Hà Nội - ngọn hải đăng dẫn dắt công nghiệp văn hóa của cả nước

Năm 2022, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển các ngành CNVH. Từ những nỗ lực của Thủ đô, các ngành CNVH Hà Nội đã thực sự khởi sắc, trở thành một trong những điểm nhấn trong 70 năm xây dựng và phát triển văn hóa Hà Nội.

Động lực mới cho sự phát triển

CNVH đã tạo ra một làn sóng biến đổi mạnh mẽ trong nhịp sống Hà Nội những năm gần đây, không đơn thuần là yếu tố kinh tế mà còn là nguồn cảm hứng sâu sắc cho đời sống xã hội. Từ các lễ hội đến các triển lãm nghệ thuật, CNVH đã thổi làn gió mới vào nền kinh tế Thủ đô. Các sự kiện văn hóa không chỉ thu hút du khách khắp nơi, mà còn tạo cơ hội việc làm cho hàng nghìn người. Các hoạt động này đã trở thành nhịp đập của đời sống đô thị, tạo nên bức tranh sôi động, phong phú.

Không chỉ thúc đẩy nền kinh tế, CNVH còn mở cánh cửa giao lưu, kết nối các cộng đồng. Hà Nội với sự đa dạng văn hóa, đã trở thành sân chơi cho sự hòa quyện văn hóa, nơi mọi người có thể tìm thấy sự đồng điệu và khác biệt. Sự kết nối này không chỉ làm phong phú đời sống xã hội, mà còn xây dựng cộng đồng đoàn kết và đa dạng.

CNVH cũng là nguồn cảm hứng bất tận cho sáng tạo và đổi mới. Những dự án nghệ thuật và sáng kiến mới không ngừng xuất hiện, tạo ra các giá trị văn hóa độc đáo, nâng cao chất lượng cuộc sống. Mỗi tác phẩm, chương trình đều là minh chứng cho sức mạnh sáng tạo, làm cho Hà Nội trở nên hấp dẫn và lôi cuốn.

Lễ hội chèo Tàu Tổng Gối, xã Tân Hội, huyện Đan Phượng. Ảnh: Thiên Tú

Hơn nữa, CNVH còn góp phần nâng cao nhận thức, giáo dục cộng đồng về giá trị văn hóa và di sản, khơi gợi lòng tự hào, tình yêu đối với văn hóa Hà Nội. Như vậy, CNVH không chỉ là một phần của nền kinh tế mà còn là nhịp thở của cuộc sống đô thị, mang lại những giá trị sâu sắc và những cảm xúc phong phú cho từng người dân, du khách đến Hà Nội.

Dấu ấn công nghiệp văn hóa trong đời sống

Trong nhịp sống Thủ đô sôi động, nhiều lĩnh vực CNVH đã tỏa sáng, để lại dấu ấn sâu đậm, làm phong phú thêm bức tranh văn hóa Hà Nội. Du lịch văn hóa ở Hà Nội đã đóng góp đáng kể trong sự phát triển của TP, giúp nâng cao hình ảnh của Hà Nội trên bản đồ du lịch quốc tế.

Nguồn tài nguyên văn hóa dồi dào với 5.922 di tích lịch sử văn hóa; 1.793 di sản văn hóa phi vật thể, Hà Nội đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và nước ngoài. Các di tích lịch sử quan trọng như Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hoàng thành Thăng Long không chỉ lưu giữ giá trị di sản văn hóa sâu sắc, mà còn đóng góp trực tiếp vào nền kinh tế. Một số sản phẩm du lịch đêm trên nền tảng khai thác giá trị truyền thống, mang đến sự độc đáo, mới lạ cho du lịch Hà Nội như: tour “Đêm thiêng liêng” của Khu di tích Nhà tù Hỏa Lò, du lịch “Giải mã Hoàng thành”; Hà Nội 36 phố phường; trải nghiệm tour “Ngọc Sơn huyền bí”…

Các lễ hội truyền thống như Lễ hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc, Lễ hội chùa Hương... cũng làm phong phú thêm trải nghiệm của du khách. Những sự kiện này không chỉ giúp bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, mà còn thúc đẩy sự phát triển của ngành dịch vụ liên quan, từ lưu trú đến ẩm thực.

Hà Nội còn là nơi hội tụ tinh hoa nghề thủ công truyền thống của cả nước. 1/3 làng nghề và làng có nghề của cả nước (1.350/5.400 làng nghề) tập trung ở Hà Nội, trong đó có hơn 300 làng nghề thủ công truyền thống tiêu biểu. Mạng lưới làng nghề rộng khắp cùng hàng trăm Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú cùng cộng đồng thợ giỏi và nhiều nhà sáng tạo trẻ đã đưa Hà Nội trở thành nơi nuôi dưỡng, hội tụ, thúc đẩy cảm hứng sáng tạo lan tỏa trong xã hội, đưa các sản phẩm thủ công truyền thống ra thị trường quốc tế.

Nhiều sự kiện lớn mang tầm quốc gia và quốc tế được tổ chức thành công thu hút đông đảo khách quốc tế, khẳng định thương hiệu và vị thế của Thủ đô như: Lễ hội âm nhạc Gió mùa, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội - HANIFF, chương trình nghệ thuật thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ”...

Trước khi Hà Nội trở thành Thành phố sáng tạo về thiết kế, Hà Nội đã triển khai nhiều chương trình, dự án lớn trong lĩnh vực sáng tạo thiết kế, phục vụ đời sống văn hóa của người dân. Điển hình như không gian đi bộ hồ Hoàn Kiếm, trong hơn 3 năm đã có gần 400 sự kiện trong nước và quốc tế được tổ chức; Không gian bích họa Phùng Hưng; Hợp tác xã Vụn Art; dự án Tinh hoa làng nghề Việt Nam; Đề án tổng kiểm kê, bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội; Không gian kiến trúc văn hóa Bảo tàng Hà Nội; Không gian văn hóa Phố sách… Những không gian văn hóa này đang tiếp tục đi tìm sức sống, sức sáng tạo mới cho cộng đồng.

Chương trình đạp xe qua các di tích lịch sử, di sản văn hóa trên địa bàn Thành phố Hà Nội ngày 1/9/2024. Ảnh: Phạm Hùng

Nghệ thuật biểu diễn ở Hà Nội bao gồm nhiều hình thức như múa, nhạc, kịch… đóng góp quan trọng vào đời sống văn hóa của TP. Các chương trình nghệ thuật như các buổi biểu diễn tại các nhà hát ở Hà Nội đã thu hút đông đảo người xem và góp phần làm phong phú đời sống văn hóa của cộng đồng. Theo báo cáo của Sở VH&TT Hà Nội, giai đoạn 2022 - 2024, các nhà hát TP đã dàn dựng 18 vở diễn mới, biểu diễn 1.688 buổi.

Với những thay đổi tích cực về chính sách, CNVH của Thủ đô đã có những chuyển động tích cực.

Năm 2018, ngành CNVH đóng góp khoảng 1,49 tỷ USD vào tổng sản phẩm trên địa bàn TP (chiếm tỷ trọng 3,7% GRDP của TP), trong đó giá trị gia tăng của ngành nghệ thuật, vui chơi và giải trí đạt khoảng 196,5 triệu USD (chiếm tỷ trọng 0,49% GRDP của TP).

Năm 2019, Hà Nội đón gần 29 triệu lượt khách tham quan, bằng 1/3 lượng khách du lịch của cả nước, trong đó có hơn 7 triệu lượt khách quốc tế.

Năm 2023, du lịch TP phục hồi với tổng số lượng khách du lịch đến Hà Nội đạt 24,72 triệu lượt, tăng 30,2% so với năm 2022, trong đó có 4,72 triệu lượt khách quốc tế. Hà Nội luôn đứng trong danh sách bình chọn của Tổ chức du lịch thế giới cho các điểm đến hàng đầu của châu Á và thế giới... Đây là tiền đề thuận lợi để Hà Nội phát huy bề dày lịch sử, sự đa dạng văn hóa trong chuyển hóa nguồn tài nguyên văn hóa thành sự bứt phá của các ngành CNVH.

Người dân - trung tâm phát triển công nghiệp văn hóa

Người dân Hà Nội chính là trái tim và linh hồn của phát triển CNVH ở Thủ đô, đóng vai trò không thể thay thế để tạo ra một không gian văn hóa tràn đầy sức sống. Họ không chỉ là khán giả thụ động mà còn là những người khơi nguồn sáng tạo, góp phần làm cho bức tranh văn hóa Hà Nội sống động và phong phú.

Người dân là những người truyền cảm hứng và sáng tạo - những nghệ sĩ, nhà thiết kế và sáng tạo viên, những người thổi hồn vào các tác phẩm nghệ thuật, tổ chức các sự kiện văn hóa độc đáo. Chính sự sáng tạo và đam mê của người dân đã tạo ra những khoảnh khắc văn hóa đáng nhớ, khiến Hà Nội trở thành TP không ngừng đổi mới, phát triển.

Người dân cũng là nhân tố tham gia nhiệt tình và gắn bó sâu sắc, tạo ra sức sống cho các sự kiện văn hóa, từ các lễ hội thiết kế sáng tạo đầy năng động đến các triển lãm nhiệt huyết. Sự hiện diện của họ không chỉ khiến các hoạt động trở nên sôi động mà còn mang đến bầu không khí văn hóa tuyệt vời và đầy cảm xúc.

Người dân giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. Họ là những người gìn giữ, truyền lại các truyền thống, phong tục tập quán và giá trị di sản qua các thế hệ. Các cộng đồng địa phương tổ chức những lễ hội truyền thống, những buổi giới thiệu di sản và các lớp học về nghệ thuật, văn hóa, qua đó giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa Thủ đô.

Người dân còn là người định hình và phát triển các dự án văn hóa khi có những phản hồi và ý tưởng tham gia vào các cuộc khảo sát, hội thảo để thấu hiểu nhu cầu của cộng đồng. Bên cạnh đó, người dân là nguồn động lực thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới. Họ tạo ra môi trường - nơi các ý tưởng mới có thể nảy nở và phát triển, từ việc hỗ trợ các DN khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa, đến việc tham gia vào các hoạt động sáng tạo. Sự cởi mở và đón nhận của cộng đồng đối với những ý tưởng mới là nguồn cảm hứng mạnh mẽ, giúp CNVH không ngừng phát triển.

Trong mỗi bước phát triển của CNVH Hà Nội, người dân không chỉ là người đồng hành, mà còn là người dẫn dắt, thổi hồn vào từng hoạt động văn hóa. Chính sự tham gia và gắn bó của họ đã tạo nên một Hà Nội không ngừng phát triển, nơi văn hóa và con người hòa quyện, tạo nên những giá trị vô giá.

Lan tỏa và phát triển các ngành công nghiệp văn hóa bền vững
Để CNVH tiếp tục lan tỏa, phát triển bền vững trong bối cảnh đô thị hóa, toàn cầu hóa tại Hà Nội, cần tạo nên một môi trường đầy cảm hứng và đổi mới, nơi những giá trị văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn được thăng hoa.

Trước tiên, CNVH cần hòa quyện sâu sắc với các chiến lược phát triển kinh tế đô thị. Không thể xem văn hóa là một yếu tố tách biệt, thay vào đó, hãy để nó trở thành một phần không thể thiếu của phát triển kinh tế. Đầu tư vào các dự án văn hóa, hỗ trợ các DN khởi nghiệp trong lĩnh vực này và xây dựng những không gian sáng tạo sẽ tạo ra bức tranh đô thị sống động, hấp dẫn.

Cũng cần đặt ra những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ và khuyến khích sáng tạo. Các cơ quan quản lý cần đồng hành cùng các tổ chức và nghệ sĩ bằng cách cung cấp tài trợ, ưu đãi thuế và hỗ trợ kỹ thuật. Những chính sách này sẽ là động lực để các hoạt động văn hóa phát triển mạnh mẽ và bền vững.

Giáo dục và đào tạo là một phần không thể thiếu trong việc nuôi dưỡng sự phát triển CNVH. Hãy tưởng tượng một thế hệ nghệ sĩ, nhà quản lý và nhân viên văn hóa được trang bị đầy đủ kỹ năng, kiến thức, sẵn sàng đương đầu với thách thức và tạo ra những giá trị mới. Các trường học, viện đào tạo cần trở thành những cái nôi nuôi dưỡng tài năng và khơi gợi sự sáng tạo.

Hà Nội cần tạo ra một bức tranh sống động của sự đổi mới, nơi các dự án nghệ thuật độc đáo cùng những sáng kiến sáng tạo được khuyến khích và phát triển; Tạo ra những không gian mở, hỗ trợ các dự án đột phá và tổ chức các cuộc thi sáng tạo sẽ giúp thổi luồng gió mới vào ngành văn hóa.
Để hòa nhập với thế giới, CNVH của Hà Nội cần tự tin vươn ra toàn cầu; Tham gia vào các mạng lưới văn hóa quốc tế, quảng bá các sản phẩm văn hóa và tham dự các sự kiện quốc tế để nâng cao hình ảnh của Hà Nội và mở ra cơ hội hợp tác, học hỏi từ những nền văn hóa khác.

Những di tích lịch sử, các truyền thống văn hóa và giá trị di sản cần được gìn giữ, phát huy. Hãy để những giá trị này kết nối quá khứ với hiện tại và tương lai, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của CNVH.
Ngoài ra, hãy tạo cơ hội cho cộng đồng tham gia vào những hoạt động văn hóa. Khi người dân có thể cảm nhận, hòa mình vào các sự kiện văn hóa, sẽ trở thành những người bảo vệ, phát triển văn hóa. Như vậy, bằng cách kết hợp sự sáng tạo, chính sách hỗ trợ, giáo dục và bảo tồn di sản, sẽ tạo ra một Hà Nội không chỉ phát triển bền vững mà còn tràn đầy sức sống và cảm hứng văn hóa.

Khi nhìn lại sự phát triển mạnh mẽ của CNVH trong nhịp sống sôi động của Thủ đô, ai cũng cảm thấy tự hào về những bước tiến mà Hà Nội đã đạt được. CNVH đã trở thành một phần không thể thiếu trong bức tranh đô thị, thổi hồn vào các ngóc ngách của TP, từ những con phố cổ kính đến những khu vực hiện đại.

Những thành tựu đạt được không chỉ phản ánh sự sáng tạo và đam mê của các nghệ sĩ, nhà quản lý, DN văn hóa, mà còn là minh chứng cho sự ủng hộ, gắn bó sâu sắc của cộng đồng. Người dân Hà Nội với tình yêu văn hóa, đã góp phần tạo nên không gian sống động - nơi các giá trị văn hóa truyền thống hòa quyện với những xu hướng hiện đại.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội