ASEAN củng cố kết nối kinh tế thông qua hệ thống thanh toán xuyên biên giới

Hệ thống thanh toán xuyên biên giới dựa vào mã QR của ASEAN hứa hẹn giúp tiết kiệm chi phí giao dịch và thúc đẩy ngành bán lẻ và du lịch của khu vực. Ảnh: Nikkei Asia

Thanh toán ở ASEAN bằng các đồng nội tệ

Năm ngoái, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Singapore và Philippines ký kết thỏa thuận hợp tác về thanh toán xuyên biên giới ASEAN. Theo đó, họ sẽ sử dụng mã QR, thanh toán điện tử và giao dịch nội tệ để làm phương thức thanh toán chung trong khu vực. Các ngân hàng trung ương ở 5 nước này nhất trí làm việc cùng nhau để cải thiện thanh toán xuyên biên giới ở ASEAN theo hướng nhanh hơn, rẻ hơn, minh bạch và toàn diện hơn.

Họ cam kết sử dụng đồng tiền ở tất cả các nước ASEAN làm phương tiện thanh toán chính thức, bằng cách quy đổi sang tiền địa phương theo tỷ giá chuẩn ở mỗi nước.

Hồi tháng 1-2023, Indonesia và Malaysia bắt đầu thử nghiệm hệ thống thanh toán xuyên biên giới dựa vào mã QR và chính thức triển khai hệ thống này vào ngày 8-5. Giờ đây, du khách Malaysia ở Indonesia có thể sử dụng đồng ringgit trong ví điện tử của họ để thanh hàng hóa và dịch vụ bằng cách sử dụng điện thoại thông minh để quét mã QR. Ngược lại, du khách Indonesia cũng có thể sử dụng đồng rupiah để làm điều tương tự khi họ đi du lịch ở Malaysia. Hệ thống này tự động quy đổi đồng ringgit sang đồng rupiah và ngược lại, dựa theo tỷ giá hiện hành.

Việc sử dụng đồng tiền địa phương để thanh toán, mà không cần quy đổi sang đồng tiền trung gian đô la Mỹ, có thể giúp giảm chi phí giao dịch đến 30%.

Trước đó, Indonesia và Thái Lan cũng đã triển khai thành công giải pháp thanh toán xuyên biên giới giữa hai nước bằng cách sử dụng mã QR.

Tháng 11 năm ngoái, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Ngân hàng Trung ương Thái Lan đã tổ chức lễ công bố kết nối thanh toán bán lẻ ứng dụng mã QR giữa Việt Nam và Thái Lan. Trong giai đoạn đầu triển khai dự án thanh toán giữa hai nước, du khách Thái Lan có thể quét mã VietQR để thanh toán hàng hóa, dịch vụ tại các đơn vị chấp nhận thanh toán của TPBank và BIDV. Du khách Việt Nam là khách hàng của TPBank và Sacombank có thể quét mã ThaiQR tại gần 8 triệu điểm chấp nhận thanh toán tại Thái Lan.

Khu vực đầu tiên trên thế giới kết nối thanh toán

Tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 42 ở Labuan Bajo, Indonesia hồi tháng 5, các nhà lãnh đạo đã ra tuyên bố chung về nâng cao kết nối thanh toàn khu vực và thúc đẩy giao dịch bằng đồng tiền địa phương. Tuyên bố khẳng định cam kết hợp tác về lộ trình mở rộng các kết nối thanh toán khu vực cho tất cả 10 nước thành viên ASEAN.

Chương trình kết nối thanh toán xuyên biên giới dựa vào mã QR của ASEAN nhằm hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thanh toán thương mại, đầu tư, chuyển tiền xuyên biên giới và các hoạt động kinh tế khác với mục tiêu thực hiện một hệ sinh thái tài chính toàn diện trên khắp Đông Nam Á.

Kết nối thanh toán khu vực là yêu cầu quan trọng để giảm sự phụ thuộc của ASEAN vào các loại tiền tệ bên ngoài như đồng đô la Mỹ cho các giao dịch xuyên biên giới, đặc biệt là giữa các doanh nghiệp. Sức mạnh của đồng bạc xanh trong những năm gần đây khiến các đồng tiền của ASEAN yếu đi. Điều này gây tổn thương cho các nền kinh tế trong khu vực vì phần lớn các thành viên của ASEAN đều là những nhà nhập khẩu thực phẩm và năng lượng ròng.

“Hệ thống thanh toán xuyên biên giới của ASEAN sẽ bỏ qua đồng đô la Mỹ hoặc đồng nhân dân tệ của Trung Quốc với tư cách là đồng tiền trung gian”, Nico Han, nhà phân tích Đông Nam Á của Diplomat Risk Intelligence, bộ phận tư vấn và phân tích của tạp chí The Diplomat, cho biết.

Ông nói thêm, một hệ thống thanh toán kỹ thuật số xuyên biên giới thống nhất sẽ “thúc đẩy ý thức về chủ nghĩa khu vực và vai trò trung tâm của ASEAN trong việc quản lý các vấn đề quốc tế”.

Ông nhận xét, hệ thống này ngày càng trở nên quan trọng hơn trong bối cảnh căng thẳng giữa các cường quốc lớn trên toàn cầu đang dâng cao.

Hiện tại, một hệ thống thanh toán khu vực giống như ASEAN chưa xuất hiện ở những nơi khác trên thế giới, theo Ngân hàng Thanh toán quốc tế (BIS), có trụ sở ở Thụy Sĩ.

“Nỗ lực của các ngân hàng trung ương ở ASEAN là sáng tạo và mới mẻ. Ở các khu vực khác như châu Âu, kết nối thanh toán bán lẻ qua thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ phổ biến hơn. Trong khi đó, Trung Quốc nổi tiếng về thanh toán bằng mã QR tiên tiến, nhưng chúng không được kết nối như các mã QR của ASEAN”, Satoru Yamadera, cố vấn ở bộ phận nghiên cứu kinh tế và tác động phát triển của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), nói.

Thanh toán QR không tính phí đối với chủ thẻ và người bán, đồng thời có tỷ lệ quy đổi tốt hơn so với tỷ lệ quy đổi được thiết lập ở công ty xử lý thanh toán tư nhân như Visa hoặc American Express.

Lợi ích đi kèm thách thức

Các chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp siêu nhỏ cũng như doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ là những bên được hưởng lợi lớn nhất nhờ kết nối thanh toán khu vực. Theo ADB, các doanh nghiệp này chiếm hơn 90% tổng số doanh nghiệp ở Đông Nam Á.

“Doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiết kiệm được chi phí liên quan đến việc duy trì hệ thống điểm bán hàng (máy POS) hoặc trả phí cho các hãng thẻ”, nhà phân tích Nico Han của Diplomat Risk Intelligence, nói.

Vì hệ thống thanh toán xuyên biên giới hoạt động thông qua ví kỹ thuật số và không yêu cầu tài khoản ngân hàng truyền thống nên những người không có tài khoản ngân hàng vẫn có thể sử dụng nó.

Nico Han lưu ý: “Hệ thống này có khả năng cải thiện hiểu biết về tài chính và lợi ích cho những người dân chưa được tiếp cận dịch vụ ngân hàng đầy đủ”.

Nicholas Lee, nhà phân tích công nghệ hàng đầu châu Á của Global Counsel, một công ty tư vấn chính sách công, nhận định, hệ thống mới của ASEAN cũng sẽ cho phép các thương nhân và người tiêu dùng xây dựng lịch sử thanh toán và cung cấp dữ liệu đó để cải thiện điểm số tín dụng.

“Điều đó đặc biệt có lợi cho những bộ phận dân số không sử dụng hoặc thiếu tiếp cận dịch vụ ngân hàng”, Lee nói.

Ngoài ra, Lee cho rằng các giao dịch không dùng tiền mặt gia tăng sẽ cho phép nhà hoạch định chính sách nắm bắt dữ liệu giao dịch hiệu quả hơn. Điều này giúp họ đưa ra các dự báo kinh tế và hoạch định chính sách tốt hơn.

Tăng kết nối thanh toán trong khu vực giúp giảm rào cản thanh toán và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Nhưng mặt trái là điều này có thể vô tình gây áp lực lên một số loại tiền tệ nhất định trong khu vực.

“Kịch bản tiềm năng là đồng la Singapore nổi lên như một đồng tiền dự trữ trên thực tế trong khu vực. Điều đó đặt ra thách thức cho nước ASEAN khác”, Lee nói.

Lee giải thích, sức mạnh và sự ổn định của đô la Singapore có thể khiến các doanh nghiệp quốc tế và khu vực chọn nắm giữ nhiều vốn lưu động hơn bằng đồng tiền này để quy đổi tỷ giá có lợi khi thanh toán dựa vào hệ thống mới.

Kịch bản đó có thể làm suy yếu sức mua của các loại tiền tệ khác trong khu vực, dẫn đến lạm phát nhập khẩu cao hơn nếu các ngân hàng trung ương không can thiệp.

Trong một kịch bản như vậy, các nhà chức trách có thể cảm thấy cần phải áp đặt hạn chế về vốn để bảo vệ các đồng tiền tương ứng của họ. Hành động đó sẽ làm suy yếu mục đích thiết lập mạng thanh toán xuyên biên giới của khu vực.

Các ngân hàng trung ương của ASEAN cũng cần giải quyết các vấn đề về an ninh và gian lận, đồng thời phải giáo dục công chúng về hệ thống thanh toán mới.

Nico Han cảnh báo, các nhiệm vụ đó sẽ khiến nỗ lực triển khai hệ thống thanh toán mới ra khắp 10 nước ASEAN mất rất nhiều thời gian.

Theo CNBC, Nikkei Asia, asean2023.id

Khánh Lan