Minh họa báo chí thời công nghệ số

Một minh họa của họa sĩ Nguyễn Hữu Khoa.

Nhiều thách thức

Minh họa báo chí Việt Nam đi kèm với báo chí trong gần 2 thế kỷ, từ khi tờ báo đầu tiên ở Gia Định được xuất bản vào năm 1865. Minh họa luôn đóng vai trò quan trọng trong việc làm nên sự sống động và thành công của các ấn phẩm báo chí. Các họa sĩ vẽ minh họa đã góp phần quan trọng trong việc đóng góp cho sự thành công đó. Các họa sĩ đã làm việc lặng lẽ và âm thầm, nhưng để lại những tác phẩm ghi dấu một thời và góp phần vào lịch sử của báo chí Việt Nam.

Họa sĩ Lê Tiến Vượng - Chi hội trưởng Chi hội Đồ họa 2 (Hội Mỹ thuật Việt Nam) chia sẻ: Với một đời sống báo chí, xuất bản phong phú như hiện nay khó có thể đem cân đong, đo đếm về chất lượng của từng tác phẩm. Tuy nhiên, vẫn có thể nhận thấy, những người đã nổi tiếng vẫn giữ được phong cách với tác phẩm minh họa trên các trang báo. Phong cách đã chín ấy của họ ghi dấu trong tâm trí công chúng, dễ nhận biết và không thể trộn lẫn. Còn với những người trẻ cũng thể hiện cá tính qua nét vẽ thường bằng bút điện tử, có màu sắc bắt mắt và khá độc, lạ.

Hiện nay, các họa sĩ không chỉ đảm nhiệm vai trò thiết kế, mà còn là kỹ thuật viên xử lý hình ảnh và vẽ minh họa cho các tờ báo. Các tác phẩm minh họa của họ không chỉ đẹp mắt mà còn đóng góp quan trọng vào việc tạo nên sự đa dạng và hấp dẫn của nội dung.

Trong thời công nghệ số phát triển hiện nay, báo chí truyền thống đã có sự thay đổi lớn. Trước những tác động của nhiều nguyên nhân, đã có không ít tờ báo, tạp chí phải dừng phát hành báo in, chuyển sang xuất bản điện tử. Trong số các tờ báo có mảng văn nghệ cũng ít nhiều biến động, theo đó, các chuyên mục cần đến minh họa của họa sĩ không còn nhiều. Sự phát triển của các thiết bị chụp ảnh và tranh vẽ kỹ thuật số cũng đã khiến vai trò vẽ minh họa của giới họa sĩ ảnh hưởng. Minh họa báo chí đang chuyển dần sang các trang báo điện tử, nên tốc độ vẽ kỹ thuật số, xử lý cần cực nhanh, cực rẻ để thích ứng với các thể truyền thông đa phương tiện và các trang thông tin điện tử luôn phải nhanh và mới.

Theo họa sĩ Lê Tiến Vượng, dù cho báo chí truyền thông đa phương tiện phức tạp, hiện đại đến đâu thì vẫn cần đôi tay khối óc người họa sĩ vẽ minh họa thể hiện tài năng độc đáo, khác biệt mà không một hệ điều hành hay robot nào có thể thay thế được.

Một số tác phẩm minh họa trên báo chí trưng bày tại triển lãm “Nghệ thuật minh họa báo chí, xuất bản Việt Nam 2023”.

Đổi mới bắt nhịp

Có thể nói, câu chuyện nghệ thuật minh họa báo chí đang bước sang giai đoạn mới, với thời cơ và thách thức mới. Thời hoàng kim với báo in đang qua đi, minh họa giờ đây chuyển dần sang các trang báo điện tử, tốc độ vẽ, xử lý cần nhanh, chi phí hợp lý để thích ứng với các loại hình truyền thông đa phương tiện.

Họa sĩ Ngô Xuân Khôi cho rằng, trí tuệ nhân tạo ra đời là mối đe dọa khủng khiếp với những người vẽ minh họa. Nhưng có lẽ giống như trong một xã hội văn minh, tất cả đều là sản phẩm công nghệ thì người ta lại trân quý, thấy giá trị hơn đồ handmade. Những bức minh họa được sinh ra từ nguyên cớ văn học, từ câu chuyện, từ nhân vật của nhà văn và làm tròn sứ mệnh của mình khi song hành với văn chương, với báo chí, chắp cánh cho văn chương, làm sáng rõ ý nghĩa, thông điệp câu chuyện thông qua ngôn ngữ tạo hình.

Theo nhiều người trong nghề, người vẽ minh họa báo chí hiện nay để tạo nên sự khác biệt và giá trị cho tác phẩm, họa sĩ phải luôn đổi mới chất liệu. Bên cạnh đó, các họa sĩ còn phải có bản lĩnh, tay nghề vững vàng, và đặc biệt là phải có khả năng phóng tác tức thì. Chính vì vậy mà những họa sĩ minh họa cho báo chí ngày nay còn đòi hỏi phải có tác phong báo chí để có những bức họa nhanh vừa bảo đảm tính thẩm mỹ, vừa phù hợp với nội dung câu chuyện, bài báo và tính chất mỗi tờ báo.

Phạm Sỹ