Hành động giúp cứu mạng khi bị rắn độc cắn

Người đàn ông bị rắn hổ mang chúa cắn ở Tây Ninh qua tình trạng nguy kịch và được xuất viện sau thời gian điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy.

Mới đây, nam sinh 15 tuổi (ở Tây Ninh) phải nhập viện vì rối loạn đông máu nặng. Trước đó, nhìn thấy vật thể lạ màu xanh trong hốc cổ xe máy, tưởng là lá cây nên nam sinh lấy tay phải bóc vào.

Theo bản năng tự vệ, con rắn lục đuôi đỏ lập tức vào ngón tay trỏ phải của thiếu niên. Bệnh nhi la lên vì đau, vết thương chảy nhiều máu.

Sự việc rắn bò vào nhà, ẩn ấp trong các ngách, góc tối, các vị trí ẩm thấp... thường phổ biến vào mùa mưa. Mới đây, các bác sĩ khoa Cấp cứu, Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ cũng cho biết thời gian gần đây, khi bắt đầu bước vào mùa mưa và mùa nước lên, khoa đã tiếp nhận nhiều trường hợp trẻ bị rắn cắn, đa số là rắn lục đuôi đỏ.

Nhận biết các loài rắn độc thường gặp

Theo Bộ Y tế, Việt Nam có 60 loài rắn độc, trong đó thường gặp 2 họ rắn độc chính là rắn hổ và rắn lục.

Đối với nhóm rắn hổ, thường gặp nhất là hổ mang chúa, hổ đất, hổ mang bành, hổ phì, hổ mèo. Chúng có cổ bạnh và phát ra âm thanh đặc trưng khi đe dọa hoặc tấn công. Loại rắn này thường xuất hiện ở vùng rừng núi, trung du, đồng bằng, thậm chí gần khu dân cư.

Trong khi đó, rắn cạp nong và cạp nia cũng thuộc họ rắn hổ như có khoang đen - trắng rõ (rắn cạp nia), khoang đen - vàng (rắn cạp nong), thường ở vùng trung du, đồng bằng, khu vực gần nước.

Theo các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, khi một người bị rắn hổ cắn, tại vết cắn sẽ đau, sưng nề, có thể có hoại tử đen da, nhiễm trùng.

Riêng vết cắn do rắn cạp nia, cạp nong gây ra thường không có gì đặc biệt. Toàn thân của người bị cắn đau nhiều, nói khó, mờ mắt, yếu chân tay, khó thở, liệt toàn thân, loạn nhịp tim, tiểu ít… dễ nguy hiểm tính mạng hoặc tàn phế, chủ yếu do liệt các cơ gây khó thở.

Họ rắn lục có độc thường đầu là hình tam giác, mắt có con ngươi hình elip dựng đứng. Rắn lục xanh có màu xanh lá cây các mức độ khác nhau, thường ở vùng rừng núi cả ba miền.

Rắn lục đuôi đỏ thuộc họ rắn lục nhưng có nhiều nọc độc hơn rắn lục thường. Ảnh: Flickr.

Choàm quạp cũng thuộc họ rắn lục có thân màu nâu, thường ở vùng rừng phía Nam, Đồng Nam bộ. Vết cắn để lại của loài này gây sưng nề, phỏng nước, chảy máu khó cầm. Nạn nhân thường mất mạng do chảy máu, mất máu nhiều.

Sơ cứu đúng cách với vết thương rắn cắn

Người bị rắn độc cắn cần được sơ cứu ngay. Bước đầu tiên là trấn an người bệnh, không để nạn nhân tự đi lại, cố định tay hoặc chân nơi bị cắn bằng nẹp. Cởi bỏ đồ trang sức ở chân, tay của người bị cắn.

Vết thương do rắn hổ cắn nên được băng ép bất động để làm chậm sự xuất hiện triệu chứng liệt. Người sơ cứu dùng các băng chun giãn, băng vải hoặc tự tạo từ khăn, quần áo, băng tương đối chặt vào vị trí bị cắn nhưng không quá mức, còn sờ thấy động mạch đập. Dùng nẹp cứng như miếng gỗ, que, miếng bìa cứng... cố định chân, tay của nạn nhân.

Riêng vết thương do rắn lục cắn, không sơ cứu bằng cách băng ép vì có thể làm vết thương nặng thêm. Người sơ cứu có thể rửa vết cắn dưới vòi nước sạch với xà phòng rồi sát trùng.

Hình ảnh bàn tay bị hoại tử nhiễm trùng của một bệnh nhân bị rắn hổ mang cắn. Ảnh: Bệnh viện Bạch Mai.

Nếu bệnh nhân khó thở thì hô hấp nhân tạo, có dấu hiệu ngừng tuần hoàn thì tiến hành hồi sinh tổng hợp ngay tại chỗ và chờ nhân viên y tế đến. Đồng thời, nếu ở hiện trường có phương tiện di chuyển thuận lợi, nên đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất, lưu ý duy trì băng ép, bất động, để vùng bị cắn thấp hơn vị trí của tim, nếu ở chân, tay thì có thể để thõng tay hoặc chân.

Các bác sĩ cho biết bất cứ trường hợp nào bị rắn cắn, ngay cả khi xác định là rắn lành, đều cần xử trí và theo dõi tại bệnh viện như trường hợp rắn độc cắn, ít nhất trong 12 giờ đầu. Nếu người bị cắn được sơ cứu trễ sau 24-48 giờ, kết quả điều trị rất kém hoặc không hiệu quả.

Bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 khuyến cáo người dân không dùng garô để băng ép chặt vết thương, đây là biện pháp làm tắc nghẽn hoàn toàn động mạch. Nó gây đau và rất nguy hiểm và không thể duy trì lâu, chân tay rất dễ bị thiếu máu nguy hiểm.

Đã có trường hợp phải đoạn chi vì garô. Ngoài ra, khi đến bệnh viện, bác sĩ tháo băng garo ra thì chất độc sẽ cùng lúc ùa về tim khiến bệnh nhân bị sốc, đe dọa tính mạng.

Người dân cũng không nên chích, rạch, châm, chọc, hút độc hay chườm đá lạnh tại vùng vết cắn, các biện pháp này không có lợi ích mà gây hại thêm cho nạn nhân. Thêm nữa, người không tuyệt đối không hút nọc độc hay chườm đá lạnh vì sẽ gây hại đến nạn nhân.

Bác sĩ cũng khuyến cáo người dân không sử dụng các loại thuốc dân gian, cổ truyền, chữa bằng mẹo. Điều này không có ích lợi, chỉ càng làm vết thương có nguy cơ nhiễm trùng, trì hoãn thời gian vàng điều trị.

Đặc biệt, người dân không nên cố gắng bắt hoặc giết rắn. Nếu rắn chết hoặc yếu mà người dân bắt được thì nên mang cùng đến bệnh viện để nhận dạng. Cách tốt nhất là chụp ảnh, ghi nhớ đặc điểm nhận dạng của con vật. Từ đó, bác sĩ sẽ có hướng điều trị và truyền huyết thanh phù hợp.

Nguyễn Thuận