Nâng mức hỗ trợ để tăng độ bao phủ bảo hiểm xã hội tự nguyện

Tuyên truyền chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế tới người dân tại Nghệ An.

Số người tham gia thấp hơn nhiều so với tiềm năng

Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho biết, trong thời gian qua, cơ quan này đã có nhiều đổi mới đột phá trong tổ chức thực hiện như: tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin; đơn giản thủ tục hành chính; mở rộng hệ thống đại lý, cộng tác viên. Từ năm 2019, ngành BHXH đã phối hợp với Tổng công ty Bưu điện Việt Nam tổ chức các hội nghị với người dân để tuyên truyền, vận động tham gia BHXH tự nguyện, giúp tỷ lệ người tham gia tăng dần đều qua các năm. Nếu như năm 2016 cả nước có trên 203 nghìn người tham gia BHXH tự nguyện thì đến năm 2017 có trên 224 nghìn người tham gia, tăng khoảng 10% so với năm trước. Từ ngày 1/1/2018, người tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng theo tỷ lệ phần trăm trên mức đóng BHXH hàng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn. Số tiền hỗ trợ năm 2018 là 25,496 tỷ đồng, năm 2019 là 90,467 tỷ đồng và dự kiến năm 2020 là 170 tỷ đồng.

Khi có hỗ trợ tiền đóng phí của Nhà nước, số người tham gia tiếp tục tăng nhanh, năm 2018 đạt trên 277 nghìn người, tăng 23,6% so với năm 2017. Đặc biệt từ năm 2019, cùng với hỗ trợ tiền đóng phí của Nhà nước và với những giải pháp đột phá trong tổ chức thực hiện, số người tham gia BHXH tự nguyện đã tăng vượt bậc, đạt trên 574 nghìn người, tương ứng tăng 107% so với năm 2018. Bước sang năm 2020, dưới tác động của Covid-19, dù lượng người tham gia BHXH bắt buộc giảm nhưng BHXH tự nguyện lại là “điểm sáng” trong công tác phát triển đối tượng tham gia. Tính đến tháng 8/2020, số người tham gia BHXH đã đạt trên 737 nghìn người, tăng trên 163 nghìn người, tương ứng tỷ lệ tăng trên 28% so với năm 2019 và đạt tỷ lệ 1,5% so với lực lượng lao động trong độ tuổi lao động.

Tuy nhiên theo BHXH Việt Nam, so với tiềm năng, số người tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn rất thấp, nhất là số người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo tham gia BHXH tự nguyện 2 năm qua chỉ chiếm dưới 3% so với tổng số người tham gia. Có nhiều nguyên nhân được chỉ ra cả về mặt chính sách và về tổ chức thực hiện. Về mặt chính sách, mức hỗ trợ của Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện hiện nay được đánh giá là thấp. Hiện người thuộc hộ nghèo được hỗ trợ 30% mức phí đóng, tương ứng 46.200 đồng/tháng; hộ cận nghèo được hỗ trợ 25%, tương ứng 38.500 đồng/tháng; các đối tượng còn lại được hỗ trợ 10%, tương ứng 15.400 đồng/tháng. Bên cạnh đó, thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu còn dài (đủ 20 năm trở lên và đủ 55 tuổi đối với nữ, đủ 60 tuổi đối với nam) cũng khiến người dân kém “mặn mà” với BHXH tự nguyện.

Về tổ chức thực hiện, một trong những nguyên nhân là sự quan tâm vào cuộc của một số chính quyền các cấp, các ngành và BHXH tại một số địa phương trong thực hiện chính sách BHXH tự nguyện còn chưa quyết liệt. Mặt khác, thu nhập của người dân còn thấp, không ổn định, trong khi đó, hầu hết các địa phương chưa bố trí hỗ trợ thêm mức đóng ngoài mức quy định của Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện. Đồng thời, người dân còn mong muốn Nhà nước có thêm chế độ, chính sách BHXH tự nguyện ngắn hạn khác, như: ốm đau, sinh con, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp để có nhiều lựa chọn khi tham gia BHXH tự nguyện.

Tăng mức hỗ trợ để thúc đẩy tham gia

Nghị quyết số 28-NQ/TW năm 2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về cải cách chính sách BHXH đặt ra mục tiêu đến năm 2021 có khoảng 35% lực lượng lao động trong độ tuổi, trong đó BHXH tự nguyện chiếm khoảng 1%; đến năm 2025 có khoảng 45% lực lượng lao động trong độ tuổi, trong đó BHXH tự nguyện chiếm khoảng 2,5% và đến năm 2030 có khoảng 60% lực lượng lao động trong độ tuổi, trong đó BHXH tự nguyện chiếm khoảng 5%. Để thực hiện mục tiêu này, BHXH Việt Nam đang nghiên cứu tiếp tục đổi mới công tác tổ chức thực hiện, phối hợp với bộ, ngành liên quan đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về BHXH tự nguyện theo hướng giảm điều kiện về thời gian đóng BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu. Đồng thời, chính sách sẽ bổ sung các chế độ BHXH tự nguyện ngắn hạn, linh hoạt.

BHXH Việt Nam mới đây đã đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu trình Chính phủ tăng mức hỗ trợ từ Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện, nhất là người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo để nhiều người có đủ khả năng tham gia BHXH tự nguyện, hạn chế việc gia tăng số người đang tham gia nhưng vì không có điều kiện tiếp tục tham gia đã phải dừng đóng, hưởng BHXH một lần. Theo đó, BHXH kiến nghị nâng mức hỗ trợ từ 30% lên 50% đối với hộ nghèo; từ 25% lên 30% đối với hộ cận nghèo và từ 10% lên 20% đối với các đối tượng còn lại.

Theo dự kiến của Ủy ban về các vấn đề Xã hội của Quốc hội cũng như dự kiến của BHXH Việt Nam về kế hoạch tài chính - ngân sách 5 năm, giai đoạn 2021-2025, nếu Nhà nước hỗ trợ theo mức đề nghị này thì số người tham gia BHXH tự nguyện dự kiến đến năm 2025 đạt khoảng 3,6 triệu người; đến năm 2030 dự kiến đạt 8,9 triệu người. Theo đó, số tiền chi hỗ trợ tăng dần từng năm đến năm 2025 ở mức 1.167 tỷ đồng (chiếm 0,3% chi cho an sinh xã hội) và đến năm 2030 ở mức 3.141 tỷ đồng (chiếm 0,71% chi cho an sinh xã hội).

Kiến nghị nâng mức hỗ trợ hộ nghèo lên 50%

Bảo hiểm Xã hội Việt Nam mới đây đã đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu trình Chính phủ tăng mức hỗ trợ từ Nhà nước. Theo đó, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam kiến nghị nâng mức hỗ trợ từ 30% lên 50% đối với hộ nghèo; từ 25% lên 30% đối với hộ cận nghèo và từ 10% lên 20% đối với các đối tượng còn lại.

Theo dự kiến của Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội cũng như dự kiến của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam về kế hoạch tài chính - ngân sách 5 năm giai đoạn 2021 - 2025, nếu Nhà nước hỗ trợ theo mức đề nghị này thì số người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện dự kiến đến năm 2025 đạt khoảng 3,6 triệu người; đến năm 2030 dự kiến đạt 8,9 triệu người.

Hà My