Bật mí lý do các nhà sản xuất Apple chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam đang 'khát' nhân công

Công nhân tan ca tại một nhà cung cấp của Apple ở Bắc Ninh, Việt Nam. Linh Pham/Bloomberg/Getty Images

Đối với các nhà cung cấp của Apple tại Việt Nam, cuối mùa hè là mùa tuyển dụng. Trong những tháng trước khi diễn ra đợt mua sắm lễ hội bận rộn, các công ty như Luxshare và Foxconn cố gắng lấp đầy hàng nghìn công việc lắp ráp cố định và tạm thời, xây dựng các sản phẩm như AirPods và iPad. Cạnh tranh cho những công việc này từng rất khốc liệt. Nhưng trong vài năm trở lại đây, khi ngày càng nhiều nhà sản xuất chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam, lợi ích của sự lựa chọn đã chuyển sang người lao động.

“Có nhiều nhà máy cạnh tranh để có cùng một nhóm công nhân, và rất nhiều nhà máy đã phải tăng phúc lợi và tìm cách thu hút công nhân”, Tống Diệp Anh, Giám đốc tiếp thị tại Việc 3 Miền, một công ty tuyển dụng cho các nhà sản xuất của Apple, chia sẻ. “Trước đây, khi nhu cầu việc làm cao, công nhân phải trả tiền để có việc làm. Bây giờ thị trường việc làm đã bão hòa, công nhân có quyền lựa chọn”.

Trên TikTok và Facebook, các nhà sản xuất và nhà tuyển dụng của họ cố gắng thu hút sự chú ý của những người lao động tiềm năng bằng cách đăng video và tổ chức các buổi phát trực tiếp hàng ngày về công việc mà họ cung cấp. Một số hứa hẹn mức lương hàng tháng lên tới 12 triệu đồng (492 USD), cộng với tiền thưởng khi ký hợp đồng.

"Bạn tự mình đến hay được giới thiệu?", người tuyển dụng hỏi ứng viên xin việc tại Foxconn trong một video đăng trên TikTok.

“Tự tôi,” người công nhân nói. “Được thôi, công ty sẽ thưởng cho anh 500.000 đồng,” người tuyển dụng trả lời, nói thêm rằng khoản tiền thưởng khoảng 20 USD có giá trị cho tất cả những ai nộp đơn trong hai tháng tới. “Anh chị em, bạn bè giới thiệu một công nhân cũng sẽ được thưởng 500.000 đồng.”

Chỉ riêng năm ngoái, sự suy thoái trong sản xuất điện tử của Việt Nam đã khiến hàng chục nghìn công nhân mất việc. Tuy nhiên, theo dữ liệu từ S&P Global, quý 2 năm 2024 đã chứng kiến mức tăng mạnh nhất về đơn đặt hàng cho các nhà sản xuất Việt Nam trong hơn một thập kỷ.

“Bây giờ những người lao động này, đặc biệt là thế hệ trẻ, đã có công việc khác, không dễ để đưa họ trở lại làm việc trong các nhà máy với những công việc đơn giản và khá nhàm chán cùng giờ làm việc dài,” David Yuen-Tung Chan, một nhà nghiên cứu tại Đại học Lĩnh Nam ở Hong Kong (Trung Quốc) cho biết. “Họ có ý tưởng tốt hơn về cách lựa chọn nhà máy. Đó có thể là một tín hiệu tốt để ngành công nghiệp quan tâm nhiều hơn đến các hoạt động làm việc tử tế để thu hút người lao động.”

Việt Nam là địa điểm phổ biến nhất đối với các nhà sản xuất công nghệ muốn đa dạng hóa khỏi Trung Quốc để tránh thuế quan của Hoa Kỳ. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, quốc gia này đã đăng ký vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn vào các dự án mới và mở rộng trong các lĩnh vực bán dẫn, năng lượng, sản xuất linh kiện và điện tử trong tám tháng đầu năm nay.

Các nhà cung cấp của Apple đã tăng đáng kể sự hiện diện của họ tại Việt Nam, với Luxshare, Foxconn và Goertek đều mở các nhà máy mới. Năm 2015, Việt Nam chỉ có tám nhà cung cấp của Apple; đến năm 2023, quốc gia này đã có 35 nhà lắp ráp AirPods, iPad và MacBook.

Một trong những điểm sáng của Việt Nam đối với các nhà sản xuất công nghệ là lực lượng lao động tương đối rẻ và dồi dào. Tiền lương sản xuất tại Việt Nam thấp hơn một nửa so với Trung Quốc, ngay cả khi mức lương tối thiểu thực tế tăng 11,3% mỗi năm trong thập kỷ từ 2010 đến 2019, một trong những mức tăng nhanh nhất ở châu Á. Vào tháng 7,Việt Nam đã tăng mức lương tối thiểu vùng hàng tháng thêm 6% lên 4,96 triệu đồng. Tuy nhiên, mức lương này thường không đủ và người lao động phải dựa vào làm thêm giờ để trang trải cuộc sống.

Luxshare, công ty mở rộng sản xuất tại Nghệ An trong năm nay, đang gặp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động. Vào tháng 3, Luxshare đã yêu cầu chính quyền địa phương hỗ trợ tuyển dụng 1.500 lao động mỗi tháng. Đáp lại, chính quyền đã kêu gọi các trường đại học và trường dạy nghề địa phương cung cấp thực tập sinh và lao động cho công ty.

Ba tháng sau, tài khoản TikTok của Luxshare đã đăng một video thông báo rằng họ sẽ tăng phần thưởng cho những nhân viên giới thiệu thành công người lao động mới từ 1 triệu đồng lên 1,8 triệu đồng nếu người mới được tuyển dụng ở lại làm việc trong 60 ngày. Video đưa ra các mẹo về cách tìm kiếm ứng viên tiềm năng, như đăng bài trên phương tiện truyền thông xã hội, phát tờ rơi và khai thác mạng lưới cá nhân. Luxshare quảng cáo rằng "ngôi sao tuyển dụng" hàng đầu của họ đã giới thiệu thành công 37 người.

Vương Văn Hùng, một nhân viên bảo vệ 25 tuổi làm việc tại một cơ sở khác của Luxshare ở tỉnh Bắc Giang, đã đưa trò chơi giới thiệu lên một tầm cao mới. Trên tài khoản TikTok của mình , anh đăng các video về cuộc sống thường ngày khi làm việc ở đó, bao gồm cả chuyến tham quan khu ký túc xá của công ty gồm bàn bóng bàn và bàn bi-a, phòng tập thể dục và phòng chơi game. "Nếu bạn chưa có việc làm, hãy liên hệ với tôi. Tôi sẽ giúp bạn từ A đến Z", anh nói với gần 14.000 người theo dõi mình.

Đối với mỗi người anh tuyển dụng, Luxshare đã hứa sẽ trả cho anh 5 triệu đồng. "Mọi người đều đăng bài, tuyển dụng và mọi người thích được bạn bè và gia đình giới thiệu", anh nói.

Nguyễn Quang Nghiêm, quản lý tại Tri Thức Việt, một công ty tuyển dụng có trụ sở tại trung tâm sản xuất của Bắc Ninh, nói rằng công ty của ông đã tập trung nỗ lực vào phương tiện truyền thông xã hội. Nếu họ "không đầu tư vào TikTok, họ không thể tìm được người lao động".

Tri Thức Việt điều hành nhiều tài khoản TikTok phổ biến. Chiến lược của công ty là cung cấp nhiều quyền lợi hơn - hoàn trả chi phí đi lại đến buổi phỏng vấn. Công ty cũng độc đáo khi cung cấp chỗ ở miễn phí cho người lao động tại ký túc xá, Nghiêm cho biết.

Việc 3 Miền tặng cho người nộp đơn phần thưởng tiền mặt và quà tặng như ô và chăn. “Chúng tôi cung cấp dịch vụ vận chuyển với không gian chờ mát mẻ, chúng tôi chăm sóc họ khi họ bối rối”, Diep Anh cho biết.

Trong tám tháng đầu năm 2024, Trung Quốc đứng đầu về số lượng dự án FDI mới đăng ký tại Việt Nam, chiếm gần 30%. Nhưng các nhà sản xuất Trung Quốc đang phải vật lộn để tìm kiếm các kỹ thuật viên lành nghề nói tiếng Quan Thoại, theo công ty tuyển dụng Navigos Search. Pegatron, công ty có một nhà máy tại Hải Phòng, cung cấp trợ cấp cho những công nhân học tiếng Trung. Các buổi tuyển dụng trực tiếp của Foxconn trên TikTok đôi khi bao gồm các bài giới thiệu trực tiếp đến những công nhân nói tiếng Trung.

Đó là cách Dương Quang Khánh, 21 tuổi, tìm được việc làm tại Foxconn vào tháng 9 tại Bắc Giang. "Tôi thấy họ có khá nhiều chính sách phát triển nghề nghiệp cho nhân viên, như gửi họ sang Trung Quốc để đào tạo", sinh viên mới tốt nghiệp, người đang học tiếng Quan Thoại, chia sẻ.

Hung, nhà tuyển dụng TikTok cho Luxshare, cho biết ông đã nói chuyện với hơn 100 ứng viên tiềm năng. Cuối cùng, ông cho biết, người lao động quan tâm nhất đến mức lương và môi trường làm việc: "Bây giờ người lao động có quá nhiều sự lựa chọn. Nhiều người gia nhập công ty, nhiều người cũng rời đi. Họ nhảy giữa Luxshare, Foxconn và các công ty khác."

(Theo Row)

Hải Anh