Căng thẳng Trung-Ấn ảnh hưởng đến việc kinh doanh ở biên giới 'Con đường tơ lụa'

Vùng đất Ladakh bí ẩn được bao quanh bởi hai dãy núi hùng vĩ, dãy Himalaya vĩ đại và dãy Karakoram

Câu chuyện mùa đông nơi vùng núi cao

Cuộc sống khó khăn ở vùng núi cao, nơi nhiệt độ có thể xuống tới -40 độ C. Nhưng đối với những thương nhân như anh Gyalson, 47 tuổi, mùa đông khắc nghiệt còn là mùa kinh doanh. Tuyết rơi dày và lở đất đã cắt đứt kết nối giữa các ngôi làng và thị trấn Leh - từng là thủ đô của vương quốc Ladakh miền Himalaya, với trung tâm là cung điện Leh, nơi cư ngụ của hoàng tộc Ladakh - cách đó khoảng 300km về phía tây, đồng nghĩa với việc mọi người buộc phải nhìn về phía đông sang Trung Quốc.

Khoảng nửa thế kỷ đã trôi qua kể từ khi Ấn Độ và Trung Quốc phong tỏa biên giới của họ, và thậm chí gây chiến, nhưng ở Ladakh, các tuyến đường nối khu vực với Con đường Tơ lụa lịch sử vẫn không ngừng hoạt động. Điều này cho phép giao thương giữa những ngôi làng biên giới này phát triển mạnh mẽ.

Một khi dòng sông Indus hùng vĩ chảy gần làng của anh bị đóng băng, Gyalson thường mang theo bầy thú của mình và băng qua Trung Quốc với đầy những hàng hóa như trái cây khô, bột mỳ, gia vị, len thô và gạo. Trong nhiều tháng, anh đã cho bò Tây Tạng và ngựa của mình ăn để chuẩn bị cho cuộc hành trình.

“Tôi phải mất một ngày để đưa hàng hóa sang bờ bên kia, gần một nơi có tên là Dumchelle, nơi các thương nhân tập trung với hàng hóa của họ. Đó là một thị trường mà chúng tôi trao đổi với người Trung Quốc. Sau đó, chúng tôi tải các con vật một lần nữa và trở lại làng của chúng tôi trong đêm.”

Để đổi lấy hàng hóa của mình, anh Gyalson lấy giày, thảm, chăn, quần áo, đồ sành sứ và đồ điện tử.

Thương nhân thế hệ thứ hai nói: “Vào mùa hè, chúng tôi thu thập hàng hóa từ khắp Ladakh để bán cho người Trung Quốc vào mùa đông. Đổi lại, chúng tôi mang hàng hóa Trung Quốc và bán cho các nhà bán lẻ ở thành phố Leh.”

Đối với nhiều người ở Ladakh, đây là cách duy nhất để kiếm sống và những cuộc trao đổi này đã diễn ra trong nhiều thập kỷ mà không bị gián đoạn.

Sự xáo trộn đến từ căng thẳng Trung-Ấn

Nhưng năm nay mọi thứ đã thay đổi. Quân đội của Ấn Độ và Trung Quốc đang rơi vào tình trạng bất ổn. Căng thẳng đã gia tăng trong ba năm qua, và cuối cùng lên đến đỉnh điểm với một cuộc đối đầu bạo lực vào tháng 6, trong đó ít nhất 20 binh sĩ Ấn Độ thiệt mạng. Tiếp theo là sự leo thang trong việc triển khai quân và vũ khí của cả hai bên.

Mùa đông đã đến nhưng tranh chấp đã làm tiêu tan hy vọng của các thương nhân Ấn Độ.

Một thương nhân khác, Dorjay, 38 tuổi, cho biết: “Chúng tôi đã được quân đội chỉ đạo rõ ràng là tránh xa biên giới và không cho phép buôn bán không chính thức”.

“Vào mùa đông, tôi sẽ kiếm được khoảng nửa triệu rupee Ấn Độ (6.700 USD) và đủ để tôi chăm sóc gia đình trong một năm.”

Tashi Chhepal, một cựu sĩ quan quân đội Ấn Độ đã từng phục vụ ở miền đông Ladakh, nhớ lại cách giao dịch được tiến hành với sự chấp thuận ngầm của cả hai quân đội.

Chhepal, người thường xuyên mua hàng Trung Quốc như thảm và bình chân không tại các chợ này cho biết: “Chúng tôi có thể thấy các thương nhân từ phía chúng tôi băng qua phía bên kia, và các thương nhân Trung Quốc sẽ đến bên chúng tôi.”

Trong những năm qua, việc buôn bán phát triển đến mức các thương nhân Trung Quốc chở hàng hóa đến biên giới bằng xe tải. Đôi khi, những cây cầu tạm được xây dựng và việc trao đổi sẽ kéo dài hơn cả mùa đông.

Hàng hóa Trung Quốc đã mang lại giá trị gia tăng cho các chợ ở các thị trấn Ladakh. Anh Gyalson nói: “Khách du lịch đến đây sẽ mua những thứ này vì họ sẽ mua được nó với giá tương đối rẻ hơn.”

Người dân địa phương nói rằng trong nhiều năm, quân đội của cả hai bên sẽ gặp nhau và quyết định ngày tổ chức hội chợ thương mại vào mùa hè ở Dumchelle.

Romesh Bhattacharji, một cựu nhân viên hải quan thương mại ở Ladakh, mô tả thương mại xuyên biên giới là một hoạt động kinh doanh “được tổ chức rất tốt” và “khổng lồ”.

“Hầu hết người dân ở những ngôi làng này hoàn toàn phụ thuộc vào nghề buôn bán này”, ông nói và ước tính rằng nó trị giá khoảng 300 triệu rupee Ấn Độ (4 triệu USD) khi ông còn phụ trách vào năm 2003, và nó đã tăng nhanh kể từ đó.

Anh Bhattacharji tin rằng người Trung Quốc luôn chiếm thế thượng phong. “Đôi khi họ đến làng của chúng tôi và đi lang thang tự do.”

Cựu sĩ quan kể ra một ví dụ khi một thương nhân ở một ngôi làng tên là Koyal có mối thù với một thương gia Trung Quốc. “Một ngày nọ, một thương nhân Trung Quốc cùng người của mình đến Koyal và đột kích vào nhà của thương nhân để tìm kiếm tiền. Họ chỉ rời đi sau khi anh ấy có thể nhận được tiền mặt từ ngân hàng.”

Liệu khu vực này có giải pháp kinh doanh tạm thời?

Đã có rất nhiều báo cáo gợi ý rằng người Trung Quốc sẽ chấp nhận tiền của Ấn Độ trong các sàn giao dịch và các nhà chức trách ở phía Ấn Độ sẽ sử dụng các thương nhân không chính thức để thu thập thông tin.

Anh Bhattacharji nói: “Các quan chức hàng đầu khác nhau nói với tôi rằng họ cho phép những thương nhân này vì họ cũng chuyển thông tin về phía Trung Quốc. Tôi chắc chắn rằng thương mại đã được các cơ quan tình báo của cả hai nước sử dụng như một phương tiện để rình mò lẫn nhau.”

Người dân địa phương cho biết các quan chức chính phủ cũng được hưởng lợi. Anh Dorjay nói: “[Các sĩ quan địa phương] cũng như quân đội sẽ nhận được phần của họ trong giao dịch.

Các nhà giao dịch không chính thức cho biết họ đã yêu cầu chính phủ Ấn Độ chính thức hóa những tương tác này và vào năm ngoái, hai nước đã gần ký kết một thỏa thuận về hiệu lực này. Quân đội Ấn Độ thậm chí đã thông qua việc mở một điểm giao thương với Trung Quốc tại Dumchelle, được coi là biện pháp xây dựng lòng tin trước chuyến thăm Ấn Độ của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào 10-2019.

Một báo cáo của tờ Hindustan Times cho rằng công việc xây dựng một con đường và trạm kiểm soát hải quan cũng đã được bắt đầu, nhưng quân đội đang chờ sự chấp thuận của ủy ban an ninh quốc hội Ấn Độ.

Tuy nhiên, tình trạng bất ổn ở biên giới đã khiến bất kỳ tiến bộ nào trong việc này phải dừng lại. Ấn Độ cáo buộc Trung Quốc chiếm đất ở Ladakh và thường xuyên xâm nhập. Theo cựu sĩ quan Chhepal, Dumchelle là nơi các thương nhân gặp gỡ và trao đổi hàng hóa, thuộc về phía Ấn Độ, nhưng ngày nay nằm dưới sự kiểm soát của Trung Quốc.

“Kể từ khi căng thẳng leo thang ở biên giới, cuộc sống của chúng tôi trở nên khó khăn. Việc buôn bán này là kế sinh nhai của chúng tôi” anh Gyalson, người đã bắt đầu tìm kiếm các lựa chọn công việc khác ngay cả khi nhu cầu về hàng hóa rẻ hơn của Trung Quốc vẫn còn mạnh mẽ.

Một số thương nhân đang cố gắng khai thác tình hình bằng cách bất chấp các quy tắc của thị trường và mua các sản phẩm có nhãn mác Trung Quốc kém chất lượng từ các thành phố của Ấn Độ và chuyển chúng như hàng nhập lậu. “Nhưng chất lượng không thể so sánh được và nó sẽ không hoạt động” - anh cho biết thêm.

Nhã Trúc