Chuyện chưa kể về xã 'ăn mày' nổi tiếng nhất miền Trung

“Mất mùa liên tiếp nhiều năm nhưng trận đói lịch sử nhất lànăm 1978, đói đến rụng rời tay chân, chúng tôi không đi ăn xin thì có việc nhìnnhau chết”, 1 cụ cao niên trong xã nhớ lại.

Những mùa đói kinh hoàng

Ông Nguyễn Văn Huế, 80 tuổi (trú thôn Thống Nhất), từng làChủ Tịch xã Ích Hậu nhiệm kì (năm 1979-1983), trải lòng về một thời đói khổ khiếnĐảng viên cũng đi ăn xin.

Sức khỏe ông Chút bây giờ đã yếu khiến cho việc đi lại khó khăn, những câu chuyện về lần tha hương năm đó khiến ông nhớ mãi.

Theo ông, Hậu Lộc thuộcvùng đất vùng chiêm trũng nhưng hệ thống thủy lợi không được chú trọng nên đồngchua nước mặn, đất nông nghiệp không sản xuất được, đói kém xảy ra liên miên.Trong làng không còn một thứ gì để ăn được, đến rau má người dân cũng đào ănhết, số người chết đói trong xã rất nhiều.

“Năm 1978 đó là trận đói lịch sử khiến cả xã đói rụng rời,nhà ai cũng dắt nhau đi ăn xin, đến nỗi số dân trong xã chỉ còn trên đầu ngóntay”. ông vẫn nhớ như in những ngày đầu phong trào “tay bị tay gậy” đi ăn xincủa dân làng.

Cụ Huế nhắc lại năm tháng cả làng đi lang bạt kiếm ăn

Bà Trần Thị Hồng, 78 tuổi,(trú thôn Bắc Kinh), tâm sự: “Đóiđến nỗi chân bước đi không vững, nhà tôi toàn ăn gốc cây chuối nhiều ngày liền,nhìn đàn con nheo nhóc thương con, gửi con lại hai vợ chồng dẫn nhau ra Bắc ănxin về nuôi con”.

Trong xã lúc bây giờ, chỉ còn trẻ nhỏ và các cụ già, nhữngngười khỏe mạnh ai cũng cuốc bộ hàng chục km để đi ăn xin, kiếm từng bát gạo,đồng tiền lẻ để duy trì sự sống.

Tình người trong hoạn nạn

Người dân Hậu Lộc kéo nhau đi hành khất chủ yếu ở các tỉnhphía Bắc như: Nghệ An, Thanh Hóa, Ninh Bình, Thái Bình, Hà Nội…

“Người ngoài Bắc ai cũng tốt bụng, nói đến dân Hậu Lộc là họrất thương vì biết làng chúng tôi luôn đói kém, không chỉ cho gạo còn cho quầnáo cũ mặc khỏi rét, cho ngủ nhờ qua đêm”, bà Hồng tâm sự.

Ông Nguyễn Đức Chút ,76 tuổi), trú thôn Lương Trung là ngươìmay mắn nhất thời đói khổ đó: “Nếu không có mùa đói đó, làm chi tui có vợ”, ôngbắt đầu những câu chuyện đã đi qua nữa hồi ức.

Trong xã, năm đói nghèo ai cũng đi ăn xin, nhưng trai trángnhư ông Chút mà phải đi ăn xin thì chỉ có số ít. Ông Chút mồ côi bố mẹ, đất canhtác nông nghiệp không có, chỉ làm mướn trong thôn. Nay xã đói kém không ai thuênên ông đành đi ăn xin.

Vì gia cảnh nghèo khó, đất nông nghiệp không có để sản xuất, ngoài 40 tuổi ông vẫn chưa có vợ. Trong một lần đi ăn xin có gia đình bàHòa, ông Thành quê ở Quỳnh Lưu, Nghệ An, cho nhờ tá túc nhiều ngày, dần ông cảmmến cô gái tốt bụng là Trương Thị Hà (con gái vợ chồng ông Thành).

“Tụi tư ti lắm không dám ngỏ lời, khi ra về tui cảm ơn ôngbà, rồi cười bảo con mến em Hà, không ngờ ông bà Thành nói “Nếu thương Hà thìcho dắt về Hà Tĩnh”, ông Chút cười hiền nhớ lại.

Gia đình ông bà Thành có làm mân cơm cúng tổ tiên, rồi choông thêm ít gạo, hai vợ chồng dắt nhau về quê. Lần đó ông bỏ nghề đi ăn xin thay vào nghề đi bè chặt củi thuê ở Hương Sơn (Hà Tĩnh) nuôi vợ con.

Ông Chút cũng chia sẻ, có lần ông đi ăn xin cùng người bạn ởchợ tỉnh Thái Bình, lúc đó bạn ông bị đau ruột thừa, may mà có rất nhiều ngươìtốt họ cho tiền và chở bạn ông vào bệnh viện cứu sống kịp thời.

Theo ông Trung (78 tuổi), trú thôn Ích Mĩ, có nhiều trườnghợp người dân đi ăn xin nhưng không may bị mất mà người thân không ai biết thìchính quyền nơi họ đi qua vẫn dành đất cho họ yên nghỉ.

Đối với cụ Lê Bé, 83 tuổi, (trú thôn Thống nhất), suốt cuộcđời cụ luôn cảm kích tâm lòng hảo tâm một gia đình ở Hà Nội.

Nhà chỉ còn ba mẹ con, lúc đi ăn xin cụ phải dắt theo đứa connhỏ đi cùng, thấy tình cảnh đáng thương của cụ, nên gia đình đó nhận nuôi đưácon gái, sau này khi cuộc sống đỡ khổ hơn, cụ ra Bắc xin nhận lại con, gia đìnhđó vẫn vui vẻ cho mẹ con đoàn tụ.

“Thời đó ai cũng khó khăn cả, những ai cũng tốt bụng, ngươìngoài Bắc giúp đỡ làng chúng tôi rất nhiều, để vượt qua mùa đói năm đó” - CụBé chia sẻ.

“Ăn xin” đã là quá khứ, nỗi đau còn day dứt

Quá khứ lùi xa, dân Hậu Lộc đã có cuộc sống no đủ, mộtthời đói khổ đó không ai còn muốn nhắc lại.

Năm nay đã 81 tuổi, cụ Trần Thị Mệ (trú thôn Lương Trung),đau đớn về trận đói năm 1978, khiến cho gia đình cụ một lúc mất đi 3 người con.Hoàn cảnh cơ cực lúc bấy giờ, cụ để ba đứa con thơ ở nhà, tay xách bị gậy raNghệ An xin gạo, vì đường xa, 1 tuần sau cụ mới về đến nhà thì 3 đưa con đã chếtvì đói.

Cụ Quý xúc động nhớ lại những ngày tháng cơ cực.

Khó khăn lắm cụ mới nhắc lại chuyện cũ, cụ chia sẻ rất nhiêùcâu chuyện đau lòng về những người bạn, người thân bỏ làng đi hành khất.

“Làm nghề này khổ lắm, luôn lo sợ bị người khác xua đuổi, cókhi chết rét, chết đói nơi đất khách cũng không ai biết”.

Không riêng cụ mất con khi mẹ để con ở nhà để đi ăn xin, màtrong xã cũng có rất nhiều trường hợp thương tâm, con không chết vì đói cũngchết vì bệnh tật khi không có ai bên. Vì đặc thù của ăn xin là mỗi người môĩphương, nên nhiều khi người dân làng Hậu bị bệnh giữa đường bỏ mạng nơi đấtngười cũng không ai biết mà tìm về.

Cổng làng được đầu tư đẹp của thôn Lương Trung thuộc xã Ích Hậu bây giờ.

Rồi những lúc xin được ít gạo, ít tiền công sức ròng rã nhiêùngày trời bị người xấu cướp mất giữ đường. Cũng chỉ vì vợ đi ăn xin cứu sống giađình mà chồng bị cắt tuổi Đảng, câu chuyện của ông Trần Đình Quý, 85 tuổi (trúthôn Lương Trung).

“Chính quyền xã cắt tuổi Đảng của tôi thì tôi cũng đành chịu,vì lý do tôi là Đảng viên mà để vợ phải đi ăn, nhưng kì thực lúc đó không đi ănxin cả nhà có chết đói”.

Ông Quý cũng nói thêm, từ năm 1988 ăn xin chấm dứt hoàn toàn,người dân đã cải tạo đất nông nghiệp để sản xuất, buôn bán đưa lại cuộc sống nođủ.

Chạnh lòng vì biệt danh “xã ăn mày”

Nhắc lại chuyện cũ, ông Đặng Quang Bắc, Phó Chủ tịch UBND xãÍch Hậu, nói: “Đó là quá khứ thôi, giờ Ích Hậu đã đổi khác nhiều rồi, thay vì điăn xin như trước đây người dân trong xã đi xuất khẩu lao động, người ở nhà tíchcực sản xuất nông nghiệp, buôn bán, dịch vụ, đưa lại cho người dân cuộc sốngsung túc”.

Hiện tại trong xã đang có khoảng 200 người xuất khẩu lao độngở Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan cho thu nhập rất khá. Những năm gần đây người dântrong xã qua Thái Lan làm thuê cũng đông, có thời điểm 600 – 700 người, còn laođộng vào miền Nam có khoảng 700 – 800 người. Nói chung Ích Hậu có 8.300 nhânkhẩu thì chỉ có 5.000 người ở nhà, còn lại đi làm ăn xa.

Một góc con đường liên xã Ích Hậu ngày nay.

Nhìn từ những con đường dẫn vô xã Ích Hậu, cứ ngỡ “nhà trongphố”, quá khứ đã lùi xa, đưa Ích Hậu sang một trang mới.

Tuy nhiên, tên gọi “xã ăn mày” của mấy chục năm về trước vẫnđeo đẳng. Nhắc tới Ích Hậu, không ai nói nói tên chính danh của xã, mà người tathường gắn với biệt danh “ăn mày, hay là “Hậu đùm”.

Trẻ em ở xã này đi học đều bị trêu chọc là “dân ăn xin” hay“Hậu đùm”... Người dân Hậu Lộc đi làm ăn xa thì bị coi là người “làng cái bang”.Những lời đồn thổi về “làng ăn xin”, những câu chuyện được thêu dệt vẫn khôngđược dập tắt.

Trải lòng với chúng tôi, ông Bắc tâm sự: “Khi nghe ngươìkhác nói xã mình là “làng ăn mày” bản thân ông cũng buồn bởi xúc phạm danh dựtới cả một cộng đồng, bây giờ thời thế đã đổi thay nên cái tên làng ăn xin nênlùi với quá khứ”.

Ông chia sẻ thêm, vì nhiều người không hiểu nên chỉ trỏ bảongười xã tôi là lười lao động nên đi ăn xin, chính vì thế có nhiều đối tượng quêở Can Lộc (Hà Tĩnh), Thanh Hóa lợi dụng điều này để khi đi ăn xin bị chínhquyền, người dân hỏi quê ở đâu, thì khai bừa là dân Hậu Lộc (Ích Hậu).

Đậu Tình