Các cuộc tấn công của Houthi ở Biển Đỏ ảnh hưởng đến thương mại toàn cầu như thế nào?

Các tàu có liên kết với Israel đã trở thành mục tiêu, nhưng mối đe dọa thương mại đã gia tăng trong tuần này khi một tàu chở dầu treo cờ Na Uy bị tấn công và tên lửa đã bắn vào một tàu chở nhiên liệu máy bay hướng tới Kênh đào Suez, nơi chiếm khoảng 10% thương mại của thế giới.

Một trực thăng quân sự của Houthi bay trên tàu chở hàng Galaxy Leader ở Biển Đỏ ngày 20/11/2023. Ảnh: Reuters

Dưới đây là những điều cần biết về các cuộc tấn công gần đây ở Biển Đỏ và tác động đến vận chuyển toàn cầu:

Ai tấn công tàu ở Biển Đỏ và tại sao?

Houthi quân đã tràn xuống từ thành trì phía bắc của mình ở Yemen và chiếm thủ đô Sanaa vào năm 2014. Nhóm phiến quân này thỉnh thoảng nhắm mục tiêu vào các tàu trong khu vực, nhưng các cuộc tấn công đã gia tăng kể từ khi cuộc chiến giữa Israel và Hamas bắt đầu.

Họ đã sử dụng máy bay không người lái và tên lửa chống hạm để tấn công các tàu và trong một trường hợp đã sử dụng trực thăng để bắt giữ một con tàu thuộc sở hữu của Israel.

Văn phòng chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu cho biết hôm thứ Tư (13/12): “Nhiều cuộc tấn công bắt nguồn từ các vùng lãnh thổ do Houthi kiểm soát ở Yemen đe dọa hàng hải và an ninh hàng hải quốc tế, vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế”.

Sự can thiệp của Houthi vào các quyền và quyền tự do hàng hải ở vùng biển xung quanh Bán đảo Ả Rập, đặc biệt là Biển Đỏ, là không thể chấp nhận được”.

Tại sao Biển Đỏ quan trọng?

Biển Đỏ có Kênh đào Suez ở đầu phía bắc và eo biển Bab el-Mandeb hẹp ở đầu phía nam dẫn vào Vịnh Aden. Đây là tuyến đường thủy tấp nập tàu bè qua kênh đào Suez để vận chuyển hàng hóa giữa châu Á và châu Âu.

John Stawpert, giám đốc cấp cao về môi trường và thương mại của Phòng Vận tải Quốc tế, đại diện cho 80% đội tàu thương mại thế giới, cho biết một lượng lớn nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu, như dầu và nhiên liệu diesel, đi qua tuyến đường thủy này.

Các sản phẩm thực phẩm như dầu cọ, ngũ cốc và bất kỳ thứ gì khác được vận chuyển trên tàu container, hầu hết đều là sản phẩm được sản xuất trên thế giới cũng vậy.

Eo biển Bab el-Mandeb và Kênh đào Suez (vùng khoanh đỏ) là 2 vị trí quan trọng trong giao thông đường thủy trên thế giới. Ảnh đồ họa: GI

Các cuộc tấn công của Houthi ảnh hưởng thế nào?

Bà Noam Raydan, thành viên cấp cao tại Viện Chính sách Cận Đông của Washington, cho biết một số tàu có liên kết với Israel dường như đã bắt đầu đi tuyến đường dài hơn quanh châu Phi và Mũi Hảo Vọng. Điều đó kéo dài chuyến đi từ khoảng 19 ngày lên 31 ngày tùy thuộc vào tốc độ tàu, qua đó tăng chi phí và thời gian.

Tác động trực tiếp lớn nhất của sự leo thang của Houthi là chi phí bảo hiểm tăng lên.

David Osler, chuyên gia bảo hiểm của Lloyd's List Intelligence, cơ quan cung cấp phân tích cho ngành hàng hải toàn cầu, cho biết chi phí bảo hiểm đã tăng gấp đôi đối với các chủ hàng di chuyển qua Biển Đỏ, điều này có thể ngốn thêm hàng trăm nghìn USD cho hành trình của những con tàu đắt tiền nhất.

Osler dự kiến chi phí bảo hiểm sẽ tiếp tục tăng nhưng cho biết tình hình sẽ còn tồi tệ hơn nhiều và khiến một số chủ tàu phải suy nghĩ lại việc di chuyển qua khu vực.

Ông nói: “Hiện tại, đó chỉ là một sự bất tiện mà hệ thống có thể xử lý được. Không ai muốn trả thêm hàng trăm nghìn đô la nữa, nhưng bạn có thể chấp nhận số tiền đó nếu buộc phải làm vậy”.

Houthi có thể chặn Biển Đỏ không?

Không chắc, các chuyên gia cho biết. Houthi không có tàu chiến hải quân chính thức để áp đặt hàng rào, họ dựa vào hỏa lực quấy rối và cho đến nay chỉ có một cuộc tấn công bằng trực thăng. Trong khi đó, các tàu chiến của Mỹ, Pháp và liên minh khác tuần tra khu vực, giữ cho tuyến đường thủy thông thoáng.

Tuy nhiên, các cuộc tấn công đang khiến ngành vận tải biển lo lắng và “không thể xem nhẹ vấn đề này”, Stawpert cho biết. Nhưng “bạn vẫn sẽ thấy có rất nhiều hoạt động thương mại đi qua Biển Đỏ vì đây là tuyến đường cung cấp quan trọng cho châu Âu và châu Á”.

Ông lưu ý rằng phạm vi ảnh hưởng của Houthi trên đường thủy vẫn còn hạn chế. “Tôi không thấy có khả năng Houthi đóng cửa hoạt động vận tải qua Biển Đỏ... Đó đơn giản không phải là cách ngành vận tải biển hoạt động. Đó không phải là cách chúng tôi phản ứng với những mối đe dọa như thế này. Chúng tôi sẽ làm mọi thứ có thể để giảm thiểu mọi mối đe dọa và duy trì hoạt động thương mại”.

Stawpert cho biết điều đó đã được thể hiện trong các cuộc xung đột khác như chiến tranh ở Ukraine, với việc đóng cửa một số khu vực ở Biển Đen.

Ông không thấy có mối đe dọa nào đối với hoạt động vận tải biển nói chung hoặc việc đóng cửa các tuyến đường Biển Đỏ, nhưng “nếu điều đó có thể xảy ra, tôi nghĩ chúng ta sẽ thấy phản ứng mạnh mẽ hơn nhiều từ hải quân trong khu vực”.

Mai Anh (theo AP, Reuters, CNA)