Nga trở thành người hòa giải chính trong tranh chấp Trung - Ấn như thế nào?

Tổng thống Nga Putin, Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Ấn Độ Modi trong một cuộc gặp thượng đỉnh nhóm G20 năm 2018 - Ảnh: AP

Thận trọng và kín đáo

Chính sách ngoại giao kín đáo của Moscow có thể đã giúp giảm leo thang xung đột giữa Trung Quốc và Ấn Độ bạo lực nhất kể từ những năm 1960.

Xung đột xảy ra trùng với thời điểm Nga chủ trì hai diễn đàn quốc tế quan trọng: BRICS, một nhóm các cường quốc lớn ngoài phương Tây là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Điều này mang đến cho Moscow cả thách thức và cơ hội.

Thách thức là cuộc đụng độ giữa Ấn Độ và Trung Quốc có thể làm trật bánh BRICS và SCO chính xác khi Moscow đang chủ trì. Đồng thời, việc Nga chủ trì hai tổ chức giúp nước này có thêm năng lực để tiến hành ngoại giao hòa bình với New Delhi và Bắc Kinh. Bên cạnh đó, trong quá trình này, Nga sẽ nâng cao tầm vóc của mình trên trường quốc tế. Cho đến nay, có vẻ như Điện Kremlin đã tận dụng cơ hội một cách thành thạo.

Kể từ tháng 6, Nga đã tham gia vào các nỗ lực - mặc dù chủ yếu ở hậu trường - để tạo điều kiện giảm leo thang. Ngày 23/6, một cuộc họp qua điện thoại ba bên đã diễn ra giữa các ngoại trưởng Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, dưới sự chủ trì của Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov. Chương trình nghị sự chính thức của hội nghị không bao gồm xung đột ở biên giới, nhưng đó là một thành tựu mà Nga đã cố gắng tập hợp các ngoại trưởng Trung Quốc và Ấn Độ trong bối cảnh căng thẳng quân sự đang diễn ra.

Bước tiếp theo có thể nhìn thấy trong chính sách ngoại giao ba bên do Nga dẫn đầu này xảy ra vào đầu tháng 9, bên lề các cuộc họp liên quan đến SCO ở Moscow. Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ và Trung Quốc đã có cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên kể từ đầu cuộc khủng hoảng biên giới.

Sau đó vài ngày là cuộc hội đàm trực tiếp đầu tiên giữa ngoại trưởng S Jaishankar và Vương Nghị. Cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao dẫn đến một tuyên bố chung liệt kê 5 điểm nhất trí đạt được sau cuộc thảo luận 'thẳng thắn và mang tính xây dựng'.

Trong tuyên bố của Moscow, hai ngoại trưởng nhất trí rằng 'tình hình hiện tại ở khu vực biên giới không có lợi cho bên nào' và 'quân đội biên giới của cả hai bên cần tiếp tục đối thoại, nhanh chóng rút quân, duy trì khoảng cách thích hợp và giảm căng thẳng'.

Làm thế nào mà Nga có thể đạt được thành công trong việc xoa dịu cuộc khủng hoảng?

Có lẽ nó xuất phát từ một điều, điều đó giúp Moscow có quan hệ tốt với cả hai bên, là duy trì mối quan hệ 'đối tác chiến lược' chặt chẽ với cả Bắc Kinh và New Delhi. Trong khi Washington nhanh chóng coi Trung Quốc là 'kẻ xâm lược' trong cuộc xung đột ở Himalaya, Moscow vẫn cẩn thận duy trì thái độ trung lập và bình đẳng đối với tranh chấp.

Ngoại trưởng Nga Lavrov và hai người đồng cấp của Ấn Độ và Trung Quốc trong cuộc gặp tại Moscow - Ảnh: AFP

Nga phát huy giá trị đặc biệt của mình

Nga cũng sử dụng một số đòn bẩy trong vai trò là nhà cung cấp vũ khí quan trọng, đặc biệt là cho Ấn Độ. Trong bối cảnh ngọn lửa bùng phát ở dãy Himalaya, Moscow đã đồng ý với yêu cầu của New Delhi về việc xúc tiến việc giao hàng theo hợp đồng đã ký trước đó cho hệ thống phòng không S-400 và đẩy nhanh các cuộc đàm phán hợp đồng chuyển giao MiG-29 và máy bay chiến đấu Su-30. Cho phép Ấn Độ tiếp cận những vũ khí tiên tiến này là một động thái ổn định, nhằm duy trì uy tín của Nga và khiến Ấn Độ tự tin hơn.

Không rõ liệu Bắc Kinh có cố gắng dựa vào Nga để ngăn chặn các chuyến giao vũ khí này hay không, nhưng áp lực như vậy sẽ khó có tác dụng, bởi Nga kiên quyết về quyền tự do hành động của mình với tư cách là một cường quốc. Điện Kremlin sẽ không cho phép Bắc Kinh - hoặc bất kỳ ai khác - áp đặt các điều kiện lên quan hệ của Nga với các đối tác quan trọng như Ấn Độ.

Bắc Kinh cũng hiểu rằng, nếu Nga ngừng bán vũ khí cho Ấn Độ, Delhi sẽ chuyển sang sử dụng vũ khí của Mỹ, dẫn đến quan hệ chiến lược Ấn-Mỹ bền chặt hơn và có khả năng là một liên minh quân sự chống Trung Quốc.

Trong số tất cả các bên thứ ba, Nga có vai trò lớn nhất trong việc bình thường hóa quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ. Moscow đang đầu tư rất nhiều vào mối quan hệ ba bên, mà Điện Kremlin coi là điều cần thiết để hình thành một giải pháp thay thế cho bá quyền phương Tây do Mỹ dẫn đầu.

Ý tưởng về một liên minh ba bên giữa Nga, Trung Quốc và Ấn Độ lần đầu tiên được Thủ tướng Nga khi đó là Yevgeny Primakov lên tiếng vào năm 1998 và Moscow đã tìm cách thúc đẩy nó kể từ đó.

Tầm nhìn ‘Đại Á-Âu’, lần đầu tiên được Vladimir Putin đưa ra vào năm 2015, là một lý do khác khiến Moscow cần hòa bình lâu dài giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Tầm nhìn cho thấy các cường quốc lớn của siêu lục địa và các khối liên kết hợp tác với nhau, trong đó Nga, Trung Quốc và Ấn Độ đóng vai trò là trục chính của lục địa. Moscow hy vọng sẽ trở thành nhà môi giới chính trị chính trong Đại Âu Á, nâng tầm ảnh hưởng của mình vượt xa khả năng kinh tế của riêng Nga cho phép.

Không cần phải phóng đại vai trò hiện tại của Nga trong việc xoa dịu cuộc khủng hoảng biên giới Trung Quốc - Ấn Độ, mặc dù điều đó có ý nghĩa và mang tính xây dựng. Khi nói đến xung đột giữa các cường quốc lớn, sự hỗ trợ và hòa giải của bên thứ ba có thể có kết quả hạn chế. Song, Nga với giá trị địa chính trị quan trọng, Bắc Kinh và New Delhi cần phải kiểm soát mối quan hệ đối kháng của họ.