Mô hình tối ưu hóa thị trường điện Bắc Âu

Mô hình tối ưu hóa thị trường điện Bắc Âu. Hình minh họa

Khu vực Bắc Âu cho ra mắt một mô hình thị trường điện mới: khớp nối thị trường dựa trên dòng chảy (flow-based market coupling). Mô hình quản lý năng lượng này được thực hiện bởi các nhà khai thác mạng lưới điện quốc gia – Svenska kraftnät của Thụy Điển, Statnett của Na Uy, Energinet của Đan Mạch và Fingrid của Phần Lan – nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về năng lượng tái tạo. Phương pháp khớp nối thị trường dựa trên dòng chảy dựa trên việc phân bổ tối ưu và linh hoạt các dòng điện, được tính toán ở quy mô khu vực dựa trên khả năng truyền tải của mạng lưới. Sự thay đổi chiến lược này giúp thị trường Bắc Âu gắn kết với mô hình của Liên minh châu Âu, thúc đẩy sự hội tụ về giá giữa các khu vực sản xuất và tiêu dùng.

Phân bổ tối ưu và thích ứng với sự phát triển của năng lượng tái tạo

Trước khi áp dụng mô hình này, việc quản lý dòng chảy giữa các khu vực sản xuất và tiêu thụ điện dựa trên công suất ước tính của địa phương. Phương pháp này đã đạt đến giới hạn trước sự phát triển của năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng gió được sản xuất tại các khu vực phía Bắc. Khớp nối dòng chảy mang lại sự linh hoạt mới bằng cách tối ưu hóa việc sử dụng công suất truyền tải trên toàn bộ khu vực, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hấp thụ các biến động trong sản xuất năng lượng tái tạo.

Do đó, các nhà quản lý lưới điện Bắc Âu dự đoán dòng điện giữa khu vực phía bắc và phía nam của khu vực sẽ tăng ít nhất 10%, cho phép các vùng sản xuất dư thừa ở phía bắc đáp ứng tốt hơn nhu cầu ở các khu vực có mật độ dân số cao hơn. Cách tiếp cận này giảm nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng mới bằng cách tận dụng mạng lưới hiện có, một chiến lược quan trọng để giảm thiểu chi phí trong một lĩnh vực thường đòi hỏi đầu tư cơ cấu rất cao.

Đầu tư cơ sở hạ tầng chiến lược cho thị trường

Bên cạnh mô hình phân bổ mới này, các nhà quản lý mạng cũng đã đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng truyền tải để hiện đại hóa mạng lưới.

Svenska kraftnät đã lên kế hoạch chi 8,1 tỷ euro để hiện đại hóa mạng lưới Thụy Điển với việc xây dựng 800 km đường dây mới và từ 20 đến 30 trạm biến áp.

Statnett, nhà điều hành Na Uy, chi từ 6 đến 10 tỷ euro cho việc phát triển từ 2500 đến 4000 km đường truyền tải, cũng như bổ sung từ 30 đến 35 trạm biến áp.

Fingrid tại Phần Lan cũng mở rộng mạng lưới với 3700 km đường dây và 41 trạm biến áp, với khoản đầu tư là 2,1 tỷ euro.

Các dự án này, với tổng vốn đầu tư hơn 25 tỷ euro, nhằm tăng cường khả năng truyền tải và đảm bảo phân phối hiệu quả năng lượng tái tạo. Thông qua việc tối ưu hóa này, các nhà điều hành lưới điện hy vọng sẽ hạn chế việc xây dựng cơ sở hạ tầng mới, từ đó giảm chi phí trong tương lai đồng thời cung cấp một mạng lưới bền vững và ổn định hơn.

Hội tụ giá và giảm chi phí cho người tiêu dùng

Phương pháp khớp nối thị trường dựa trên dòng chảy cho phép hội tụ giá điện dần dần giữa các khu vực sản xuất với chi phí thấp và các khu vực có nhu cầu cao. Sự hội tụ này có thể làm giảm chênh lệch giá từ 15 đến 20%, giúp tiết kiệm đáng kể cho người tiêu dùng. Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng tăng nhanh, sự giảm thiểu chênh lệch về giá này giúp tạo ra mức giá cạnh tranh hơn cho cả hộ gia đình và các ngành công nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực thép và hóa chất, vốn tiêu thụ nhiều năng lượng.

Các nhà điều hành lưới điện kỳ vọng sẽ sớm nhận thấy các dấu hiệu của sự hội tụ nhờ vào việc phân phối tốt hơn điện năng gió và thủy điện, vốn là đặc trưng của các quốc gia Bắc Âu. Do đó, việc ổn định giá được cho phép có thể kích thích đầu tư mới vào các ngành công nghiệp địa phương và tăng cường quá trình chuyển đổi năng lượng trong khu vực.

Động lực mới cho thị trường trong ngày

Sự minh bạch về khả năng truyền tải do phương pháp khớp nối thị trường dựa trên dòng chảy mang lại cũng mở ra triển vọng mới cho thị trường giao dịch trong ngày. Với sự chênh lệch nhiều hơn giữa các vùng định giá khác nhau, khối lượng giao dịch có thể tăng từ 10 đến 15%, mang lại nguồn thu bổ sung cho các nền tảng giao dịch như Nord Pool và lợi nhuận cho các nhà kinh doanh điện. Động lực mới này có thể thu hút các nhà đầu tư quốc tế, từ đó tăng tính thanh khoản và cạnh tranh cho thị trường Bắc Âu.

Sự đều đặn của giá trong ngày cũng củng cố sức hấp dẫn của thị trường, giúp người tham gia có tầm nhìn rõ ràng hơn và dự báo trước được các biến động. Sự ổn định này tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý chiến lược và điều chỉnh chiến lược cung cầu theo công suất truyền tải thực tế.

Liên kết châu Âu và các vấn đề địa chính trị

Bằng cách áp dụng phương pháp khớp nối thị trường dựa trên dòng chảy, các quốc gia Bắc Âu đang tự định vị mình là các nhà lãnh đạo trong quá trình chuyển đổi năng lượng, phù hợp với các tiêu chuẩn của châu Âu. Mô hình này tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại điện xuyên biên giới, tăng cường hợp tác năng lượng giữa khu vực Bắc Âu và Liên minh châu Âu, nơi coi năng lượng tái tạo Bắc Âu là nguồn tài nguyên chiến lược để giảm nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch.

Trong bối cảnh có các căng thẳng liên quan đến nguồn cung năng lượng, khả năng truyền tải tăng cường cho điện năng tái tạo có thể cải thiện an ninh năng lượng cho châu Âu. Các khoản tiết kiệm nhờ vào quản lý dòng điện tốt hơn cũng có thể được tái đầu tư vào phát triển năng lượng tái tạo mới, góp phần vào các mục tiêu khí hậu của EU.

Do đó, việc áp dụng mô hình tối ưu hóa dòng chảy này mang đến những triển vọng hứa hẹn cho người tiêu dùng, nhà quản lý mạng và các đối tác châu Âu. Các thách thức kỹ thuật vẫn còn, nhưng mô hình ghép thị trường dựa trên dòng chảy là một bước đột phá đối với thị trường điện năng ở khu vực Bắc Âu.

H.Phan

AFP