Khai thác văn hóa bản địa để phát triển du lịch bền vững tại Quảng Ninh
Với mỗi địa phương, văn hóa bản địa là một trong những tài nguyên quý để phát triển du lịch. Với một trung tâm du lịch vốn quen thuộc nhờ cảnh quan thiên nhiên ấn tượng như Quảng Ninh, các giá trị văn hóa, truyền thống lịch sử đang được định hướng khai thác tốt hơn để phát triển bền vững.
Đã có thời gian dài sống và làm việc tại Quảng Ninh, từng đến các điểm tham quan nổi tiếng như vịnh Hạ Long hay núi Yên Tử, anh Simon Tantey (người Anh) vẫn rất ngạc nhiên khi tới thăm huyện biên giới Bình Liêu. Không chỉ có thác suối thơ mộng, núi rừng hùng vĩ, điều khiến anh hào hứng nhất là các trận đấu bóng đá của các cô gái Sán Chỉ trong trang phục váy áo truyền thống, các trò chơi đánh quay, kỳ cáy trong Hội hát Soóng cọ rằm tháng Ba Âm lịch...
Anh Simon Tantey chia sẻ: "Tôi thực sự rất ngạc nhiên khi chứng kiến các cô gái ở đây đá bóng, cách họ chạy trong chiếc váy và cười vui vẻ trong trận đấu. Tôi không nghĩ mình có thể được xem một trận đấu hấp dẫn ở một vùng núi cao như thế này. Lễ hội ở đây nhiều màu sắc, sôi động và mọi người đều rất thân thiện".
Văn hóa các dân tộc bản địa đang dần được Quảng Ninh khai thác vào phục vụ du lịch cộng đồng.
Bình Liêu là huyện có tới 98% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số. Những năm gần đây, khi mảnh đất được ví như “sơn nữ của núi rừng Đông Bắc” dần được “đánh thức”; những nét đẹp đa dạng trong văn hóa của người Tày, Dao Thanh Phán, Dao Thanh Y, Sán Chỉ trở thành thế mạnh để phát triển du lịch gắn với văn hóa. Các lễ hội độc đáo như Hội hát Soóng cọ tháng Ba của người Sán Chỉ, Hội Kiêng gió tháng Tư của người Dao, Hội mùa vàng khi thu sang, Hội hoa sở khi đông về,… đều trở thành điểm hẹn của du khách, bước đầu định hình thương hiệu cho du lịch Bình Liêu.
Nhiều địa phương lân cận ở khu vực miền đông Quảng Ninh như Tiên Yên, Đầm Hà, TP. Móng Cái có nhiều nét tương đồng trong văn hóa các dân tộc cũng định hướng phát triển du lịch cộng đồng, với sự tham gia của người dân địa phương. Bắt đầu từ những hoạt động đơn giản như khuyến khích học sinh trong các trường phổ thông, cán bộ viên chức mặc trang phục truyền thống của dân tộc mình vào một số ngày trong tuần; tổ chức các lớp học và câu lạc bộ để nghệ nhân truyền lại các điệu hát, nghề thủ công cho thế hệ trẻ...
Anh Trạc A Thìn - người dân xã Húc Động, huyện Bình Liêu cho biết, những câu hát soóng cọ của người Sán Chỉ đã được nhiều du khách phương xa biết đến và yêu mến: "Tương lai sẽ truyền lại cho các em học sinh, chúng tôi đã mở lớp ở các trường tiểu học, trung học, hiện tại đã có câu lạc bộ hát soóng cọ của trường. Chúng tôi sẽ tiến tới phục vụ cho du lịch, có đội hát để phục vụ cho du khách".
Du khách nước ngoài hào hứng trải nghiệm những hoạt động trong đời sống thường ngày của các dân tộc Quảng Ninh.
Hơn 600 di tích lịch sử, văn hóa, hàng trăm di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có 6 Khu di tích quốc gia đặc biệt (Vịnh Hạ Long, Khu di tích Yên Tử, Di tích lịch sử Đền Cửa Ông, Di tích lịch sử Bạch Đằng, Khu di tích Nhà Trần tại Đông Triều và gần đây nhất được công nhận là Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đảo Cô Tô) là “tài sản” vô giá của Quảng Ninh.
Mỗi năm vào dịp lễ hội xuân, có đến hàng triệu lượt khách tìm về các điểm đến văn hóa, tâm linh, các di tích lịch sử trên địa bàn. Mặc dù việc khai thác vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, nhưng việc cải thiện cơ sở hạ tầng, xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa tại Quảng Ninh đang dần trở nên rõ nét hơn. Như tại danh sơn Yên Tử, không chỉ hành hương mùa lễ hội, du khách trong nước và quốc tế đã tìm đến đây để trải nghiệm các đêm hội làng, làm nón lá, tranh Đông Hồ, tham gia các khóa thiền, chăm sóc sức khỏe, ẩm thực… trong không gian đậm nét kiến trúc thời Trần và cảm hứng từ thiền phái Trúc Lâm.
Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam Christian Manhart tham gia trình diễn áo dài tại Yên Tử.
Ông Lê Trọng Thanh - Phó Giám đốc Công ty CP Phát triển Tùng Lâm cho biết: "Trong thời gian đã qua, hiện tại và tương lai thì những sản phẩm của chúng tôi phát triển đều dựa trên các trục là giá trị tâm linh, văn hóa lịch sử và thiên nhiên của Yên Tử. Và chúng tôi đang hướng tới trục thứ tư đó chính là con người của Yên Tử. Chúng tôi vẫn giữ 'mỏ neo' cho du khách là các giá trị của cha ông. Tất cả những hoạt động mang tính văn hóa, giáo dục đó đều góp phần tôn vinh giá trị của Yên Tử".
Giai đoạn sau đại dịch Covid-19, các xu hướng tìm về du lịch trải nghiệm, văn hóa đòi hỏi sự đầu tư ngày càng sâu hơn để phát huy giá trị văn hóa của từng sản phẩm, tạo thương hiệu đặc trưng cho từng địa phương. Bên cạnh các trung tâm du lịch biển, sinh thái, nghỉ dưỡng như Hạ Long, Vân Đồn, Quảng Ninh cũng định hướng phát triển khu vực Uông Bí, Đông Triều, Quảng Yên trở thành trung tâm du lịch văn hóa - lịch sử - tâm linh - sinh thái; khu vực Bình Liêu, Ba Chẽ, Tiên Yên, Đầm Hà, Hải Hà, Móng Cái phát triển du lịch sinh thái khám phá, trải nghiệm gắn với cảnh quan thiên nhiên và bản sắc văn hóa dân tộc... Đây là cơ sở để tiếp tục mở rộng các sản phẩm du lịch, tăng trải nghiệm đa dạng cho du khách, nâng tầm du lịch Quảng Ninh, trước mắt là đạt được mục tiêu đón hơn 9,5 triệu lượt khách trong năm 2022./.
