Chớp thời cơ 'ngàn năm có một' để phát triển chuỗi giá trị bền vững

Các đại diện doanh nghiệp tham gia thảo luận tại hội nghị. Ảnh: PV

Chớp thời cơ "ngàn năm có một"

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, mặc dù thời gian qua Việt Nam đã đạt được những thành quả đáng ghi nhận về thu hút FDI và phát triển doanh nghiệp (DN) tư nhân trong nước. Tuy nhiên, sự liên kết của các DN Việt Nam còn rời rạc, không gắn kết, đặc biệt là có rất ít mối liên kết giữa các DN nhỏ và DN có quy mô lớn hơn giữa DN Việt Nam và các DN FDI, mức độ tham gia của DN Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu còn rất khiêm tốn cả về số lượng và chất lượng.

Nguyên nhân chủ yếu là do các DN FDI, DN lớn thường đã có sẵn hệ sinh thái riêng đi theo và có chuỗi cung ứng sẵn sàng, hoặc tự phát triển chuỗi khép kín. Do đó, cơ hội để các DN Việt Nam khác tham gia được vào chuỗi giá trị do các DN này dẫn dắt là rất khó. Bên cạnh đó, do quy mô nhỏ bé nên đa số các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) Việt Nam có trình độ quản lý thấp; nguồn nhân lực hạn chế cả về lượng và chất; hầu như không có khả năng tích tụ và tập trung vốn để đầu tư, đổi mới công nghệ, mở rộng quy mô sản xuất; nâng cao năng suất và chất lượng lượng sản phẩm để có thể đáp ứng được các yêu cầu ngày càng khắt khe của khách hàng lớn trong nước và quốc tế.

Sự liên kết giữa các khu vực DN còn yếu và rời rạc, không chỉ ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững của các DN mà còn giảm hiệu quả FDI. Chính vì vậy, Nghị quyết số 50-NQ/TW của Bộ Chính trị đã được ban hành với mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài, tạo tác động lan tỏa, gắn kết với các DN Việt Nam, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Luật Hỗ trợ DNNVV với 1 trong 3 nội dung trọng tâm là hỗ trợ các DNNVV tham gia sâu vào mạng lưới liên kết, chuỗi giá trị trong nước và quốc tế.

Bên cạnh đó, tác động từ dịch Covid-19 đã tạo ra nhận thức mới, xu hướng tiêu dùng mới; các mô hình kinh doanh mới, đem lại cơ hội thị trường để hình thành các chuỗi giá trị, liên kết mới.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, đây thực sự là cơ hội giúp các DN Việt Nam nhìn nhận, sát hạch lại năng lực thực sự, sức chống chịu, khả năng thích nghi trước biến cố thị trường, tái cấu trúc doanh nghiệp theo hướng hiệu quả, bền vững hơn. "Các cấp, các ngành cần phải có những hành động nhanh và mạnh hơn để hỗ trợ DN chớp lấy thời cơ "ngàn năm có một", nhằm phục hồi và phát triển chuỗi giá trị bền vững, tạo đà bứt phá, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đề nghị.

Chuyển từ "tháo gỡ khó khăn" sang "tạo thuận lợi"

Tại hội thảo, đại diện một số DN đầu chuỗi cung ứng như Canon Việt Nam, Samsung Việt Nam, Tập đoàn Lộc Trời đã có các cuộc trao đổi với đại diện nhiều DNNVV Việt Nam như Công ty VPMS, Công ty JAT, VISIMEX… để cùng tìm hiểu những kỳ vọng và yêu cầu của các DN đầu chuỗi; đồng thời thảo luận các giải pháp giúp DN ứng phó ngay với những thay đổi đột ngột trong chuỗi cung ứng, chủ động nắm bắt các cơ hội thị trường mới và nâng cao năng lực sản xuất.

Theo bà Dương Liên - Phó Giám đốc Dự án Thúc đẩy cải cách và nâng cao năng lực kết nối của doanh nghiệp nhỏ và vừa (LinkSME) do USAID tài trợ cho biết, DN Việt Nam còn nhiều vướng mắc trong kết nối, trong đó vấn đề quan trọng là năng lực chưa sẵn sàng. Việt Nam vẫn thường nhập nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc để sản xuất.

Đơn cử như ngành may mặc nhập khẩu 70-80% nguyên vật liệu từ Trung Quốc, công nghiệp điện tử nhập khẩu sản phẩm đầu vào lên tới 77% tổng giá trị sản phẩm, dược phẩm nhập 85-90%. Ngành nhựa nhập khẩu các sản phẩm đầu vào chiếm đến 70-80% chi phí sản xuất.

Do đó, để tăng cường năng lực đón nhận dòng vốn FDI đang dịch chuyển, cũng như tăng tính bền vững cho chuỗi kết nối, Việt Nam cần chuẩn bị ngay những điều kiện như: chuẩn bị sẵn mặt bằng đất sạch trong các khu công nghiệp, khu kinh tế; cấp đất dễ dàng, nhanh chóng; sẵn sàng hạ tầng kỹ thuật, điện, nước, xử lý nước thải và xử lý chất thải rắn, nguồn nhân lực - số lượng và chất lượng, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao.

Để thúc đẩy công nghiệp phụ trợ nội địa phát triển, cần giảm chi phí bốc xếp hàng hóa, lưu kho, vận chuyển; cải thiện thủ tục hành chính thuận tiện, nhanh chóng. Môi trường kinh doanh cần tiếp tục được cải thiện theo hướng minh bạch, rõ ràng, nhất quán, ổn định, dự đoán được, chuyển từ "tháo gỡ khó khăn" sang "tạo thuận lợi". Bên cạnh đó, cũng không quên phòng ngừa nguy cơ hàng hóa nước ngoài, hàng hóa Trung Quốc "đội lốt" hàng Việt Nam nhằm gian lận, lẩn tránh xuất xứ./.

Hiện nay, dự án LinkSME do USAID tài trợ có mục tiêu tăng cường khung kết nối kinh doanh giữa DNVVN và DN đầu chuỗi, tăng cường năng lực của DNVVN để tham gia vào chuỗi cung ứng. Ngân sách dự án là 22,1 triệu USD và thực hiện từ năm 2018 tới tháng 9/2023. Trước ảnh hưởng của dịch Covid, mới đây dự án đã được bổ sung 3 - 5 triệu USD cho hỗ trợ DNNVV bị ảnh hưởng do dịch bệnh Covid-19, nâng tổng ngân sách của dự án lên 25 triệu USD. Dự án phối hợp thực hiện với các đối tác chính phủ, các tổ chức hỗ trợ DN để hỗ trợ các DNNVV và DN đầu chuỗi trong và ngoài nước, tất cả các lĩnh vực.

Mục tiêu của dự án là tăng cường năng lực của tổ chức trung gian (Business Support Organization - BSO) tại Việt Nam có hỗ trợ kết nối kinh doanh giữa DNNVV và chuỗi cung ứng (BSO bao gồm, các hiệp hội, các cơ quan, đơn vị xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp… cả khu vực công và tư); nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, tăng cường khả năng cạnh tranh của DNNVV; thúc đẩy cải cách thể chế, đơn giản hóa các quy định và thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh, tạo thuận lợi cho hoạt động kinh doanh và hội nhập chuỗi cung ứng của DN, thúc đẩy đầu tư vào DNNVV./.

Hoàng Yến