Cuộc bầu cử vì dân chủ ở Thổ Nhĩ Kỳ

Ngày 23-6, Istanbul đã tổ chức lại cuộc bỏ phiếu bầu cử thị trưởng thành phố để kiểm tra kết quả bỏ phiếu hôm 31-3 đã bị Tổng thống Recep Tayyip Erdogan gây sức ép hủy bỏ. Đây là một thử thách cho nền dân chủ Thổ Nhĩ Kỳ và cũng là cuộc trưng cầu dân ý đối với ông Erdogan vào thời điểm kinh tế đất nước đang gặp khó khăn.

Ông Ekrem Imamoglu (giữa) hứa hẹn một trận chiến vì dân chủ trong cuộc bầu cử lại tại Istanbul. Ảnh: AFP

Dường như lần đầu tiên sau hơn 25 năm thống trị nền chính trị Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Erdogan đã phải chịu một cú đánh mạnh: Đảng Công lý và Phát triển (AKP) của ông đã thua đảng Nhân dân Cộng hòa (CHP) trong bầu cử thị trưởng tại 3 thành phố lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ. Đặc biệt thất bại của AKP ở Istanbul - được coi là viên ngọc quý của chính trị Thổ Nhĩ Kỳ- là điều không thể chấp nhận được đối với ông Erdogan. Có lẽ không ai hiểu được tầm quan trọng của thành phố lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ hơn ông Erdogan, người đã sử dụng nó như một bệ phóng cho sự nghiệp của mình. "Ai thắng Istanbul, sẽ thắng Thổ Nhĩ Kỳ”, ông từng nói.

Thay vì chấp nhận thất bại, AKP đã thách thức kết quả của cuộc đua, tuyên bố có gian lận trong quá trình bỏ phiếu. Trong một phán quyết gây tranh cãi, hội đồng bầu cử Thổ Nhĩ Kỳ đã hủy kết quả và ra lệnh bỏ phiếu lại, động thái khiến CHP phẫn nộ.

Tình huống “chỉ thua”

Cuộc bỏ phiếu lại ngày 23-6 là một khoảnh khắc quan trọng. Các nhà phân tích cảnh báo, ông Erdogan đang phải đối mặt với một tình huống “chỉ thua” sau cuộc bỏ phiếu lại lần này. Nếu đảng đối lập một lần nữa đánh bại đảng của ông Erdogan, những người ủng hộ CHP sẽ ca ngợi chiến thắng này là bước ngoặt cho một quốc gia đang rơi vào chế độ chuyên chế. Và ngay cả khi AKP đòi lại Istanbul, các chuyên gia cho rằng, cuộc bỏ phiếu lại đã để lộ vết nứt trong bộ giáp của ông Erdogan. "Đây không chỉ là một cuộc bầu cử địa phương. Theo nhiều cách, đó là một cuộc trưng cầu dân ý về ông Erdogan và triều đại của ông ấy", Asli Aydintasbas, chuyên gia Thổ Nhĩ Kỳ tại Hội đồng Đối ngoại Châu Âu, nhận định. "Hình ảnh của ông Erdogan ở đây không phải là một nhân vật toàn năng ... không phải là nhà lãnh đạo nổi tiếng, người rất an toàn... Hoàn toàn ngược lại", bà Aydintasbas nói.

Cuộc bầu cử hồi tháng 3 cho thấy, đảng của ông Erdogan vẫn là đảng được ủng hộ nhiều nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ, được hàng triệu người ngưỡng mộ vì giám sát sự tăng trưởng mạnh mẽ, bảo vệ quyết liệt lợi ích của đất nước ở nước ngoài và cho phép những người bảo thủ tôn giáo ngồi vào bàn. Nhiều cư dân Istanbul đang mệt mỏi với sự lãnh đạo quá lâu của AKP và chỉ trích ông Erdogan vì cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay, được thể hiện ngay trên đường phố với chi phí tăng cao, thất nghiệp ở mức hai con số và đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ mất giá nghiêm trọng.

Đấu tranh cho dân chủ

Trên khắp thành phố ở Bakirkoy, một khu dân cư thuộc tầng lớp trung lưu nhìn ra Biển Marmara, mọi người tập trung tại các quán bar và quán cà-phê để theo dõi hai ứng cử viên hàng đầu cho chức thị trưởng Istanbul, Binali Yildirim của AKP và Ekrem Imamoglu của của CHP, đối mặt trong cuộc tranh luận trực tiếp đầu tiên tại Thổ Nhĩ Kỳ trong 17 năm qua.

Ông Imamoglu, người được ủng hộ bởi các nhóm đối lập tràn đầy năng lượng, đã gọi cuộc bỏ phiếu lại là "cuộc đấu tranh cho dân chủ chống lại những người vi phạm quyền của chúng tôi và quyền của 16 triệu người". Ông Imamoglu tuyên bố "một cuộc chiến vì dân chủ" và sử dụng một thông điệp lạc quan dưới khẩu hiệu "Mọi thứ sẽ ổn", trái ngược hoàn toàn với phong cách hung hăng thường thấy của chính trị Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, ông Yildirim, một cựu thủ tướng, đã trả lời với tuyên bố của AKP rằng phiếu bầu đã bị đánh cắp.

Lo sợ gian lận, phe đối lập đã huy động một đội ngũ luật sư từ khắpThổ Nhĩ Kỳ để theo dõi cuộc bầu cử ngày 23-6. Hiệp hội luật sư Istanbul đã treo một biểu ngữ lớn tại trụ sở của họ với nội dung: "Bảo vệ dân chủ".

Gizem Surer, một công dân ở Bakirkoy cho biết, trong khi tất cả mọi người đang nói về công lý, cô thấy những người trẻ tuổi như cô khó mà có được nó. "Kể từ ngày đầu tiên AKP lãnh đạo đất nước này, cá nhân tôi đã quan sát thấy một khát vọng dân chủ sâu sắc trong dân chúng. Khi chúng ta nhìn vào những nơi này, quán cà-phê trong các ngôi làng, trong các quảng trường công cộng, hoặc các bữa tiệc, mọi người thường nói về dân chủ và công lý. Nhưng, khi nhìn ra đường phố, chúng tôi thấy lệnh cấm các cuộc tranh luận, cấm mọi người bày tỏ ý kiến”, cô cho biết.

Kể từ sau cuộc đảo chính quân sự bất thành năm 2016, ông Erdogan đã củng cố quyền lực và bắt đầu tiến hành một cuộc đàn áp sâu rộng đối với những người bất đồng chính kiến, bỏ tù các chính trị gia và nhà báo đối lập. Và, năm ngoái, ông đã tái đắc cử tổng thống với quyền lực kiểm soát lớn hơn. Đáp lại, nhiều người Thổ Nhĩ Kỳ đã chọn cách rời khỏi đất nước. "Thật không may, chúng tôi bị buộc phải mơ về việc ra nước ngoài", Zgur Turker, một thanh niên, cho biết.

AN BÌNH