Cá mập có nguy cơ tuyệt chủng vì vaccine Covid-19?

Cuối năm 2020, tổ chức bảo vệ động vật hoang dã Shark Allies phản đối việc phát triển vaccine Covid-19 dựa vào dầu chiết xuất từ cá mập. Họ thậm chí cho rằng sẽ có khoảng 500.000 con cá mập bị giết nếu vaccine Covid-19 chứa thành phần squalene từ cá mập có hiệu quả.

Nhiều video "ăn theo" dựa trên thông tin này được đăng tải trên YouTube, thu về hàng triệu lượt xem. Thậm chí những chủ kênh này không ngần ngại khẳng định cá mập có thể tuyệt chủng sau đại dịch.

Tuy nhiên, theo chia sẻ của chuyên gia về cá mập Catherine Macdonald với New York Times, thực tế sẽ không nghiêm trọng như vậy. Các vaccine Covid-19 phổ biến hiện nay là AstraZeneca, Pfizer/BioNTech và Moderna đều không chứa squalene.

Cá mập không bị tuyệt chủng vì vaccine Covid-19. Ảnh: SharkAllies.

Squalene là một hợp chất được chiết xuất từ gan cá mập. Đây cũng là một thành phần phổ biến có trong mỹ phẩm. Hiện tại, squalene được sử dụng như một chất bổ trợ trong y học, làm tăng hiệu quả của vaccine bằng cách tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn.

Stefanie Brendl, nhà sáng lập và giám đốc điều hành Shark Allies cho rằng việc phụ thuộc vào squalene của cá mập trong các thử nghiệm vaccine Covid-19 là thiển cận và mong rằng điều này sẽ được thay thế bằng những phương pháp khác.

Tổ chức này đặc biệt lưu ý tới các loại vaccine do GlaxoSmithKline và Seqirus đầu tư. Một số loại vaccine Covid-19 khác do Sanofi, Medicago và Clover Biopharmaceuticals phát triển cũng chứa squalene. Các công ty này đều hợp tác với GlaxoSmithKline.

Tuy nhiên, tiến sĩ Catherine Macdonald, nhà sinh vật học cá mập cho biết trên thế giới có hơn 500 loài cá mập và chúng khác nhau về kích thước, trọng lượng, và hàm lượng squalene. Do đó, số lượng cá mập cần thiết để cung cấp đủ liều vaccine có chứa squalene có thể là một phạm vi rất lớn.

Ngoài ra, Saad Omer, chuyên gia nghiên cứu vaccine tại trường đại học Yale nói rằng không phải vaccine Covid-19 nào cũng chứa squalene.

"Nếu tất cả vaccine đều chứa squalene, vậy thì những người được tiêm sẽ phải đợi rất lâu", Omer giải thích.

Theo tài liệu do Hiệp hội Dị ứng và Miễn dịch lâm sàng Anh (BSACI) công bố, cả 3 loại vaccine Covid-19 phổ biến hiện nay là AstraZeneca, Pfizer/BioNTech và Moderna đều không chứa squalene. Do vậy, những người dị ứng thành phần này có thể tiêm vaccine mà không lo phản ứng.

Trên thực tế, có từ 63 triệu đến 273 triệu con cá mập chết mỗi năm và squalene được thu hoạch từ ít nhất vài triệu con trong số đó. Tuy nhiên, ngoài mục đích thu hoạch squalene, vẫn có nhiều trường hợp cá mập bị đánh bắt cho các mục đích khác như lấy thịt, vây, hoặc chỉ đơn giản là bắt cá.

Nhìn chung, để trả lời cho câu hỏi liệu cá mập có bị tuyệt chủng vì vaccine Covid-19 hay không thì câu trả lời là không. Các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu những chất bổ trợ thay thế khác ngoài squalene của cá mập. Chất này vẫn có trong một số thực vật như dầu ô liu, đường mía, gạo...

"Chúng ta không nên chỉ trích những người đang cố cứu mạng chúng ta khỏi Covid-19 vì họ còn nhiều việc cần phải làm", Jasmin Graham, nhà sinh vật học cá mập tại Florida chia sẻ.

Kỳ Duyên