COVID - 19: Cái giá của miễn dịch cộng đồng thụ động có thể bằng sinh mạng

Ở góc độ người chuyên ngành nhiễm, người trực tiếp điều trị thành công cho hai cha con người Trung Quốc mắc COVID-19, tại khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, TP.HCM, TS.BS Lê Quốc Hùng đã chia sẻ ý kiến cá nhân về miễn dịch cộng đồng. Để có miễn dịch cộng đồng dạng thụ động, chúng ta có thể phải trả giá rất đắt, có thể bằng chính mạng sống của người bệnh.

Cập nhật đến 16g chiều 17/3, Bộ Y tế Anh thông báo, số ca nhiễm mới COVID-19 trong 24 giờ qua là 407, tăng từ 1.543 người lên thành 1.950 người, trong đó 56 ca tử vong và hơn 50.000 người tại Anh đã được xét nghiệm.

Theo thống kê, trong vụ dịch này, trung bình 1 người bệnh sẽ lây truyền cho 3 người khác, từ đó để đạt được miễn dịch cộng đồng có tác dụng bảo vệ, cần tối thiểu 60% người dân trong cộng đồng mắc bệnh. Cụ thể, nước Anh có 68 triệu dân cần có tối thiểu 41 triệu người mắc bệnh.

Tỷ lệ bệnh nhân nặng cần chăm sóc y tế và tỷ lệ tử vong trung bình của dịch bệnh này lần lượt là 20% và 2 - 3%. Như vậy, có ít nhất 8 triệu người phải nhập viện và có thể có tới hơn 800.000 người tử vong. Số ca tử vong còn tùy thuộc vào thời điểm nhập viện và khả năng chăm sóc của y tế Anh. Nếu số bệnh nhân nặng cùng nhập viện trong khoảng thời gian ngắn, chắc chắn tỷ lệ tử vong sẽ tăng vọt.

Miễn dịch hoạt động ra sao?

Khi virus xâm nhập, phát triển, tấn công cơ thể người bệnh và kết quả sẽ có hai tình huống xảy ra. Một, người bệnh có sức khỏe tốt, hệ miễn dịch bình thường, sau một thời gian, cơ thể sẽ tạo ra kháng thể chống lại virus. Kết quả, virus dần bị tiêu diệt và bệnh nhân khỏi bệnh. Khi đó, cơ thể người bệnh này sẽ tồn tại một lượng kháng thể sẵn sàng chống lại virus nếu nó tái xâm nhập.

Còn đối với nhóm đối tượng nguy cơ như người bệnh già yếu, có bệnh mạn tính như đái tháo đường, suy thận mạn…, có nghĩa bị suy giảm miễn dịch, sẽ khó có thể tạo đủ kháng thể về lượng và chất. Do vậy, họ không có khả năng tự chống chọi với sự tấn công của virus dẫn đến nhiều biến chứng nặng, thậm chí tử vong.

Một người đã đáp ứng miễn dịch tốt, kháng thể mạnh, khi virus xâm nhập, hệ thống miễn dịch của cơ thể ngay lập tức “chiến đấu” tiêu diệt virus. Không có khả năng sống sót và nhân bản, virus không có cơ hội để truyền bệnh cho người khác. Còn người chưa có kháng thể hoặc kháng thể yếu sẽ có nguy cơ mắc bệnh và phát tán bệnh cho người khác. Kết quả, dòng virus gây bệnh sẽ có cơ hội sống lâu hơn và truyền bệnh cho nhiều người hơn, dịch bệnh có khả năng bùng phát.

Như vậy, nếu trong một cộng đồng có đại đa số người có kháng thể chống lại một loại virus gây bệnh nào đó, mỗi khi khi virus đó xuất hiện trở lại sẽ dễ dàng bị tiêu diệt, khó có thể lan rộng. Từ đó dịch bệnh sẽ không hình thành hoặc chỉ là những vụ dịch nhỏ, dễ dàng bị dập tắt. Đây chính là hiện tượng “miễn dịch cộng đồng”.

Virus tự do tung hoành, người dân sẽ trả giá đắt

Miễn dịch cộng đồng có hai loại chủ động và thụ động. Miễn dịch chủ động có nghĩa là người ta dùng vắc xin để chủng ngừa cho cộng đồng trước khi bệnh dịch xảy ra. Với vắc xin, cơ thể được kích thích tạo ra kháng thể chống lại tác nhân gây bệnh mà không bị bệnh, do vắc xin là chế phẩm có tính chất kháng nguyên mà không phải là virus gây bệnh thực sự. Vai trò của vắc xin được ví như những bài tập cho người lính rèn luyện kỹ năng chiến đấu trước khi bước vào trận chiến.

Còn miễn dịch thụ động là người có kháng thể chống lại tác nhân gây bệnh sau khi mắc bệnh thực sự như những người lính vào trận chiến mà chưa được huấn luyện, kỹ năng chiến đấu; nên họ có thể may mắn không chết trong trận chiến đó.

Hiện nay, chưa có vắc xin phòng bệnh COVID-19, như vậy, muốn có miễn dịch cộng đồng, người ta bắt buộc phải dùng biện pháp thụ động. Có nghĩa là để cho virus SARS-CoV-2 tự do hoành hành, người dân sẽ phải đồng loạt mắc bệnh. Chúng ta có thể phải trả giá rất đắt, thậm chí bằng chính mạng sống của người bệnh.

Vì vậy, Anh (hay một số nước châu Âu khác), ca bệnh mới phát hiện mỗi ngày tăng lên 3 hay 4 con số làm sao có thể thực hiện triệt để việc phát hiện người tiếp xúc, khoanh vùng, cách ly... Ở các quốc gia đó, người ta chỉ còn cách tập trung năng lực cứu chữa những ca bệnh nặng để giảm tỷ lệ tử vong. Đây có thể là lý do chính yếu đi tới quyết định áp dụng miễn dịch toàn dân thụ động của nước Anh.

Việt Nam: Bảo vệ mọi người là bảo vệ bản thân

Còn tại Việt Nam, chúng ta hiện vẫn đang duy trì được “thời gian vàng” chống dịch. Tổng số bệnh nhân và số ca mắc mới còn ít, số lượng ca mới phát hiện hàng ngày mới chỉ giới hạn ở một con số, chưa có bệnh nhân tử vong do bệnh dịch. Toàn bộ hệ thống chính trị cho đến từng nhà, từng người dân, đã tiêu tốn sức người sức của, trong cuộc chiến với dịc h bệnh.

Thế nhưng, chỉ cần vài người không có ý thức vì cộng đồng, trốn tránh cách ly, khai báo không trung thực, không tuân thủ các biện pháp phòng chống bệnh... hậu quả thật là khó lường. Sự thành công trong công cuộc phòng chống dịch bệnh không phải chỉ phụ thuộc vào chiến lược đúng đắn của nhà nước mà còn phụ thuộc rất lớn vào suy nghĩ, hành động của mỗi người dân. Lúc này bảo vệ mọi người là bảo vệ chính mình, và sẽ tạo nên “miễn dịch cộng đồng”!

TS.BS. LÊ QUỐC HÙNG