Lỗi bẩm sinh

Năm ngoái, việc ký kết văn kiện này được coi là bước tiến quan trọng trong mối quan hệ hợp tác giữa EU và Trung Quốc. Hai bên đã mất 7 năm đàm phán mới ký kết được trong khi tiến trình đàm phán về hiệp định hợp tác thương mại giữa hai bên vẫn chưa kết thúc. Lý do mà EP đưa ra để biện giải cho sự trì hoãn vô thời hạn này là tình trạng thực hiện dân chủ, nhân quyền và nhà nước pháp quyền ở Trung Quốc không đáp ứng những yêu cầu đòi hỏi, tiêu chí, chuẩn mực của EU cũng như là việc phía Trung Quốc áp dụng biện pháp chính sách trừng phạt nhằm vào một số dân biểu của EP.
Về biểu hiện ra bên ngoài, quyết định nói trên của EU có vẻ mới mẻ và bất ngờ. Trong thực chất thì nó lại gần như đã được lập trình sẵn ngay từ khi hai bên ký kết thỏa thuận này. Khi ấy, cả hai bên đều vội vàng với việc ký kết. Phía Trung Quốc cần nó để ràng buộc EU vào quan hệ hợp tác với Trung Quốc và phân rẽ EU với Mỹ. Phía EU cần nó để chứng tỏ độc lập và tự quyết trong quan hệ với Trung Quốc, có chính sách riêng đối với Trung Quốc chứ không phải là cái bóng của Mỹ hay bị khuất phục trước áp lực của Mỹ trong quan hệ với Trung Quốc. Nhưng trong nội bộ EU không có sự đồng thuận quan điểm sâu rộng về thỏa thuận này. Số đông thành viên EU ủng hộ chủ trương thúc đẩy sự thể chế hóa quan hệ hợp tác với Trung Quốc nhưng không đồng tình sự lấn lướt, áp đặt của một số thành viên có thế lực và uy quyền lớn hơn trong EU. Hơn nữa, ở vào thời điểm hai bên ký kết thỏa thuận, phía EU đã gay gắt với Trung Quốc về dân chủ, nhân quyển và nhà nước pháp quyền. Khi ấy, cả hai phía đều ý thức được rằng ký kết còn đơn giản hơn phê chuẩn thỏa hiệp. Những gì hai bên làm từ sau khi có ký thỏa thuận cũng cho thấy hai bên đâu có tạo điều kiện và bầu không khí chính trị thuận lợi cho việc EP phê chuẩn thỏa thuận.

Nguyên Sa