Huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu

Sau khi trở thành tỉnh (NTM) vào năm 2019, tỉnh ta là một trong số các địa phương trên toàn quốc sớm chuyển sang xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu. Các địa phương trong tỉnh đều xác định là giai đoạn cần rất nhiều nguồn lực đầu tư xây dựng, hoàn thiện kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn lực để xây dựng các mô hình kiểu mẫu, nâng cấp, xây dựng mới các trường học để được công nhận lại đạt chuẩn quốc gia và chuẩn “Xanh - sạch - đẹp - an toàn” lần 2; kiên cố hóa hệ thống kênh mương; nâng cấp, cải tạo kết cấu hạ tầng vùng nuôi trồng thủy sản; nâng cấp, sửa chữa hệ thống đê điều, cầu cống phục vụ phòng chống thiên tai; cải tạo, nâng cấp các công trình xử lý rác thải, cải tạo cảnh quan… Từ đó, các địa phương đã nỗ lực xây dựng đa dạng các phương án, hình thức để huy động nguồn lực đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ. Tuy nhiên, thực tế huy động nguồn lực xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao của tỉnh thời gian qua đạt kết quả chưa cao.

Xã Hải Hưng (Hải Hậu) sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư từ nhân dân trong cải tạo cảnh quan, môi trường xanh - sạch - đẹp.

Tại huyện Hải Hậu, đối với cấp huyện đã chú trọng phân bổ hiệu quả, hợp lý các nguồn lực được Trung ương, tỉnh hỗ trợ, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân, con em xa quê và các doanh nghiệp ủng hộ, đóng góp. Ở cấp xã đã đảm bảo thực hiện nghiêm Pháp lệnh Dân chủ ở cơ sở và các quy định về công khai trong việc huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính hỗ trợ xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao; phân cấp quản lý, sử dụng nguồn kinh phí hỗ trợ cho các thôn, xóm theo cơ chế phân cấp nguồn lực NTM; phân công cán bộ, công chức phụ trách tiêu chí cấp xã, tăng cường kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng kinh phí hỗ trợ các xóm. Cấp xóm đều kiện toàn Ban chỉ đạo, Ban quản lý xây dựng NTM và Ban giám sát cộng đồng đối với việc quản lý đầu tư, sử dụng các công trình kết cấu hạ tầng NTM của thôn, xóm; công khai các nội dung xây dựng và nguồn lực huy động trên hệ thống phát thanh của cấp xóm. Nhờ đó, đến nay ở cả 3 cấp huyện, xã và thôn xóm đều không để phát sinh khiếu kiện trong việc quản lý, sử dụng các nguồn lực hỗ trợ xây dựng NTM. Tuy nhiên, tổng vốn huy động xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao giai đoạn 2020-2021 của toàn huyện chỉ đạt 954,7 tỷ đồng; vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ, tỉnh đầu tư còn rất thấp so với yêu cầu. Cụ thể: vốn ngân sách Nhà nước các cấp Trung ương, tỉnh, huyện là 502,3 tỷ đồng, chiếm 52,6%; vốn tín dụng là 329,5 tỷ đồng, chiếm 34,5%; vốn doanh nghiệp là 10,1 tỷ đồng, chiếm 1,1%; vốn từ cộng đồng dân cư, con em địa phương xa quê tự nguyện ủng hộ là 112,8 tỷ đồng, chiếm 11,8%. Thực tế huy động nguồn lực kể trên là một trong những nguyên nhân khiến phong trào xây dựng NTM kiểu mẫu không đồng đều giữa các xã, thị trấn. Đến tháng 4-2022, việc thực hiện Đề án NTM kiểu mẫu bao gồm 3 nhóm tiêu chí với 14 chỉ tiêu của huyện mới đạt 8/14 chỉ tiêu, còn 6 chỉ tiêu chưa đạt.

Khó huy động nguồn lực đầu tư trong xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu không chỉ ở riêng huyện Hải Hậu mà còn là vấn đề chung của tất cả các huyện, thành phố trên toàn tỉnh. Tổng nguồn lực toàn tỉnh huy động thực hiện Chương trình xây dựng NTM từ năm 2021 đến tháng 6-2022 chỉ đạt 17.540 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách Trung ương bố trí trực tiếp để thực hiện Chương trình 243,038 tỷ đồng, chiếm 1,4%; vốn ngân sách địa phương 900 tỷ đồng, chiếm 5,1%; vốn lồng ghép từ các chương trình, dự án khác 4.650 tỷ đồng, chiếm 26,5%; vốn tín dụng là 10 nghìn tỷ đồng, chiếm 57%; vốn doanh nghiệp 180 tỷ đồng, chiếm 1%; huy động đóng góp tự nguyện của người dân và cộng đồng: 1.561,962 tỷ đồng, chiếm 8,9%. Đánh giá về nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong thu hút nguồn vốn xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu, tỉnh nhận diện: Dịch bệnh COVID-19 tác động xấu đến sự phát triển kinh tế - xã hội, đời sống nhân dân, làm giảm kết quả huy động nguồn lực.

Bên cạnh đó, xuất phát điểm của tỉnh thấp, điều kiện kinh tế khó khăn, thường xuyên chịu ảnh hưởng của diễn biến thiên tai, dịch bệnh; hiệu quả đầu tư sản xuất nông nghiệp thấp, rủi ro cao nên khó khăn trong thu hút đầu tư, cơ sở hạ tầng sản xuất nông nghiệp, nông thôn còn thiếu và chưa đồng bộ. Nguồn vốn huy động của địa phương chủ yếu từ nguồn đấu giá quyền sử dụng đất, tuy nhiên quỹ đất nhiều xã không phù hợp để thực hiện các quy hoạch phát triển mới hoặc đất có khả năng sinh lời không cao, chi phí giải phóng mặt bằng lớn nên tỷ lệ đóng góp chưa đạt được như nhu cầu đầu tư dẫn đến phải điều chỉnh, bổ sung cân đối nguồn ngân sách trên cấp để tránh nợ đọng xây dựng cơ bản. Mỗi địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau, đa số những xã thuận lợi đã về đích NTM, thậm chí vượt chỉ tiêu về xây dựng hạ tầng NTM sớm hơn các xã khó khăn, xuất phát điểm kinh tế thấp; nhóm về đích NTM muộn hơn thường là những xã gặp nhiều khó khăn hơn trong huy động nguồn lực xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao; khả năng đóng góp nguồn lực từ dân ở một số địa phương, nhất là các xã thuần nông gặp rất nhiều khó khăn. Ngoài ra một số xã chưa chủ động cân đối nguồn lực khác để xây dựng NTM nâng cao mà còn trông chờ, ỷ lại vào các nguồn vốn do cấp trên hỗ trợ; chưa thực sự quyết liệt trong chỉ đạo, thực hiện Chương trình xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, nhất là thực hiện tiêu chí về bảo vệ môi trường…

Năm 2022, tỉnh đặt mục tiêu phấn đấu có trên 65 xã, thị trấn đạt chuẩn NTM nâng cao (nâng tổng số toàn tỉnh có trên 170 xã, thị trấn đạt chuẩn NTM nâng cao), có 16 xã, thị trấn trở lên đủ điều kiện đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Trong bối cảnh các yêu cầu của các tiêu chí vừa mới thay đổi theo chiều hướng nâng cao hơn, dự kiến nhu cầu vốn toàn tỉnh cần huy động trong năm 2022 khoảng 9.098 tỷ đồng. Để đạt được các mục tiêu trên, tỉnh xác định tập trung huy động, sử dụng hiệu quả tất cả mọi nguồn lực có thể (nguồn ngân sách trong nước, vốn nước ngoài, vốn tín dụng, nguồn hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế, cá nhân, doanh nghiệp, nhà đầu tư, đóng góp của người dân…) phục vụ xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao tiếp tục là nhiệm vụ trọng tâm của cả hệ thống chính trị. Tỉnh đã ban hành quy định nguyên tắc, định mức, phương án và quyết định phân bổ kế hoạch vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách Trung ương thực hiện Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 và năm 2022 trên địa bàn tỉnh theo quy định. Trong đó, tổng vốn 194 tỷ 440 triệu đồng ngân sách Trung ương bố trí cho tỉnh năm 2022 được phân bổ cụ thể gồm: Hỗ trợ 169 tỷ 440 triệu đồng cho 171 xã đạt tiêu chí theo Quyết định số 12/2018/QĐ-UBND ngày 6-6-2018 của UBND tỉnh, phấn đấu đạt tiêu chí theo Quyết định số 318/QĐ-TTg ngày 8-3-2022 của Thủ tướng Chính phủ và 89 xã theo quy định tại Nghị quyết số 03/2020/NQ-HĐND ngày 17-4-2020 của HĐND tỉnh và nâng cấp hạ tầng xã tiêu biểu của tỉnh về phát triển kinh tế làng nghề cây cảnh xã Điền Xá, huyện Nam Trực; hỗ trợ 25 tỷ đồng cho 8 huyện xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia về huyện NTM giai đoạn 2021-2025, phấn đấu đạt chuẩn huyện NTM nâng cao và huyện Hải Hậu xây dựng thí điểm mô hình huyện NTM kiểu mẫu.

Tỉnh cũng chỉ đạo các sở, ban, ngành, địa phương, đơn vị liên quan nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao theo hướng tăng cường huy động nguồn vốn tín dụng, vốn đầu tư từ doanh nghiệp, phát huy vai trò chủ thể và huy động nguồn lực của người dân; tiếp tục mở rộng các hình thức đỡ đầu, tài trợ trong xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao. Chú trọng đảm bảo việc huy động và sử dụng nguồn lực hướng tới mục tiêu phát triển bền vững nông thôn, bao gồm: sự phát triển bền vững về kinh tế, xã hội, môi trường ở nông thôn. Tiếp tục thu hút các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư hoặc liên kết sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn nhằm tạo thêm nhiều việc làm mới, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống kinh tế, tinh thần cho người dân nông thôn, tạo điều kiện để người dân tái đầu tư xây dựng, phát triển bền vững nông thôn. Phân bổ nguồn lực cho xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao theo hướng tạo điều kiện phát triển chung cho tất cả các xã; trong đó, ưu tiên các xã khó khăn, khuyến khích các xã làm tốt, ưu tiên một phần kinh phí cho các xã đăng ký đạt chuẩn theo từng năm. Triển khai đồng bộ khung pháp lý về quản lý đầu tư trong quá trình quản lý huy động, sử dụng các nguồn lực xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao; phân cấp, phân định rõ ràng vai trò của từng nguồn lực để đảm bảo việc huy động và sử dụng nguồn vốn tiết kiệm, hiệu quả, không bị dàn trải, tập trung vào những nội dung trọng điểm./.

Bài và ảnh: Thanh Thúy