Còn nhiều chồng chéo pháp luật cần sửa đổi

Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc cho rằng, năm 2018, theo đề nghị của VCCI và Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Chính phủ đã quyết liệt trong việc yêu cầu Bộ ngành cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh và kiểm tra chuyên ngành. Tại đợt cải cách này con số cắt bỏ dự kiến đạt được trên 50% số thủ tục hành chính và thủ tục kiểm tra chuyên ngành.

Nhưng quá trình cắt giảm điều kiện kinh doanh trong năm 2019 lặng lẽ hơn, khi chỉ có Bộ Công thương và Bộ Y tế tiếp tục soạn thảo Nghị định về cắt giảm điều kiện kinh doanh. Báo cáo của VCCI cũng cho rằng: Sau một năm với những chuyển động tích cực có tính cải cách, đột phá thì dường như năm nay, sự “nhiệt tình” của một số Bộ đã giảm đi đáng kể hoặc có thể các Bộ nhận thấy không thể cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh do Bộ mình quản lý hơn nữa.

Công bố báo cáo “Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2019”. Ảnh: P.Thảo

Nếu trong năm 2018, việc cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh được ví như những “đợt sóng lớn”, mạnh mẽ thì đến năm 2019, hoạt động này chỉ là những “gợn sóng nhỏ”.

Theo VCCI, bên cạnh những điểm tích cực của hoạt động rà soát cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh năm 2018 thì cộng đồng DN cho rằng vẫn có rất nhiều không gian cho hoạt động cải cách cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh.

Qua rà soát, VCCI đã gửi tới Thủ tướng Chính phủ báo cáo nhanh về sự chồng chéo trong các văn bản pháp luật thuộc những lĩnh vực đầu tư, đất đai, xây dựng, môi trường, nhà ở, kinh doanh bất động sản và đấu thầu vừa được ghi nhận. Cụ thể, có tới 20 sự chồng chéo lớn cần được sửa đổi tránh những rủi ro cho DN và nhà đầu tư, có khả năng phát sinh các nhũng nhiễu tiêu cực trong thực hiện dự án.

Từ kết quả khảo sát, VCCI nhận định, hệ thống pháp luật về kinh doanh đang đối mặt với vấn đề bất cập lớn, đó là sự thiếu thống nhất, chồng chéo giữa các văn bản luật khi cùng điều chỉnh về hoạt động đầu tư, kinh doanh. Theo quy định của pháp luật, từ khi bắt đầu cho đến khi đưa hoạt động đầu tư, kinh doanh vào thực tế, nhà đầu tư phải trải qua rất nhiều giai đoạn, tương ứng với từng giai đoạn là các điều kiện và thủ tục hành chính kèm theo.

Các điều kiện, thủ tục này được quy định trong rất nhiều văn bản pháp luật khác nhau (ví dụ: dự án đầu tư trong lĩnh vực bất động sản sẽ chịu sự điều chỉnh của Luật Đầu tư, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Đấu thầu, Luật Phòng cháy và chữa cháy…).

Trong khi đó, thủ tục, điều kiện quy định tại một số văn bản pháp luật lại không thống nhất, chồng chéo với nhau, nhiều khi khiến nhà đầu tư không biết nên thực hiện thủ tục nào trước, thủ tục nào sau hay có phải thực hiện thủ tục đó không? Sự thiếu nhất quán của các văn bản pháp luật khiến cho quy trình triển khai dự án bị kéo dài, thậm chí là đình trệ, không thể triển khai, gia tăng chi phí về thời gian, tiền bạc và rủi ro đối với DN, khiến môi trường kinh doanh trở nên kém thuận lợi.

Chương trình khảo sát các chồng chéo của văn bản pháp luật kinh doanh của VCCI đã nhận được 333 ý kiến từ hơn 40 hiệp hội, DN và hàng chục cơ quan địa phương khác nhau. Sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa các quy định tập trung chủ yếu trong 15 luật, nhiều nhất liên quan đến điều kiện, trình tự, thủ tục đầu tư, tập trung tại các luật về: đầu tư, đất đai, xây dựng, kinh doanh bất động sản, nhà ở, khoáng sản, bảo vệ môi trường, tài nguyên nước…

Ngoài ra, giữa các văn bản pháp luật về kinh doanh còn có sự thiếu thống nhất khi quy định về các khái niệm; sự chồng lấn khi ban hành các Danh mục ngành nghề, lĩnh vực cấm kinh doanh hoặc kinh doanh có điều kiện.

“Sự chồng chéo này tạo ra rủi ro lớn cho các DN, nhất là liên quan đến các chính sách về hạn chế quyền kinh doanh, chẳng hạn: đối với văn bản pháp luật này thì hàng hóa, dịch vụ này DN có thể sản xuất kinh doanh nhưng ở văn bản pháp luật khác lại trở thành hàng hóa, dịch vụ bị cấm kinh doanh”, Trưởng ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn cho biết.

Đáng quan tâm, VCCI cho rằng, việc cấm kinh doanh một ngành nghề là biện pháp hạn chế tuyệt đối quyền kinh doanh, vì vậy giải trình cần phải hướng đến những tác động trực tiếp của hoạt động kinh doanh này tới trật tự công mà các điều kiện kinh doanh không thể kiểm soát hoặc hạn chế được.

Trong khi đó, lý do chuyển “kinh doanh dịch vụ đòi nợ” từ ngành nghề kinh doanh có điều kiện thành ngành nghề cấm kinh doanh là do sự vi phạm pháp luật của các tổ chức, cá nhân khi kinh doanh dịch vụ đòi nợ.

“Lý giải trên dường như chưa hướng đến điều này do đó chưa thực sự thuyết phục. Mặt khác, dịch vụ kinh doanh đòi nợ là hoạt động dịch vụ, của mối quan hệ tư, xuất phát từ nhu cầu thực tế của xã hội. Nếu hoạt động này được thực hiện hiệu quả, theo đúng pháp luật sẽ tạo điều kiện thuận lợi về kinh doanh cho các đối tượng khác (có vốn để kinh doanh từ các khoản nợ đòi được).

Các hoạt động đòi nợ vi phạm pháp luật trên thực tế thì dù có cấm hay không (đối với ngành nghề này) cũng sẽ xảy ra và pháp luật hiện tại đã có công cụ để quản lý”, báo cáo nêu rõ.

Phương Thảo