Hành vi xuất cảnh đi khai thác thủy sản trái phép ở vùng biển nước ngoài có bị xử lý trách nhiệm hình sự?
Ngày 12/6/2024, Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi liên quan đến khai thác, mua bán, vận chuyển trái phép thủy sản, trong đó hướng dẫn truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi xuất cảnh đi khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt Nam. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền xử lý nghiêm các vụ việc liên quan đến khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định, từ đó, góp phần phát triển bền vững ngành thủy sản.
Cán bộ Đồn Biên phòng Hải Hòa, BĐBP Thanh Hóa và lực lượng Kiểm ngư kiểm tra trang thiết bị, giấy tờ trước khi tàu cá xuất bến ra khơi. Ảnh: Hải Chuyền
Tại Điều 3, Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP quy định như sau: “Người chỉ huy cao nhất trên tàu cá không làm thủ tục xuất cảnh cho tàu cá, thành viên tàu cá và ngư dân theo quy định hoặc có làm thủ tục xuất cảnh nhưng sau khi xuất cảnh đã tẩy, xóa số đăng ký tàu cá hoặc viết số đăng ký tàu cá không đúng với thông tin do cơ quan có thẩm quyền cấp để thành viên tàu cá, ngư dân khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt Nam thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về xuất cảnh quy định tại Điều 347 của Bộ luật Hình sự, nếu có đủ yếu tố cấu thành tội phạm”. Trong đó, áp dụng Điều 3, Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP gắn liền với các quy định pháp luật có liên quan, bao gồm:
Một là, quy định của Bộ luật Hình sự đối với tội vi phạm quy định về xuất cảnh, nhập cảnh; tội ở lại Việt Nam trái phép.
Điều 347, Bộ luật Hình sự quy định về tội vi phạm quy định về xuất cảnh, nhập cảnh; tội ở lại Việt Nam trái phép nêu rõ: “Người nào xuất cảnh, nhập cảnh trái phép hoặc ở lại Việt Nam trái phép, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm”. Trong điều luật này có 3 hành vi phạm tội độc lập (xuất cảnh trái phép, nhập cảnh trái phép, ở lại Việt Nam trái phép), việc áp dụng Điều 3 liên quan trực tiếp tới hành vi xuất cảnh trái phép. Thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm là điều kiện bắt buộc khi truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội danh này. Trong đó, cần lưu ý điều kiện “đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm” được hiểu là đã bị xử phạt hành chính về hành vi tương ứng quy định trong điều luật (theo Công văn số 1557/VKSTC-V1 ngày 20/4/2021 của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao về việc hướng dẫn nghiệp vụ áp dụng các Điều 347, 348 và 349, Bộ luật Hình sự).
Hai là, hành vi và mục đích phạm tội được giải thích trong Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP: Về hành vi của người chỉ huy cao nhất trên tàu cá trong trường hợp cụ thể: 1) Không làm thủ tục xuất cảnh cho tàu cá, thành viên tàu cá và ngư dân theo quy định; 2) Có làm thủ tục xuất cảnh nhưng sau khi xuất cảnh đã tẩy, xóa số đăng ký tàu cá hoặc viết số đăng ký tàu cá không đúng với thông tin do cơ quan có thẩm quyền cấp.
Về mục đích: Để thành viên tàu cá, ngư dân khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt Nam. Ngoài vùng biển Việt Nam là vùng biển không thuộc vùng biển Việt Nam quy định tại khoản 1, Điều 3 của Luật Biển Việt Nam (vùng biển Việt Nam bao gồm nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia của Việt Nam, được xác định theo pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế về biên giới lãnh thổ mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và phù hợp với Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982) và không thuộc vùng biển khác mà Việt Nam được quyền khai thác nguồn lợi thủy sản theo quy định của Luật Thủy sản.
Thượng tá Phạm Thị Thanh Huế (Học viện Biên phòng)
