Colombia sắp trục vớt 'kho báu' trị giá hàng tỷ USD từ con tàu đắm năm 1708

Kế hoạch đưa xác thuyền buồm San Jose 300 năm tuổi cùng lượng hàng hóa chìm với nó lên mặt nước đã gây tranh cãi, bởi tuy nó mang lại giá trị kinh tế cao, nhưng xác tàu này đồng thời cũng là kho báu có giá trị khảo cổ lớn.

Bức ảnh được chụp bởi một phương tiện tự động dưới nước cho thấy xác thuyền buồm San Jose của Tây Ban Nha chìm ngoài khơi bờ biển Caribe của Colombia. Ảnh: AP

Bộ trưởng Văn hóa Colombia Juan David Correa cho biết những nỗ lực trục vớt đầu tiên sẽ được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 5 năm sau, tùy thuộc vào điều kiện đại dương ở Caribe. Ông Correa cam kết đây sẽ là một cuộc thám hiểm khoa học.

"Đây là xác tàu phục vụ cho nghiên cứu khảo cổ, không phải kho báu", ông Correa nói sau cuộc gặp với Tổng thống Colombia Gustavo Petro. "Đây là cơ hội để chúng ta trở thành quốc gia đi đầu trong nghiên cứu khảo cổ dưới nước".

Nếu được trục vớt thành công, xác tàu này có thể mang lại giá trị hàng tỷ USD với 11 triệu đồng xu bằng vàng và bạc, ngọc lục bảo cũng như hàng hóa quý giá khác từ các thuộc địa do Tây Ban Nha kiểm soát.

Ông Correa cho biết có thể dùng robot hoặc tàu lặn để thu thập vật liệu trong xác tàu. Sau đó, chúng sẽ được đưa lên tàu hải quân để phân tích. Dựa trên kết quả, chính phủ Colombia có thể lên kế hoạch tiến hành nỗ lực thứ hai.

Hơn 300 năm trước, thuyền buồm San Jose đã bị đánh chìm trong trận chiến với các tàu của Anh. Đến năm 2015, xác tàu được định vị nhưng đã vướng vào các tranh chấp pháp lý và ngoại giao, do đây vừa là kho báu khảo cổ vừa là kho báu kinh tế. Mỹ, Colombia và Tây Ban Nha tranh chấp về việc ai có thể sở hữu kho báu này.

Năm 2018, Chính phủ Colombia từ bỏ kế hoạch khai quật xác tàu, trong bối cảnh tranh chấp với một công ty tư nhân đòi quyền trục vớt dựa trên thỏa thuận với chính quyền Colombia vào những năm 1980. Cũng trong năm 2018, cơ quan văn hóa Liên hợp quốc kêu gọi Colombia không khai thác thương mại xác tàu.

Một cơ quan bảo vệ di sản văn hóa dưới nước của UNESCO đã gửi thư tới Colombia bày tỏ lo ngại rằng việc trục vớt kho báu để bán thay vì để bảo tồn giá trị lịch sử "sẽ gây ra mất mát không thể khắc phục được đối với di sản quan trọng".

Colombia chưa ký Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển. Công ước này yêu cầu các bên ký kết phải tuân theo các tiêu chuẩn quốc tế, phải thông báo cho UNESCO về kế hoạch xử lý xác tàu.

Xác tàu được phát hiện cách đây 3 năm với sự trợ giúp của một nhóm chuyên gia quốc tế và phương tiện tự hành dưới nước. Vị trí chính xác của nó là bí mật quốc gia. Con tàu San Jose bị chìm ở đâu đó trong khu vực rộng lớn ngoài khơi bán đảo Baru của Colombia, phía nam Cartagena, trên biển Caribe.

Thuyền buồm San Jose có 3 tầng, được cho là dài 45 m, rộng 14 m, được trang bị 64 khẩu súng. Colombia cho biết các nhà nghiên cứu đã phát hiện những khẩu súng thần công bằng đồng ở tình trạng tốt, cùng với các bình gốm sứ và vũ khí cá nhân.

Ngọc Ánh (theo AP)