Mỹ và Mexico đạt được thỏa thuận tránh thuế quan, bài học cho Trung Quốc

Thông báo của Mỹ được đưa ra chỉ vài giờ sau khi Tổng thống Trump trở về từ Châu Âu và sau nhiều ngày đàm phán căng thẳng, đôi khi khó khăn tưởng chừng bế tắc giữa các quan chức Mỹ và Mexico ở Washington. Đe dọa áp thuế của ông Trump có nguy cơ làm tê liệt đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ và là một trong những đồng minh thân cận nhất, có thể đưa cả hai nước đến bờ vực của một cuộc khủng hoảng kinh tế và ngoại giao. Mối đe dọa thuế quan đã làm náo loạn các công ty trên khắp Bắc Mỹ, bao gồm cả các nhà sản xuất ô tô và các công ty nông nghiệp đã xây dựng chuỗi cung ứng trên khắp Mexico, Mỹ và Canada.

Các doanh nghiệp đã cảnh báo rằng thuế quan sẽ làm tăng chi phí cho người tiêu dùng Mỹ là những người nhập khẩu mọi thứ từ dưa chuột đến tủ lạnh từ Mexico và sự trả đũa kịp thời từ Chính phủ Mexico dưới hình thức rào cản thương mại mới sẽ gây thiệt hại cho nền kinh tế Mỹ. Nhưng cuộc chiến thương mại đã kết thúc trước khi được bắt đầu, cho thấy rằng việc tính toán kinh tế và một cuộc chiến nội tâm mà ông Trump đã tạo ra bằng cách đe dọa thuế quan để thúc đẩy những thay đổi nhập cư mà Mỹ yêu cầu. Chiến thuật đó đã thu hút sự phản đối gay gắt từ đảng Cộng hòa, bao gồm nhiều thượng nghị sĩ, những người từ lâu đã phản đối thuế quan và lo ngại biện pháp này sẽ làm tổn thương các công ty và người tiêu dùng Mỹ. Theo Tuyên bố chung Mỹ- Mexico được công bố cuối ngày 07/6, Mexico đã đồng ý với những bước đi chưa từng có để tăng cường thực thi nhằm hạn chế di cư bất thường, trong đó có việc triển khai lực lượng bảo vệ quốc gia trên toàn quốc để ngăn chặn người di cư đến Mỹ. Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Mike Pompeo nhấn mạnh Mỹ muốn hợp tác với Mexico để thực hiện các cam kết này nhằm ngăn chặn làn sóng di cư bất hợp pháp qua biên giới phía nam và làm cho biên giới an ninh an toàn. Tuy nhiên, tuyên bố của hai nước cũng bao gồm một cảnh báo đáng ngại, nói rằng nếu hành động của Mexico không có kết quả như mong đợi, có thể áp dụng các biện pháp bổ sung. Tuyên bố cho biết hai nước sẽ tiếp tục thảo luận các bước tiến khác có thể được công bố trong vòng 90 ngày.

Các thuế quan dự kiến được Mỹ thực hiện vào ngày 10/6 chống lại Mexico, theo đó bị dừng lại vô thời hạn như thông báo của ông Trump lúc 8h30 tối ngày 07/6. Hiện chưa rõ thỏa thuận sẽ được thực hiện nhanh như thế nào và liệu nó có hoạt động để giảm số lượng người di cư vào Mỹ hay không. Nhưng kết quả của thỏa thuận là ngăn chặn một cuộc chiến thương mại mà các chuyên gia từ cả hai nước đã cảnh báo có thể là một thảm họa kinh tế ở cả hai bên biên giới.

Mặc dù trong cuộc đàm phán ở Washington, vào thời điểm có sự tham gia của Phó Tổng thống Mike Pence, các quan chức Mỹ đã bày tỏ sự thất vọng rằng các đối tác Mexico không đáp ứng đủ các yêu cầu của Mỹ. Các quan chức chính quyền của Trump yêu cầu Mexico hỗ trợ thay đổi các quy tắc tị nạn cho phép Mỹ từ chối những người xin tị nạn từ Guatemala, Honduras và El Salvador dễ dàng hơn. Mexico trong nhiều năm đã chống lại yêu cầu như vậy vì lo ngại về chi phí chính trị và kinh tế. Trong thỏa thuận đạt được vào ngày 07/6, Mexico đã không đồng ý với những thay đổi đó. Thay vào đó, chính phủ Mexico đã đồng ý tăng cường tham gia vào một chương trình của chính quyền Trump có tên là các Giao thức bảo vệ người di cư. Mexico sẽ cung cấp cơ hội y tế, giáo dục và việc làm cho những người di cư đang chờ đợi ở Mexico trong khi họ xin tị nạn ở Mỹ. Điều đó sẽ cho phép chính quyền Trump mở rộng chương trình Giao thức bảo vệ người di cư, mặc dù chưa rõ ngay những lời hứa hợp tác mới của Mexico sẽ thay đổi hoàn toàn tình hình đã tồn tại như thế nào. Mexico trước đây đã chống lại việc đưa ra một thỏa thuận song phương chính thức về chương trình này, nhưng đã đồng ý không chính thức để cung cấp hỗ trợ tương tự cho người di cư trong khi họ chờ đợi ở Mexico. Hiện đã có khoảng 8.000 người di cư đang chờ đợi ở đó. Nền kinh tế Mexico đang chậm lại, và tiền tệ của nó đã suy yếu. Tranh chấp với Mỹ đặt mối quan hệ thương mại quan trọng nhất của quốc gia này trong tình trạng khó khăn cho một thứ không liên quan gì đến thương mại. Cuộc chiến với người hàng xóm khổng lồ có nguy cơ khiến Mexico rơi vào khủng hoảng kinh tế sẽ gây nguy hiểm cho những kế hoạch trong nước.

Thỏa thuận mà ông Trump tuyên bố đã kết thúc - ít nhất là cho đến thời điểm hiện tại - sự leo thang của các cuộc chiến thương mại mà Mỹ đã tiến hành chống lại các nước khác, như Trung Quốc. Các loại thuế mới sẽ làm tăng chi phí của một loạt các sản phẩm được nhập khẩu từ Mexico, bao gồm xe hơi, dưa chuột, đậu xanh, thực phẩm đóng gói và hóa chất. Ông Trump đã cảnh báo rằng đã chuẩn bị tăng thuế quan mỗi tháng cho đến khi đạt 25% trong tháng 10. Đó sẽ là một sự gia tăng mạnh mẽ về chi phí đối với đối tác thương mại lớn nhất hiện tại của Mỹ, có thể tăng giá đáng kể cho người tiêu dùng Mỹ và phá vỡ chuỗi cung ứng lâu đời. Các quan chức của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới đã bắt đầu chuẩn bị để bắt đầu đánh thuế ngay sau nửa đêm ngày 10/6. Họ đang xây dựng cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cần thiết để áp dụng thuế quan và chuẩn bị hỗ trợ những nhà nhập khẩu đã quen với việc không phải trả thuế theo các điều khoản của Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ. Mexico đã xuất khẩu sang Mỹ hàng hóa trị giá 346,5 tỷ đô la vào năm ngoái - có nghĩa là mức thuế 5% đối với các sản phẩm đó sẽ lên tới mức tăng thuế hơn 17 tỷ đô la đối với hàng nông sản, máy móc, quần áo và linh kiện được sử dụng để sản xuất các sản phẩm khác.

Các nhà kinh tế đã bày tỏ lo ngại rằng những chi phí bổ sung đó có thể phục hồi nền kinh tế Mỹ theo những cách không mong muốn. Trong khi các chính trị gia thường cáo buộc các công ty dành việc làm cho các nhà máy giá thấp ở Mexico, quốc gia này cũng hỗ trợ các công việc của Mỹ bằng cách cung cấp các đầu vào giá thấp hơn cho chuỗi cung ứng ở Mỹ. Điều đó cho phép các nhà máy Mỹ sản xuất hàng hóa với giá cả và chất lượng có thể cạnh tranh với hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc và Châu Âu. Điều này đặc biệt quan trọng đối với ngành công nghiệp ô tô, đã thiết lập các chuỗi cung ứng phức tạp, cung cấp hàng ngàn phụ tùng từ khắp Bắc Mỹ. Đối tượng dễ bị tổn thương khác là các công việc dệt may của Mỹ, nhiều công việc phụ thuộc vào lao động rẻ hơn ở Mexico để duy trì khả năng cạnh tranh với các nhà máy sản xuất quần áo ở Ấn Độ, Trung Quốc và Bangladesh.

Việt Dũng