Giải pháp nào nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm?

Quang cảnh tọa đàm Giải pháp nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Sau 2 năm thực hiện Chỉ thị số 17/CT-TTg về việc tiếp tục tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; trong đó giao Bộ Công Thương chỉ đạo phát triển hệ thống phân phối thực phẩm an toàn, quản lý chợ an toàn thực phẩm, đến nay, cả nước đã xây dựng được 66 mô hình chợ thí điểm bảo đảm an toàn thực phẩm tại 62/63 tỉnh, thành phố từ nguồn vốn ngân sách Trung ương. Trước hiệu quả đạt được của mô hình thí điểm, các tỉnh đã và đang thực hiện việc duy trì và nhân rộng mô hình bằng nguồn ngân sách địa phương.

Thông tin này được các diễn giả thảo luận nhiều tại Tọa đàm trực tuyến Giải pháp nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 20/10 tại Hà Nội.

Bà Lê Việt Nga-Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương). Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Phát biểu tại tọa đàm, bà Lê Việt Nga – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, thời gian qua, Bộ Công Thương và Vụ Thị trường trong nước là đơn vị thực thi việc xây dựng mô hình chợ thí điểm thực phẩm và nhận được nhiều thuận lợi trong việc triển khai mô hình thí điểm chợ an toàn thực phẩm.

Cụ thể, năm 2010 Luật An toàn thực phẩm đã được Quốc hội thông qua ban hành. Theo đó, các bộ, ngành cũng như UBND các tỉnh, thành phố đã được phân vai rất cụ thể, rõ ràng trong chuỗi cung ứng thực phẩm đến tay người dân, từ trang trại cho đến bàn ăn hoặc là từ nhập khẩu cho đến tận các cái cửa hàng phân phối.

Về phía góc độ của ngành công thương cũng đã được sự hỗ trợ rất lớn từ Chương trình mục tiêu quốc gia về an toàn vệ sinh thực phẩm giai đoạn 2011 - 2015. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt và cho phép Bộ Công Thương được triển khai các mô hình thí điểm chợ an toàn thực phẩm trên phạm vi toàn quốc.

Giai đoạn 2011 – 2015, Bộ Công Thương đã triển khai được 32 mô hình thí điểm trên phạm vi toàn quốc; giai đoạn năm 2016 – 2020, Chương trình mục tiêu y tế dân số cũng đã có nội dung tiếp tục được xây dựng mô hình thí điểm ở các địa phương còn lại.

Những thuận lợi tiếp theo là sự nhận thức rất lớn trong cộng đồng xã hội cũng như là giữa các bộ, ban, ngành. Nguồn hàng vào với thị trường trong nước, đặc biệt là qua các chợ truyền thống, phần lớn là đi từ các ngành hàng của Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn chỉ đạo các địa phương sản xuất. Những vùng nông sản an toàn như vậy sẽ cung cấp nhiều nguồn hàng an toàn vào các chợ truyền thống hơn, nguồn gốc xuất xứ rõ hơn.

Chương trình mục tiêu quốc gia về an toàn vệ sinh thực phẩm, hay chương trình mục tiêu y tế dân số cũng dành nguồn kinh phí rất lớn cho công tác đào tạo cho người sản xuất, hoặc là các tiểu thương kinh doanh trong chợ để nâng cao được nhận thức.

Tuy nhiên, bên cạnh đó thì còn cũng rất nhiều khó khăn trong việc xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm bởi Việt Nam đang có 8.549 chợ truyền thống (số liệu cập nhật cuối tháng 12/2021); trong đó, có đến 80 % chợ là khu vực nông thôn, 86 % là chợ hạng 3, tức là chợ dân sinh quy mô nhỏ, điều kiện hạ tầng cơ sở vật chất còn rất kém và nguồn vốn để đầu tư cho chợ truyền thống thì cũng rất là khó thu hút.

Hơn nữa, vấn đề nguồn hàng từ các chợ, nhất là các chợ dân sinh do Bộ Công Thương chịu trách nhiệm triển khai bảo đảm an toàn thực phẩm trên phạm vi toàn quốc gặp rất nhiều khó khăn. Phần lớn tiểu thương lấy từ chợ đầu mối hoặc là từ những vùng sản xuất tự cung, tự cấp của các địa phương, việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa đối với nhóm hàng này còn gặp rất nhiều khó khăn. Vì vậy, Bộ Công Thương cần phải có những gắn bó chặt chẽ hơn nữa để nguồn hàng từ các chợ đầu mối về với chợ dân sinh là bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm.

Khó khăn tiếp theo là có đến 2.000.000 tiểu thương cần phải được tập huấn về an toàn thực phẩm nhưng rất nhiều tiểu thương khác đôi khi họ tiếc một buổi chợ nên không tham gia tập huấn. Một trong những khó khăn nữa là nguồn ngân sách đầu tư từ Trung ương về các địa phương hoàn toàn nằm trong tay chính quyền địa phương trong đầu tư hạ tầng cơ sở như điện, đường, trường, trạm và chợ.

Vì vậy, các địa phương cần quan tâm nhiều hơn về triển khai an toàn thực phẩm và xây dựng đổi mới hạ tầng cơ sở với các chợ truyền thống để thay đổi, bước nhảy, đổi mới vấn đề an toàn thực phẩm tại các chợ truyền thống.

Ông Đinh Lâm Sáng- Phó Giám đốc Sở Công Thương Bắc Kạn. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Là một trong những địa phương được coi là điểm trong triển khai mô hình chợ an toàn thực phẩm, ông Đinh Lâm Sáng – Phó Giám đốc Sở Công Thương Bắc Kạn cho hay, thời gian qua, Bắc Kạn gặp khá nhiều khó khăn trong việc nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm trên địa bàn do tập quán tiêu dùng không quan tâm lắm đến việc an toàn thực phẩm. Chính vì vậy, việc thay đổi nhận thức của người dân là một trong những việc khó nhất.

Ngoài ra, cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng ở chợ trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đã được đầu tư bằng nguồn ngân sách nhà nước từ rất lâu. Do đó, hiện tại một số cơ sở hạ tầng đã xuống cấp rất nhiều, kinh phí để bảo dưỡng, sửa chữa chợ hạn hẹp và khó trong thực hiện.

Không những thế, các tiểu thương và người được giao nhiệm vụ quản lý chợ chưa mặn mà lắm trong việc nhân rộng cái mô hình quản lý chợ này. Hơn nữa, kinh phí thực hiện lại rất hạn hẹp nhưng được sự hỗ trợ của Bộ Công Thương nên Bắc Kạn đã thực hiện được một số chợ đảm bảo an toàn thực phẩm và đã nghiệm thu.

Ông Hoàng Minh Luân-Tổng Giám đốc Hợp tác xã Hải An. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Đánh giá về khả năng, tiềm năng có thể nhân rộng cái mô hình chợ an toàn thực phẩm, ông Hoàng Minh Luân - Phó Tổng Giám đốc Hợp tác xã Hải An, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội phát triển chợ Việt Nam cho hay, việc đầu tư xây dựng chợ được quy định tại Nghị định số 02/2003/NĐ-CP ngày 14 tháng 1 năm 2003 của Chính phủ về phát triển và quản lý chợ, được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 114/2009/NĐ-CP ngày 23 tháng 12 năm 2009 của Chính phủ; Quyết định số 40/2015/QĐ-TTg ngày 14 tháng 9 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ về định mức phân bổ vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 và các văn bản khác có liên quan.

Theo đó, vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước chủ yếu dành để hỗ trợ đầu tư chợ ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khan; phát triển ở những cái khu vực, vùng sâu, vùng xa rồi địa bàn không có thuận lợi về giao thông.

Chính vì vậy, doanh nghiệp đang nghiên cứu để tiếp cận được nguồn vốn này thật sự khó khăn. Nhìn chung, những chính sách xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm hiện nay chủ yếu là do các tỉnh, thành phố tùy theo tình hình thực tế tại địa phương, vì vậy, chưa nhìn thấy được sự thống nhất từ thống nhất, chưa đủ để thu hút được các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực xây dựng, khai thác, phát triển chợ.

Ông Nguyễn Xuân Anh Tuấn, Phó Giám đốc Dự án cạnh tranh ngành chăn nuôi và an toàn thực phẩm (Lifsap). Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Theo ông Nguyễn Xuân Anh Tuấn, Phó Giám đốc Dự án cạnh tranh ngành chăn nuôi và an toàn thực phẩm (Lifsap) để nâng cao được an toàn vệ sinh thực phẩm đối với chợ xét cho đến cùng đều phải quay lại vấn đề xây dựng chuỗi cung ứng từ sản xuất đến giết mổ cho đến ra chợ.

Không có con đường nào khác bởi vì làm như thế mới truy xuất nguồn gốc; xây dựng chuỗi này sẽ dẫn đến được câu chuyện sản xuất bền vững với tất cả các mối quan hệ trong chuỗi đều bền vững, bởi căn cứ đi đến với nhau tất cả bằng lợi ích của chuỗi, nhóm.

Bà Lê Việt Nga nhấn mạnh, giai đoạn tới sẽ có rất nhiều những cơ chế, chính sách được thực thi và có những chính sách mới sẽ tiếp tục được ban hành để hỗ trợ bảo đảm an toàn thực phẩm nói chung và bảo đảm an toàn thực phẩm ở chợ nói riêng; trong đó, có việc nhân rộng mô hình thí điểm chợ an toàn thực phẩm.

Vụ Thị trường trong nước sẽ tham mưu với lãnh đạo Bộ Công Thương lồng ghép nội dung tập huấn cho tiểu thương, cho người quản lý chợ, tuyên truyền cho người tiêu dùng biết được thế nào là thực phẩm an toàn ở chợ truyền thống cũng như các địa phương như Bắc Kạn tiếp tục đồng hành.

Ngoài ra, Vụ Thị trường trong nước triển khai tập huấn truyền thông về bảo đảm an toàn thực phẩm ở chợ truyền thống, kết nối với chuỗi liên kết bảo đảm an toàn thực phẩm mà Bộ Công Thương đã có những ký kết với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong việc bảo đảm an toàn thực phẩm tại thị trường trong nước cũng như xuất khẩu./.

Uyên Hương/BNEWS/TTXVN