưởng nhiều hơn nam giới.

Một luồng nghiên cứu khác lại đưa ra kết luận hoàn toàn trái ngược khi ước tính những ngành nghề có tỷ lệ lớn lao động là nam giới lại có nguy cơ tự động hóa cao hơn. Đó là vì phụ nữ thường làm những công việc có sự tương tác liên cá nhân, đòi hỏi kỹ năng mềm và giao tiếp xã hội tốt - điều AI khó lòng thay thế con người.

Tuy nhiên, Gallego và cộng sự (2019) phân tích, kể cả trong những lĩnh vực này, phụ nữ vẫn có thể chịu thiệt thòi do ít được nắm giữ những vị trí lãnh đạo. Ví dụ trong lĩnh vực dịch vụ tài chính, nơi phụ nữ chiếm gần 50% tổng lực lượng lao động nhưng chỉ nắm giữ 25% vị trí quản lý cấp cao, các công việc văn thư và hành chính chủ yếu do phụ nữ nắm giữ vẫn phải đối mặt với nhiều rủi ro do tự động hóa dựa trên AI hơn.

Như vậy, chưa có câu trả lời rõ ràng cho câu hỏi liệu phụ nữ có bị tác động tiêu cực hơn so với nam giới trước làn sóng tự động hóa do AI. Việc đánh giá tác động còn phụ thuộc vào những yếu tố khác như bối cảnh công việc, vị thế xã hội, điều kiện kinh tế và văn hóa của mỗi người.

Bởi rủi ro là khác nhau nên cũng cần những cách tiếp cận và giải pháp khác nhau để giảm thiểu những tác động của tự động hóa đến công việc của con người nói chung và phụ nữ nói riêng. Trong đó, phụ nữ cần được làm việc trong môi trường bình đẳng; được đào tạo và phát triển các kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động trong thời đại của AI. Đồng thời, Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ việc làm cho phụ nữ, đặc biệt là những phụ nữ bị mất việc làm do tác động của AI.

Ngọc Lan