Kiểm soát súng đạn 'căn bệnh' trầm kha ở Mỹ

Vấn đề khó giải quyết

Có thể nói bạo lực súng đạn là một trong những vấn đề nghiêm trọng, kéo dài và khó giải quyết nhất ở Mỹ. Nước Mỹ vẫn đang chia rẽ sâu sắc trong việc kiểm soát súng đạn. Đây từ lâu luôn là một trong những chủ đề thu hút sự chú ý của cử tri trước mỗi kỳ bầu cử quan trọng, song chưa bao giờ đi đến đích của một thỏa hiệp lưỡng đảng, khi không có những điều luật đủ mạnh để ngăn chặn vấn nạn này.

Lần này cũng thế, khi các cuộc bầu cử sơ bộ giữa nhiệm kỳ đang bắt đầu diễn ra tại một số bang, ông Joe Manchin, Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ tại bang West Virginia cho biết sẽ làm “bất cứ điều gì có thể” để giúp thông qua điều luật mà ông gọi là “ý thức chung” để giải quyết bạo lực súng đạn. Ở chiều ngược lại, hầu hết các nhà lập pháp đảng Cộng hòa không tin rằng quốc hội có bất kỳ vai trò nào trong việc giải quyết bạo lực súng đạn.

Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa tại bang Alabama, ông Tommy Tuberville gọi bạo lực súng là một “vấn đề của con người”, rằng các nhà lập pháp nên tập trung làm nhiều hơn nữa để tăng cường các chương trình sức khỏe tâm thần. Hạ nghị sĩ Cộng hòa theo quan điểm cực hữu tại bang Georgia, bà Marjorie Taylor Greene cũng phản đối các nỗ lực siết chặt kiểm soát súng đạn.

Theo số liệu của Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, năm 2020, thời điểm đại dịch COVID-19 bắt đầu xuất hiện và bùng phát, kéo theo nhiều tác động tới toàn bộ đời sống chính trị, kinh tế và xã hội, trung bình mỗi ngày tại nước này có 124 người tử vong vì súng đạn. Trong khi đó, Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) cho biết, số vụ xả súng có chủ đích tại nước này trong năm 2021 đã tăng hơn 50% so với năm trước đó.

Đáng chú ý, nước Mỹ đã chứng kiến số vụ xả súng hàng loạt tăng cao kỷ lục với 691 vụ trong năm 2021, trung bình một vụ có ít nhất 4 nạn nhân. Tổng số nạn nhân do bạo lực súng đạn ở Mỹ năm 2021 lên tới 44.750 người. Theo trang lưu trữ trực tuyến chuyên theo dõi các vụ bạo lực súng đạn ở Mỹ có tên Gun Violence Archive, kể từ năm 2013, gần như tất cả các chỉ số về bạo lực súng đạn trong năm 2021 đều lập “kỷ lục”. Hơn 2/3 thành phố đông dân nhất tại Mỹ đã phải chứng kiến nhiều vụ giết người hơn trong năm ngoái so với năm 2020.

Giới chuyên gia chỉ ra rằng bất ổn xã hội, đặc biệt trong thời kỳ dịch bệnh, khiến hàng triệu người Mỹ lần đầu đã mua súng. Bà Cassandra Crifasi, Phó Giáo sư tại Trường Y tế cộng đồng Johns Hopkins Bloomberg nhận định, có sự phân biệt giữa vấn đề sức khỏe tâm thần và các vấn đề khác, khi càng ngày nhiều người thất vọng, tức giận và căm thù đã sử dụng súng để sát hại một nhóm cụ thể.

Trong khi đó, theo chuyên gia Jacquelyn Campbell, chuyên nghiên cứu về bạo lực gia đình và bạo lực đối với phụ nữ, sự gia tăng đáng báo động số lượng súng bán ra trong vài năm qua, một phần do đại dịch nhưng cũng một phần do nhà sản xuất súng và nhận thức về sự thiếu an toàn trong cộng đồng.

Người dân Mỹ biểu tình phản đối bạo lực súng đạn ở Thủ đô Washington.

Những người có vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần hoặc các vấn đề về kiểm soát cơn tức giận, hoặc thất vọng sâu sắc với cuộc sống của họ hoặc thế giới, có thể dẫn tới lựa chọn xả súng để giải quyết hay giải thoát vấn đề.

Ngoài ra, nguyên nhân gia tăng các vụ xả súng còn liên quan đến những yếu tố như việc yêu cầu giấy phép mua súng và luật về quyền được mang theo vũ khí ở một số bang cho phép mọi người có quyền mang súng ngắn cất bên ngoài nhà mà không cần giấy phép hoặc có giấy phép do bang cấp.

Đồng thời, một nguyên nhân quan trọng không kém là vấn đề phòng ngừa tại nhà theo luật “Cờ đỏ” (còn được gọi là lệnh bảo vệ rủi ro cao, cho phép một thành viên gia đình hoặc nhân viên thực thi pháp luật phát hiện các dấu hiệu cảnh báo để xin lệnh tòa tạm thời tịch thu súng của một người) đã được ban hành ở 19 bang và Thủ đô Washington D.C, chưa tạo ra được sự khác biệt đáng kể.

Sự thỏa hiệp cần thiết

Ngày 25/6/2022, Tổng thống Mỹ Joe Biden ký ban hành đạo luật được đánh giá là quy định về vũ khí quan trọng nhất trong gần 30 năm qua ở đất nước đang đối mặt với bạo lực súng đạn tràn lan, các vụ xả súng kinh hoàng, tự tử bằng vũ khí nóng cướp đi nhiều sinh mạng mỗi năm. Với 234 phiếu thuận và 193 phiếu chống, ngày 24/6, Hạ viện Mỹ đã tán thành dự luật lưỡng đảng “Vì cộng đồng an toàn hơn” về kiểm soát súng đạn. Trước đó, ngày 23/6, Thượng viện Mỹ đã thông qua dự luật này với 65 phiếu thuận.

Dự luật này phê duyệt gói 11 tỷ USD tài trợ cho vấn đề sức khỏe tâm thần, 2 tỷ USD cho các chương trình đảm bảo an toàn học đường, các chương trình can thiệp khủng hoảng và khuyến khích các bang đưa hồ sơ vị thành niên vào Hệ thống Kiểm tra lý lịch hình sự quốc gia. Dự luật cũng đưa ra những thay đổi đáng kể về quy định mua súng đối với các đối tượng ở độ tuổi từ 18 đến 21 cũng như cấp kinh phí để khuyến khích các bang thực hiện luật “Cờ đỏ”, tước quyền sở hữu súng của những người được coi là mối đe dọa.

Đạo luật lưỡng đảng vì cộng đồng an toàn hơn yêu cầu các cá nhân “liên tục mua và bán vũ khí” phải đăng ký giấy phép sở hữu vũ khí liên bang và thực hiện kiểm tra lý lịch đối với khách hàng của họ. Đặc biệt, Chính phủ Mỹ sẽ chi một khoản tiền lên tới 1 tỷ USD để tài trợ cho “các chương trình sau giờ học, trước khi tới trường và chương trình học hè”, trong đó chi 300 triệu USD để huấn luyện học sinh và giáo viên “cách ngăn chặn và ứng phó với bạo lực cho bản thân và người khác”. Văn kiện này giúp “bịt” một lỗ hổng nhiều năm nay trong luật hôn nhân gia đình của Mỹ, gọi là “Lỗ hổng bạn trai”, theo đó các đối tượng có tiền sử bạo lực với bạn đời hoặc người yêu sẽ không được phép mua súng trong vòng tối thiểu là 5 năm.

Sự kiện lưỡng viện Quốc hội Mỹ thông qua dự luật quan trọng nói trên được đánh giá là thắng lợi chính trị của chính quyền Tổng thống Joe Biden, đặc biệt trong bối cảnh năm nay nước Mỹ tiến hành bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ. Đây là một sự thỏa hiệp cần thiết của các nghị sĩ hai đảng Cộng hòa và Dân chủ vì sự an toàn của người dân. Người đứng đầu Nhà Trắng đánh giá, đây là một trong những bước đi ý nghĩa nhất vài thập niên qua mà cơ quan lập pháp Mỹ thực thi nhằm giảm tình trạng bạo lực súng đạn tại nước này.

Theo Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, đạo luật này bao gồm các bước tiến mạnh mẽ để cứu mạng mọi người, không chỉ khỏi các vụ xả súng hàng loạt kinh hoàng mà còn khỏi các vụ tấn công hằng ngày của tội phạm bạo lực súng đạn, hành vi tự sát hay sự cố thương tâm.

Trong khi đó, Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Chris Murphy khẳng định: “Dự luật này là một sự thỏa hiệp. Nó không phải là tất cả những thứ mà chúng tôi muốn. Nhưng điều mà chúng tôi đang làm sẽ cứu sống hàng nghìn mạng người”. Theo giới phân tích, dự luật lưỡng đảng vì cộng đồng an toàn hơn là một nỗ lực mang tính liên bang mới quan trọng nhất nhằm giải quyết nạn bạo lực súng đạn tại Mỹ.

Khổng Hà