EU cần tập trung vào định hướng của riêng mình

Rút kinh nghiệm từ các bài học trong quá khứ

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel, ngày 24/10 (giờ địa phương), nhấn mạnh, tương lai của EU không nên phụ thuộc vào kết quả cuộc bầu cử tổng thống tại Mỹ. Ông thừa nhận có sự khác biệt giữa hai ứng cử viên tranh cử Tổng thống Mỹ, tuy nhiên ông cũng đặt câu hỏi liệu cách tiếp cận của họ có dẫn đến kết quả khác biệt cho EU trong dài hạn hay không. Theo ông, dù ông Donald Trump hay bà Kamala Harris giành chiến thắng, họ vẫn sẽ duy trì các chính sách bảo hộ. Chủ tịch Hội đồng châu Âu nhấn mạnh, EU cần tập trung vào định hướng của riêng mình, thay vì bị ảnh hưởng bởi kết quả bầu cử của nước khác.

Đường phân cách mỏng tượng trưng cho sự giảm bớt ảnh hưởng của Mỹ, thể hiện nỗ lực của EU trong việc xây dựng tương lai tự chủ, không bị chi phối bởi các biến động chính trị tại Mỹ. Ảnh minh họa

Lập luận của ông Charles Michel hoàn toàn có cơ sở. Sự phụ thuộc vào Mỹ trong các vấn đề quan trọng như quốc phòng, thương mại, và chính sách ngoại giao tạo ra rủi ro cho EU, bởi lẽ, mỗi kỳ bầu cử tại Mỹ lại dẫn đến sự thay đổi lớn trong các quyết sách quốc tế. Khi một tổng thống mới nhậm chức, thường có sự điều chỉnh chính sách đối với các quốc gia khác, bao gồm cả EU. Điều này tạo nên sự bất ổn trong mối quan hệ giữa hai bên, đồng thời khiến EU đối mặt với các rủi ro mà họ khó có thể kiểm soát. Thực tế đã chứng minh, việc thay đổi lãnh đạo và chính sách ở Mỹ trong những năm gần đây đã làm nổi bật những rủi ro mà EU phải đối mặt khi quá phụ thuộc vào Mỹ. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Mỹ thực hiện chiến lược “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” và chính sách “Nước Mỹ trên hết”, nhấn mạnh ưu tiên lợi ích của nước Mỹ, từ đó, dẫn đến việc EU phải đối mặt với các tranh chấp thương mại và bất ổn trong NATO. Đến thời Tổng thống Joe Biden, quan hệ giữa hai bên có phần cải thiện hơn, nhưng chính sách “Xoay trục sang châu Á” cho thấy Mỹ sẽ tiếp tục tập trung vào khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nơi có tầm quan trọng về an ninh và kinh tế, thay vì đầu tư vào mối quan hệ với EU. Điều này càng khiến EU nhận ra rằng, họ không nên quá phụ thuộc vào sự thay đổi liên tục của chính sách Mỹ. Với cuộc bầu cử năm 2024, dù ai giành chiến thắng, Tổng thống Mỹ tiếp theo cũng sẽ phải đối mặt với các thách thức trong nước, từ vấn đề kinh tế đến chính trị và xã hội. Điều này có thể dẫn đến việc Mỹ tiếp tục tập trung vào nội bộ thay vì chú trọng vào quan hệ quốc tế. Đối với EU, điều này có nghĩa là họ phải sẵn sàng đối mặt với một giai đoạn bất ổn trong quan hệ với Mỹ và điều này nhấn mạnh tính cấp bách của việc tự chủ.

Một trong những lĩnh vực quan trọng nhất mà EU cần tự chủ là quốc phòng và an ninh. NATO, tổ chức hiệp ước quân sự do Mỹ dẫn đầu, đã và đang là trụ cột chính trong chiến lược phòng thủ của EU. Tuy nhiên, khi các quyết định trong NATO chủ yếu phụ thuộc vào Mỹ, EU có thể rơi vào thế bị động, đặc biệt khi chính sách của Washington có thay đổi. Do đó, EU cần phải củng cố năng lực quốc phòng của riêng mình, phát triển các cơ chế phòng thủ độc lập để không bị ràng buộc vào các quyết định từ phía Mỹ. Để làm được việc này, EU đã triển khai một số sáng kiến như Quỹ Quốc phòng châu Âu và xây dựng Khối Phòng thủ châu Âu. Tuy nhiên, để thực sự đạt được tự chủ trong quốc phòng, EU cần tăng cường hợp tác quốc phòng nội khối, đẩy mạnh các dự án phát triển vũ khí và nâng cao năng lực quân sự chung. Một lực lượng phòng thủ châu Âu mạnh mẽ không chỉ giúp EU tự bảo vệ trước các mối đe dọa, mà còn củng cố vị thế của họ trong các quyết định an ninh toàn cầu. Bên cạnh đó, ngoại giao là một lĩnh vực quan trọng khác mà EU cần định hình một hướng đi độc lập. Trong nhiều năm qua, Mỹ và EU thường có những lập trường chung về các vấn đề quốc tế, như ứng phó với biến đổi khí hậu và đối phó với các thách thức từ Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào lập trường của Mỹ khiến EU đôi khi phải tuân theo các quyết định mà họ không hoàn toàn đồng tình. Với tình hình quốc tế ngày càng phức tạp, EU cần mở rộng tầm ảnh hưởng của mình bằng cách xây dựng các liên minh chiến lược với các quốc gia và khu vực khác. Việc thiết lập các quan hệ hợp tác đa phương không chỉ giúp EU giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ mà còn củng cố vị thế của họ trong các vấn đề toàn cầu.

Các lĩnh vực cần tự chủ và những thách thức

Kinh tế và thương mại là các lĩnh vực mà EU và Mỹ có sự hợp tác chặt chẽ, nhưng cũng không ít mâu thuẫn. Mỹ là một đối tác thương mại lớn của EU, nhưng sự phụ thuộc vào Mỹ cũng đi kèm với những rủi ro. Một ví dụ là cuộc chiến thương mại mà Mỹ từng phát động dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump, khi EU đã phải đối phó với việc Mỹ áp đặt thuế quan đối với nhiều sản phẩm xuất khẩu quan trọng. Để giảm bớt tác động từ các chính sách thương mại của Mỹ, EU cần mở rộng mạng lưới quan hệ thương mại với các đối tác khác, đặc biệt là châu Á và châu Phi, những khu vực có tiềm năng tăng trưởng lớn. Hơn nữa, việc thiết lập các thỏa thuận thương mại tự do với các quốc gia ngoài Mỹ sẽ giúp EU tạo ra các thị trường thay thế, từ đó giảm thiểu tác động từ các cuộc chiến thương mại và biến động kinh tế toàn cầu. Ngoài ra, việc thúc đẩy các thỏa thuận thương mại với các quốc gia phát triển cũng giúp EU nâng cao vị thế kinh tế của mình trên trường quốc tế. Chưa hết, công nghệ và năng lượng là hai lĩnh vực mang tính chiến lược cao và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cạnh tranh quyền lực giữa các quốc gia. EU vẫn phụ thuộc khá nhiều vào các công ty công nghệ lớn từ Mỹ như Microsoft, Google, Amazon…, những công ty có quyền kiểm soát lớn đối với dữ liệu và thông tin của người dùng EU. Điều này tạo ra mối lo ngại về bảo mật dữ liệu và quyền tự chủ công nghệ của khu vực. Điều làm giảm quyền tự chủ về dữ liệu và bảo mật của EU. EU cần đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển công nghệ, hỗ trợ các công ty khởi nghiệp và phát triển các dự án công nghệ nội khối để có thể tự chủ trong lĩnh vực này. Các chương trình như “Chương trình Kỹ thuật số châu Âu” và “Horizon Europe” là những bước đi đầu tiên trong việc xây dựng nền tảng công nghệ độc lập và giúp EU trở nên cạnh tranh hơn trong thị trường công nghệ toàn cầu. Cuối cùng, trong lĩnh vực năng lượng, sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng từ bên ngoài khiến EU dễ bị tổn thương trong bối cảnh xung đột địa chính trị. Với căng thẳng gia tăng từ Nga, EU đã nhận ra tầm quan trọng của việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo và đa dạng hóa nguồn cung năng lượng. Các dự án năng lượng bền vững như “Thỏa thuận Xanh châu Âu” đang giúp EU xây dựng một nền kinh tế không phụ thuộc vào các nguồn năng lượng truyền thống, đồng thời bảo vệ môi trường và tạo ra một nguồn năng lượng bền vững.

Mặc dù việc giảm phụ thuộc vào Mỹ là điều cần thiết, nhưng EU cũng đối mặt với không ít thách thức khi triển khai chiến lược này. Đầu tiên là vấn đề nội bộ trong EU, khi các quốc gia thành viên có mức độ phụ thuộc khác nhau vào Mỹ. Một số nước, đặc biệt là các quốc gia Đông Âu, vẫn coi Mỹ là một đối tác an ninh quan trọng và không muốn cắt giảm sự hợp tác với Mỹ. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc đạt được sự đồng thuận giữa các quốc gia thành viên EU. Ngoài ra, để xây dựng một nền quốc phòng và công nghệ độc lập, EU cần đầu tư nguồn lực lớn, cả về tài chính và nhân lực. Các quốc gia thành viên sẽ cần phải cam kết với các dự án phòng thủ và nghiên cứu chung, điều này có thể gặp khó khăn trong bối cảnh kinh tế đang có những biến động và hạn chế về ngân sách. Bên cạnh đó, quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch và xây dựng nền kinh tế bền vững cũng đòi hỏi thời gian và nguồn lực lớn. Việc giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng truyền thống không thể diễn ra nhanh chóng, đặc biệt là khi EU vẫn phụ thuộc vào năng lượng từ Nga và các quốc gia khác. Điều này đòi hỏi EU phải có kế hoạch chi tiết và sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia thành viên.

Khổng Hà (tổng hợp)