Bàn giải pháp gỡ khó cho xuất khẩu nông sản

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Nhằm đánh giá tình hình xuất khẩu gạo và rau quả 4 tháng đầu năm 2024 và bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy xuất khẩu những tháng cuối năm, chiều 28/5, Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đồng chủ trì cuộc họp về tình hình sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu mặt hàng nông sản.
Dẫn số liệu từ Tổng cục Hải quan, ông Nguyễn Anh Sơn- Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: Thống kê từ Tổng cục Hải quan cho thấy: Trong 4 tháng đầu năm 2024, kết quả xuất khẩu gạo và rau quả của Việt Nam tăng cao cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu; trong đó, xuất khẩu gạo tăng 9,5% về lượng và tăng 33,6% về trị giá so với cùng kỳ năm trước; xuất khẩu rau quả tăng 38,1% về trị giá. Kết quả xuất khẩu sang các thị trường trọng điểm, thị trường tiềm năng đều đạt tăng trưởng đáng khích lệ.

Theo ông Nguyễn Anh Sơn, để đạt được kết quả này, Bộ Công Thương đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành liên quan tích cực triển khai nhiều giải pháp trọng tâm để thúc đẩy xuất khẩu, phát triển thị trường. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực, nhận thức về thông tin chính sách, ưu đãi của các FTA.

Quang cảnh cuộc họp. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng phát huy vai trò của các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong việc nắm bắt, cung cấp kịp thời các thông tin về thị trường và các quy định, chính sách mới của các nước sở tại, giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước có phản ứng chính sách phù hợp, khả thi. Mặt khác, tích cực hỗ trợ doanh nghiệp khai thác hiệu quả các cơ hội từ các FTA mà Việt Nam là thành viên để mở rộng, đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và đẩy mạnh xuất khẩu, đưa sản phẩm lúa gạo và rau quả Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu…
Phát biểu tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho hay, tình hình sản xuất và xuất khẩu gạo và rau quả của Việt Nam cuối năm 2023 và những tháng đầu năm 2024 diễn ra khá thuận lợi và đạt được nhiều kết quả tích cực. Xuất khẩu gạo và rau quả tăng cả về lượng và giá trị.
Cùng đó, các hiệp hội, doanh nghiệp đã khai thác có hiệu quả thị trường truyền thống, đồng thời khai mở thêm nhiều thị trường mới, tiềm năng.
Thương hiệu gạo và nhiều sản phẩm rau, quả của Việt Nam tiếp tục được khẳng định trên thị trường quốc tế. Nhiều doanh nghiệp, người sản xuất đã tiếp cận và khai thác tốt hơn các lợi thế từ các FTA mà Việt Nam là thành viên. Các hiệp hội ngành hàng đã, đang phát huy vai trò tích cực, giúp doanh nghiệp thành viên nâng cao chất lượng hoạt động sản xuất và xuất nhập khẩu nông sản.

Các đại biểu chia sẻ tại cuộc họp. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Tuy nhiên, một số vùng trồng phát triển quá nóng về quy mô nhưng không tuân thủ quy trình bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng. Doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu chưa nghiên cứu kỹ yêu cầu, tín hiệu của thị trường xuất khẩu nên không khẳng định được thương hiệu sản phẩm; tạo sự đồng thuận để bảo vệ quyền lợi hội viên, doanh nghiệp và quyền lợi quốc gia còn hạn chế.
Tại cuộc họp, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị hiệp hội ngành hàng tập trung tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin, khai thác tối đa những ưu đãi từ các FTA và những yêu cầu của từng thị trường. Cùng đó, hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với các vụ kiện phòng vệ và tranh chấp thương mại.
Bên cạnh đó, hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc cơ cấu lại sản xuất; cơ cấu lại quản trị doanhnghiệp theo hướng xanh, sạch. Đồng thời, chủ động phối hợp, tư vấn cho các địa phương về quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất theo phương thức hiện đại, hợp chuẩn, bảo đảm chất lượng ổn định và yêu cầu an toàn thực phẩm, rõ mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm...
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo, rau quả theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Cùng đó, làm tốt định hướng quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất, cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác, ứng dụng công nghệ trong sản xuất, thu hoạch, bảo quản…
Đồng thời, chú trọng xây dựng tiêu chuẩn về sản xuất, chế biến và chất lượng sản phẩm phù hợp với yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế nhằm khẳng định thương hiệu ở các thị trường truyền thống và mở rộng thị phần tại các thị trường tiềm năng. Ngoài ra, chủ động theo dõi sát tình hình, kịp thời nắm bắt thông tin để cung cấp đầy đủ, chính xác về diễn biến thị trường nông sản; hướng dẫn địa phương, doanh nghiệp và hiệp hội, người sản xuất tuân thủ quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn, chất lượng, quy định của thị trường nhập khẩu.
Bên cạnh đó, phối hợp với Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan theo dõi, đàm phán, tháo gỡ các rào cản về kỹ thuật và kiểm dịch thực vật của đối tác áp dụng với hàng gạo, rau quả xuất khẩu của Việt Nam. Mặt khác, chủ động đàm phán, ký kết các hiệp định, thỏa thuận về kiểm dịch thực vật, quy định kỹ thuật về chất lượng thóc, gạo để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu.
Bộ trưởng cũng lưu ý các đơn vị thuộc Bộ Công Thương tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu; theo dõi sát diễn biến thị trường thương mại thế giới, động thái của các nước sản xuất, xuất khẩu lớn để kịp thời báo cáo Chính phủ và thông tin tới các bộ, ngành, hiệp hội ngành hàng, thương nhân để kịp thời có phản ứng chính sách và điều tiết hoạt động sản xuất, xuất khẩu cho phù hợp.
Phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và hiệp hội ngành hàng hỗ trợ doanh nghiệp khai tác tốt cơ chế ưu đãi của các FTA. Đặc biệt, tiếp tục phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong đàm phán mở cửa thị trường, kiểm dịch động - thực vật để có thể xuất khẩu nhiều hơn ra thị trường thế giới; tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm; kiên quyết thu hồi giấy phép kinh doanh xuất khẩu gạo của doanh nghiệp, xử lý vi phạm trong lĩnh vực sản xuất, xuất nhập khẩu gạo và rau quả nếu vi phạm quy định của pháp luật hiện hành…
Tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan chỉ rõ: Khâu liên kết và hợp tác đang là điểm yếu của doanh nghiệp. Khi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tham dựHội chợ quốc tế, Trung Quốc trưng bày là cả 1 không gian nhưng Việt Nam có những doanh nghiệp vẫn thuê riêng 1 góc và không đi chung với hiệp hội hay bộ, ngành. Điều này cho thấy, cần thay đổi hoàn toàn tư duy, cách làm việc của hội và hiệp hội bởi chỉ khi thay đổi từ tư duy mua bán sang tư duy liên kết, hợp tác mới nâng cao sức mạnh của sản phẩm khi ra trường quốc tế.
Chia sẻ tại cuộc họp, ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam dự báo: Xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2024 sẽ khởi sắc khi các thị trường lớn tăng khối lượng nhập khẩu. Các nước đang nghe ngóng xem Ấn Độ có dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu cấm xuất khẩu gạo do Elnino, khả năng đến tháng 9 chưa dỡ bỏ, đây là cơ hội cho Việt Nam. Tuy nhiên, ông Nguyễn Ngọc Nam cũng chỉ ra một số vấn đề tồn tại như doanh nghiệp nợ tiền lúa nông dân hay việc doanh nghiệp xuất khẩu gạo cạnh tranh không lành mạnh về giá.
“Trong số 157 đầu mối xuất khẩu gạo, chỉ 70 doanh nghiệp thuộc hiệp hội nên họ không báo cáo và khó chỉ đạo. Theo quy định cũng không có biện pháp nào để chế tài. Do vậy chỉ có Bộ Công Thương mới có thể xử lý được”, ông Nguyễn Ngọc Nam đề xuất áp dụng giá sàn trong xuất khẩu gạo.
Theo ông Nguyễn Như Cường - Cục trưởng Cục trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, việc diện tích, sản lượng với một số trái cây đang tăng trưởng nóng, vượt quy hoạch (sầu riêng...), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thông đã và đang triển khai việc khuyến cáo các điều kiện vùng trồng, giống, quy trình canh tác, thu hoạch,..; tăng cường hoạt động thanh kiểm tra, giám sát các mã vùng trồng, đóng gói xuất khẩu theo các yêu cầu Nghị định thư đã ký; không ngừng hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn quốc gia, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia để chuẩn hóa các quy trình thu hoạch, sơ chế, chế biến sản phẩm theo yêu cầu thị trường.
Theo ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam, vấn đề về chất lượng, nhất là rau quả còn chưa cao, thể hiện ở sự đồng đều của sản phẩm, vẫn tồn tại dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nên cần có giải pháp để xử lý. Bên cạnh đó, còn có hiện tượng tranh mua, tranh bán khi thị trường biến động, nhất là ở vùng nguyên liệu xảy ra nghiêm trọng. Đây là vấn đề tồn tại đã lâu, dù có nhiều giải pháp nhưng chưa giải quyết tốt được (đó là liên kết giữa nhà sản xuất và tiêu thụ) khi thị trường biến động, nhất là sầu riêng.
Vì vậy, các cơ quan chức năng cần phối hợp địa phương, hiệp hội làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, đặc biệt các sản phẩm thu hoạch, quản lý tốt lực lượng thương lái, không để xảy ra hiện tượng tranh mua, tránh bán. Việc cấp mã vùng trồng đúng, hiệu quả; đẩy mạnh đàm phán xuất khẩu chính ngạch với bơ, dừa tươi… nâng cao xuất khẩu.

Uyên Hương/BNEWS/TTXVN