Cơ hội để Israel, Iran và Hezbollah tránh được một cuộc chiến tranh toàn diện

Căng thẳng leo thang

Năm 2006, Nghị quyết 1701 do Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua đã chấm dứt cuộc chiến kéo dài 7 tháng giữa Israel và Hezbollah. Theo đó, Nghị quyết này yêu cầu Hezbollah phải rút quân và các thiết bị chiến đấu hạng nặng ra khỏi miền Nam Lebanon cho đến tận sông Litani, cách đất nước này khoảng 25 km.

Israel và chính phủ Lebanon đã chấp thuận giải pháp hòa bình này, song Hezbollah lại có ý kiến trái ngược. Israel và Hezbollah sau đó bước vào “trạng thái bình thường mới” với các cuộc đụng độ thường xuyên ở cả hai bên biên giới, giới hạn trong khoảng 1,6km ở mỗi bên, chỉ nhằm vào các mục tiêu quân sự và hạn chế gây thương vong.

“Trạng thái bình thường mới” chỉ tồn tại cho đến ngày 8/10/2023, khi Hezbollah tuyên bố mở thêm một mặt trận mới ở biên giới Lebanon-Israel để hỗ trợ cho đồng minh trong cuộc chiến ở Gaza nổ ra 1 ngày trước đó. Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã cố gắng ngăn cuộc tấn công của Hamas leo thang thành xung đột và giữ làn sóng giao tranh không vượt qua biên giới Lebanon. Tuy nhiên, nỗ lực này đã thất bại.

Quân đội Israel. Ảnh: Times of Israel

Các cuộc thảo luận về việc tấn công Lebanon trên bộ đã được Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant đưa ra từ cuối tháng 10 năm ngoái nhưng ý tưởng mới nhen nhóm này đã bị Nhà Trắng ngăn chặn. Song, khi giao tranh ở Dải Gaza có dấu hiệu chững lại và các cuộc tấn công xuyên biên giới của Hezbollah ngày càng gia tăng theo thời gian, sự chú ý của Israel bắt đầu chuyển hướng về phía Bắc.

Tận dụng thời điểm nhạy cảm khi cuộc bầu cử Mỹ đang bước vào giai đoạn nước rút, Tel Aviv đã bắt đầu một loạt các cuộc tấn công nhằm làm tê liệt Hezbollah. Các mục tiêu của Tel Aviv bao gồm lãnh đạo Hezbollah Hassan Nasrallah, các chỉ huy chiến trường, các thiết bị hạng nặng bao gồm tên lửa và bệ phóng tên lửa. Đầu tháng 10 vừa qua, Israel chính thức đưa quân vào miền Nam Lebanon.

Trong suốt quá trình này, Hezbollah đã kiềm chế, không tấn công các mục tiêu quân sự nhạy cảm của Israel, tránh lò phản ứng hạt nhân Dimona và các trung tâm dân cư như Haifa. Iran, sau một thời gian chần chừ, đã phóng loạt tên lửa vào lãnh thổ Israel trong đêm 1/10.

Lối thoát hòa bình

Israel có nhiều khả năng sẽ đáp trả mạnh mẽ sau cuộc tấn công của Iran, song câu hỏi được đặt ra là liệu Tel Aviv có tấn công các mục tiêu đang được Iran bảo vệ chặt như các cơ sở dầu mỏ hay các cơ sở hạt nhân hay không.

Chuyên gia Hussein Ibish thuộc Viện Các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập dự đoán, Israel sẽ nắm bắt cơ hội này để tiến hành một cuộc chiến tranh trên không kéo dài chống lại Iran, từ đó kéo Mỹ vào cuộc nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân của Iran trong một thập kỷ hoặc lâu hơn nữa.

Song, đó là một viễn cảnh không ai mong muốn. Giới quan sát cho rằng giải pháp duy nhất nhằm chấm dứt xung đột Israel-Hezbollah hiện tại và mang lại hòa bình cho Lebanon phải là giải pháp chính trị. Theo đó, một phần của giải pháp này có thể liên quan đến Nghị quyết 1701.

Theo bà Randa Slim, Giám đốc chương trình giải quyết xung đột tại Viện Trung Đông có trụ sở ở Mỹ cho rằng, tính đến gần đây, Nghị quyết 1710 đã thực sự mang đến 17 năm tương đối yên ổn cho khu vực biên giới Israel-Lebanon và có khả năng sẽ được thiết lập lại nếu nhận được sự đồng thuận của nhiều hơn 1 bên.

"Mục đích của Nghị quyết 1701 là ngăn Hezbollah và lực lượng Israel không đối đầu trực tiếp với nhau ở biên giới. Song, để Nghị quyết này thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự tham gia của nhiều bên hơn, với nhiều cơ chế thực thi hơn", bà Slim nói.

Chính phủ Lebanon đang đề nghị thực hiện Nghị quyết này, đồng ý cho Hezbollah rút lui khỏi khu vực biên giới phía Nam, thay thế bằng lực lượng vũ trang Lebanon và các quan sát viên Liên Hợp Quốc.

Thỏa thuận hòa bình sẽ như thế nào?

Nếu Nghị quyết 1701 được thực hiện, thỏa thuận sẽ diễn ra như sau: Hezbollah đồng ý rút các chiến binh và thiết bị quân sự hạng nặng ra khỏi sông Litani, để thay thế bằng quân đội Lebanon và lực lượng Liên Hợp Quốc. Hezbollah-Israel sẽ ngừng bắn và đồng ý tách cuộc xung đột ở biên giới Lebanon ra khỏi cuộc chiến Gaza. Thỏa thuận này cũng sẽ ngăn xung đột tiếp tục lan rộng và biến Mỹ thành một bên tham chiến trực tiếp với Iran.

Lebanon và Hezbollah dường như sẵn sàng chấp nhận thỏa thuận này và Washington đang thúc đẩy nó một cách nhiệt tình. Câu hỏi chính là liệu chính phủ Israel có sẵn sàng thỏa hiệp hay không.

Tổng thống Mỹ Joe Biden. Ảnh: Reuters

Hiện chính quyền ông Biden vẫn nỗ lực ngăn Israel đẩy xung đột vượt quá giới hạn, đồng thời chỉ ra rằng chiến sự kéo dài có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ song phương giữa hai nước. Trước đó, Tổng thống Joe Biden đã cảnh báo Tel Aviv không được tái phạm "những sai lầm cũ" từ sau cuộc tấn công khủng bố ngày 11/9.

Với sự tồn tại của một lối thoát chính trị, Tổng thống Joe Biden đang gánh trên vai nhiệm vụ nặng nề trước khi kết thúc nhiệm kỳ cuối cùng ở Nhà Trắng là thuyết phục Israel hạ nhiệt căng thẳng và tiến tới ký kết một thỏa thuận hòa bình. Những nỗ lực này cũng góp phần ghi điểm cho đảng Dân chủ khi cuộc bầu cử đang bước vào giai đoạn nước rút.

Tuy nhiên, tình hình hiện tại đã có nhiều khác biệt so với thời điểm 2006, khiến nỗ lực đạt được hòa bình trên bàn đàm phán trở nên khó khăn hơn nhiều. Tel Aviv cho biết các cuộc tấn công đẩy lùi Hezbollah về bên kia biên giới là nhằm tạo điều kiện cho người dân sơ tán được trở về nhà ở phía bắc Israel, trong khi Hezbollah tuyên bố sẽ chỉ rút lui khi có lệnh ngừng bắn ở Dải Gaza - nơi Israel vẫn tiếp tục giao tranh với Hamas.

“Các bên trung gian hòa giải phải khiến mỗi bên cảm thấy rằng họ đã đạt được điều gì đó từ Nghị quyết này. Nếu không, sẽ không bên nào chịu ngồi vào bàn đàm phán, trừ khi có một bên bị đánh bại hoàn toàn trên chiến trường”, ông Elias Hanna, một cựu tướng Lebanon cho biết.

Diệp Thảo/VOV.VN (biên dịch) Theo MSNBC