'Cúm lạc đà' - Hội chứng hô hấp Trung Đông coronavirus (MERS-CoV), phòng ngừa thế nào?

NỘI DUNG

1. Triệu chứng 'cúm lạc đà'
2. Quá trình lây truyền
3. Phòng ngừa và điều trị
4. Du khách có thể làm gì để phòng ngừa MERS?

1. Triệu chứng 'cúm lạc đà'

Phổ lâm sàng của nhiễm trùng MERS-CoV bao gồm từ không có triệu chứng (không triệu chứng) hoặc có triệu chứng hô hấp nhẹ đến bệnh hô hấp cấp tính nặng và tử vong.

Biểu hiện điển hình của MERS là sốt, ho và khó thở. Viêm phổi là một phát hiện phổ biến, nhưng bệnh nhân MERS có thể không phải lúc nào cũng phát triển tình trạng này.

Các triệu chứng tiêu hóa, bao gồm tiêu chảy, cũng đã được báo cáo. Bệnh nặng có thể suy hô hấp phải thở máy hoặc hỗ trợ tại khoa hồi sức cấp cứu. Những người lớn tuổi, những người có hệ thống miễn dịch suy yếu và những người mắc các bệnh mạn tính như bệnh thận, ung thư, bệnh phổi mạn tính, tăng huyết áp, bệnh tim mạch và đái tháo đường dường như có nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng cao hơn.

Khoảng 35% các trường hợp được báo cáo cho WHO đã tử vong, nhưng đây có thể là ước tính quá cao về tỷ lệ tử vong thực sự, vì các trường hợp MERS nhẹ có thể bị bỏ sót bởi các hệ thống giám sát hiện có.

Kể từ khi xác định được MERS-CoV vào năm 2012, 27 quốc gia thành viên đã báo cáo các trường hợp mắc MERS cho WHO theo Quy định Y tế Quốc tế (2005): Algeria, Áo, Bahrain, Trung Quốc, Ai Cập, Pháp, Đức, Hy Lạp, Cộng hòa Hồi giáo Iran, Ý, Jordan, Kuwait, Lebanon, Malaysia, Hà Lan, Oman, Philippines, Qatar, Hàn Quốc, Vương quốc Ả Rập Saudi, Thái Lan, Tunisia, Türkiye, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ và Yemen.

Các hạt MERS-CoV trên tế bào biểu mô lạc đà. Ảnh: The Sun

2. Quá trình lây truyền

Lây truyền từ động vật sang người: MERS-CoV là một loại virus lây truyền từ động vật sang người, có nghĩa là được truyền giữa động vật và người. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, con người bị nhiễm bệnh thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với lạc đà một bướu bị nhiễm bệnh, mặc dù con đường lây truyền chính xác vẫn chưa rõ ràng.

MERS-CoV đã được xác định ở lạc đà một bướu tại một số quốc gia thành viên ở Trung Đông, Châu Phi và Nam Á.

Mặc dù có một số lượng hạn chế các trường hợp nhiễm bệnh ở người được báo cáo bên ngoài Trung Đông, các nghiên cứu gần đây về quần thể người có tiếp xúc nghề nghiệp với lạc đà một bướu tại một số quốc gia thành viên cho thấy, có sự lây truyền bệnh từ động vật sang người xảy ra tại các quốc gia thành viên ở lục địa châu Phi.

Lây truyền từ người sang người: Lây truyền từ người sang người có thể xảy ra và chủ yếu xảy ra giữa những người tiếp xúc gần gũi và trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe. Điều này bao gồm các thành viên gia đình và hộ gia đình, nhân viên chăm sóc sức khỏe và các bệnh nhân khác.

Các đợt bùng phát lớn nhất đã xảy ra tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe ở Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Hàn Quốc. Bên ngoài môi trường chăm sóc sức khỏe, không có trường hợp lây truyền từ người sang người bền vững nào được ghi nhận ở bất kỳ đâu trên thế giới.

Khoảng 80% trường hợp mắc bệnh ở người đã được báo cáo bởi Ả Rập Saudi, phần lớn là do tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với lạc đà một bướu bị nhiễm bệnh hoặc người bị nhiễm bệnh trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe.

Các trường hợp được xác định bên ngoài Trung Đông thường là những cá nhân dường như đã bị nhiễm bệnh ở Trung Đông và sau đó đi đến các khu vực bên ngoài khu vực. Cho đến nay, một số vụ bùng phát hạn chế đã xảy ra bên ngoài Trung Đông.

MERS-CoV đã được xác định ở lạc đà một bướu ở một số quốc gia thành viên ở Trung Đông, châu Phi và Nam Á.

3. Phòng ngừa và điều trị

Hiện chưa có vaccine hoặc phương pháp điều trị cụ thể, tuy nhiên một số vaccine và phương pháp điều trị cụ thể MERS-CoV đang được phát triển lâm sàng. Trong trường hợp không có phương pháp điều trị đặc hiệu MERS, việc điều trị bệnh nhân MERS là hỗ trợ và dựa trên tình trạng lâm sàng của bệnh nhân.

Để phòng ngừa chung, bất kỳ ai đến thăm trang trại, chợ, chuồng gia súc hoặc những nơi khác có lạc đà một bướu và các động vật khác nên thực hành các biện pháp vệ sinh chung, bao gồm rửa tay thường xuyên trước và sau khi chạm vào động vật, đồng thời nên tránh tiếp xúc với động vật bị bệnh.

Việc tiêu thụ các sản phẩm động vật sống hoặc nấu chưa chín, bao gồm cả sữa và thịt, có nguy cơ lây nhiễm cao từ nhiều loại mầm bệnh có thể gây bệnh ở người. Các sản phẩm động vật được chế biến thích hợp thông qua nấu chín hoặc thanh trùng là an toàn để tiêu thụ, nhưng cũng cần được xử lý cẩn thận để tránh nhiễm chéo với thực phẩm chưa nấu chín. Thịt lạc đà và sữa lạc đà là những sản phẩm bổ dưỡng có thể tiếp tục được tiêu thụ sau khi thanh trùng, nấu chín hoặc xử lý nhiệt khác.

Những người có nhiều nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng nên tránh tiếp xúc với lạc đà một bướu, uống sữa lạc đà sống hoặc nước tiểu lạc đà hoặc ăn thịt chưa được nấu chín kỹ.

Tuy nhiên, hiện nay WHO chưa khuyến nghị áp dụng bất kỳ hạn chế đi lại hoặc thương mại hoặc sàng lọc nhập cảnh nào liên quan đến MERS-CoV.

Tránh chạm vào động vật sống khi đi du lịch đặc biệt là lạc đà để phòng bệnh. Ảnh: USAID

4. Du khách có thể làm gì để phòng ngừa MERS?

Theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), các nhà khoa học vẫn chưa hiểu đầy đủ về cách thức lây lan của virus. Có khả năng một người có thể bị nhiễm virus nếu:

Tiếp xúc gần gũi với ai đó hoặc chạm vào chất dịch cơ thể của người bị bệnh MERS, ví dụ như sống cùng hoặc chăm sóc người bị bệnh MERS.
Hít phải những giọt bắn truyền nhiễm bay vào không khí khi một người bị bệnh MERS ho hoặc hắt hơi.
Virus cũng có thể lây lan từ lạc đà sang người, mặc dù không rõ điều đó xảy ra như thế nào. Chạm vào lạc đà hoặc ở gần những con lạc đà bị nhiễm bệnh hoặc chất dịch cơ thể của chúng (sữa, phân/phân, nước tiểu/nước tiểu, nước bọt/khạc nhổ...) có thể làm tăng khả năng một người bị nhiễm MERS-CoV.

Theo CDC Hoa Kỳ, mặc dù hiện không có vaccine để ngăn ngừa MERS, nhưng bạn có thể thực hiện các bước để bảo vệ chính mình bằng các cách sau:

Tránh chạm vào động vật sống khi đi du lịch đặc biệt là lạc đà.
Tránh đến các khu chợ hoặc trang trại có động vật, kể cả lạc đà.
Không chạm vào động vật chết.
Không sử dụng các sản phẩm làm từ lạc đà hoặc động vật hoang dã.
Tránh uống sữa lạc đà sống (chưa tiệt trùng) hoặc nước tiểu lạc đà hoặc ăn thịt lạc đà chưa nấu chín (nấu ở nhiệt độ 145°F).
Không chạm vào các vật liệu, chẳng hạn như giường, mà động vật sử dụng.

Những người mắc bệnh đái tháo đường, suy thận, bệnh phổi mạn tính và hệ thống miễn dịch suy yếu có nhiều khả năng bị MERS nặng hơn. Do đó, những người có tình trạng sức khỏe nói trên nên chú ý nhiều hơn đến các hướng dẫn phòng bệnh và tránh tiếp xúc gần với người bệnh và lạc đà.

Hoàng Nam