Có cần duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích?

Giảm khoảng cách số giữa các vùng, miền

Cần thiết duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích là quan điểm của ĐBQH Sùng A Lềnh (Lào Cai), bởi lẽ mục tiêu của dịch vụ viễn thông là hỗ trợ người nghèo, vùng có điều kiện kinh tế khó khăn, hỗ trợ một số dự án xây dựng công trình hạ tầng viễn thông nhằm giảm bớt sự chênh lệch khoảng cách số giữa các vùng miền, đáp ứng cam kết của Việt Nam về quản lý nhà nước đối với dịch vụ viễn thông công ích khi tham gia Tổ chức thương mại thế giới (WTO).

Đại biểu Sùng A Lềnh (Lào Cai) phát biểu tại hội trường. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, đại biểu Sùng A Lềnh cũng cho rằng, hiệu quả sử dụng Quỹ thời gian qua chưa cao do mục tiêu đề ra chưa phù hợp. Việc tổ chức thực hiện Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn… Đại biểu đề nghị cần tiếp tục luật hóa, hoàn thiện các nguyên tắc hoạt động, nhiệm vụ, quyền hạn của Quỹ, đảm bảo tính minh bạch; phân định rõ từng dịch vụ viễn thông công ích, bổ sung quyền và trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành tại các địa phương trong việc sử dụng và quản lý Quỹ để phù hợp với mục tiêu của Quỹ và quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước.

ĐBQH Nguyễn Minh Sơn (Tiền Giang) cho biết thêm, giai đoạn 2016 – 2020, Quỹ dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam đã đạt được một số kết quả khá nổi bật như: hỗ trợ người dân được miễn cước khi gọi đến các số liên lạc khẩn cấp như công an, cứu hỏa, cấp cứu; hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo sử dụng dịch vụ điện thoại cố định di động; hỗ trợ thiết lập các điểm di động công cộng; hỗ trợ các trường học, bệnh viện sử dụng dịch vụ truy cập internet; hỗ trợ hộ nghèo đầu thu truyền hình số mặt đất để triển khai thực hiện Đề án số hóa mặt đất…

Quyết định số 2269/QĐ/TTg ngày 31.12.2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình cung cấp dịch vụ viễn thông công ích đến năm 2025 cũng đặt mục tiêu: cung cấp dịch vụ viễn thông bắt buộc cho 100% đối tượng sử dụng; bảo đảm 100% nhà giàn, xã đảo, huyện đảo được cung cấp dịch vụ viễn thông phổ cập; hỗ trợ 800.000 hộ nghèo, hộ cận nghèo, gia đình chính sách xã hội và các đối tượng chính sách đặc biệt khác trang bị thiết bị đầu cuối phục vụ học tập, thông tin liên lạc… Do đó, "vẫn rất cần Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam", đại biểu Nguyễn Minh Sơn nhấn mạnh, đồng thời đề nghị cần tiếp tục hoàn thiện thêm các quy định về Quỹ này.

Thay đổi tên gọi, cơ chế để khắc phục cho được những tồn tại của Quỹ

Ở góc độ khác, một số đại biểu Quốc hội lo ngại về tính công khai, minh bạch của Quỹ dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam. Theo các đại biểu, hoản đóng góp của doanh nghiệp vào Quỹ này được quy định là khoản thu có tính chất bắt buộc và mang tính chất thuế để bổ sung trên doanh thu đối với các doanh nghiệp viễn thông. Nhiệm vụ chi của Quỹ lại trùng lặp với nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước như: chi hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo tiếp cận các dịch vụ viễn thông công ích, chi thực hiện một số dự án công nghệ thông tin, hạ tầng viễn thông. ĐBQH Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước) đề nghị, cần làm rõ Quỹ này thuộc về ai quản lý, cơ chế thu chi có rõ ràng, minh bạch không; quy định rõ đối tượng chi và vận hành Quỹ này như thế nào. Đại biểu cũng đề nghị phải đánh giá kỹ việc duy trì Quỹ để thực hiện theo đúng Nghị quyết số 792 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về một số nhiệm vụ, giải pháp đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng các Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước) phát biểu tại hội trường. Ảnh: Hồ Long

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) phát biểu tại hội trường. Ảnh: Hồ Long

Với mong muốn có quyết định chính xác nhất về việc duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam, ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá rõ ràng hoạt động của Quỹ thời gian qua, ưu điểm, hạn chế, khó khăn, vướng mắc để sửa đổi cho hợp lý. Đại biểu cho biết dù đọc kỹ hồ sơ dự án Luật Viễn thông (sửa đổi), nhưng rất tiếc không tìm thấy thông tin về hoạt động của Quỹ từ cơ quan soạn thảo mà chỉ có một vài con số liên quan được Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề cập trong phần chú thích của Báo cáo thẩm tra dự án Luật.

Do chưa có Báo cáo nên chưa rõ thời gian qua, Quỹ có bao nhiêu phần trăm thu từ đóng góp của doanh nghiệp viễn thông. Nếu chủ yếu là đóng góp của các doanh nghiệp viễn thông theo tỷ lệ doanh thu, thì đây là hình thức nộp thuế trên doanh thu. Chỉ rõ điều này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, khoản tiền này nên nộp về ngân sách nhà nước để quản lý chặt chẽ, hiệu quả hơn. Bởi theo báo cáo của thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, giai đoạn năm 2016 – 2020 tổng số thu của Quỹ đạt gần 8.200 tỷ đồng, nhưng chi chỉ đạt hơn 2.700 tỷ đồng, số tiền dư trong quỹ hơn 5.400 tỷ đồng. Trong số chi thì phần chi cho tổ chức, bộ máy là khá lớn. Như vậy có thể thấy, hoạt động của Quỹ chưa thực sự đạt hiệu quả như mong muốn.

Để khắc phục những bất cập của giai đoạn trước, Tờ trình của Chính phủ cho biết, các chương trình viễn thông công ích giai đoạn sau sẽ xác định rõ mục tiêu hỗ trợ của Quỹ, các quy định đóng góp và giải ngân thực hiện theo nguyên tắc thu - chi tương ứng, chưa có nhiệm vụ chi thì không thu để tránh tồn dư Quỹ. Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, “đây chưa phải là giải pháp khả thi, bởi lẽ nguồn thu chính của Quỹ là từ phần trăm doanh thu của các doanh nghiệp viễn thông, nghĩa là doanh nghiệp có doanh thu là phải nộp Quỹ, nếu không thu để tránh tồn dư quỹ thì sẽ tính toán ra sao? Không thu của những doanh nghiệp nào? Đến lúc có nhiệm vụ chi thì có truy thu hay không? Hoặc khi có các nguồn viện trợ, tài trợ tự nguyện của các tổ chức, cá nhân mà chưa có nhiệm vụ chi thì chúng ta có tiếp nhận các nguồn kinh phí đó vào quỹ hay không?”

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ, Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích thực chất là Quỹ Dịch vụ phổ cập. Quốc gia nào cũng phải đặt ra mục tiêu phổ cập viễn thông, internet, phủ sóng vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo, nhất là phát triển kinh tế số, xã hội số.

Bộ trưởng cho biết, nếu Nhà nước nhận thấy trách nhiệm phổ cập bằng ngân sách nhà nước thì các nhà mạng có xu thế chỉ đầu tư nơi đông dân và có lợi nhuận cao. Vì thế Nhà nước phải đầu tư rất nhiều. Đa số quốc gia chọn cách yêu cầu nhà mạng có trách nhiệm phổ cập, trong đó có hai cách để nhà mạng thực hiện là: một là, yêu cầu các nhà mạng phủ sóng rộng, cách này gây khó khăn cho các nhà mạng nhỏ; hai là, các nhà mạng đóng góp vào Quỹ phổ cập theo doanh thu, to đóng nhiều, nhỏ đóng ít, sau đó Nhà nước dùng Quỹ này để phổ cập dịch vụ.

Cho biết đa số các quốc gia đều theo các thứ hai, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, ở nước ta, Quỹ này cơ bản giao cho chính nhà mạng thực hiện, tức là cơ bản nhà mạng nhận lại tiền đóng góp của mình để thực hiện phổ cập dịch vụ, phổ cập 2G đến 3G, 4G, 5G... Quỹ đã góp phần tích cực để nước ta có vùng phủ sóng rộng, người dân được phổ cập dịch vụ… Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng cho rằng, vừa qua vận hành của Quỹ có bất cập như các đại biểu đã chỉ ra và cần phải điều chỉnh quy định trong dự thảo luật theo hướng xác định rõ mục tiêu, cách thức thu, quản lý sử dụng để Quỹ hoạt động tốt hơn, thay vì dừng hoạt động của Quỹ.

Quỹ Dịch vụ phổ cập ngoài phủ sóng vùng khó khăn còn hỗ trợ bà con vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo cả thiết bị và chi phí sử dụng dịch vụ ở mức cơ bản; các chương trình giảm nghèo của nhà nước dều dùng Quỹ này để hỗ trợ bà con. Do đó, Bộ trưởng tha thiết xin Quốc hội cho duy trì Quỹ. Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ báo cáo Chính phủ cho đổi tên Quỹ thành Quỹ Dịch vụ phổ cập và thay đổi một số cơ chế, khắc phục tồn tại được chỉ ra. Bộ trưởng cam kết, sẽ khẩn trương gửi các đại biểu bổ sung báo cáo về hoạt động của Quỹ, để các đại biểu Quốc hội có cơ sở xem xét, quyết định.

Anh Thảo