Nguy cơ thiếu hụt lao động trong tương lai do mức sinh thấp

Thông tin trên được đưa ra tại hội thảo “Mức sinh thấp tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp” do Hội Phụ sản Việt Nam phối hợp cùng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế), Công ty TNHH Merck Healthcare Việt Nam tổ chức ngày 10/11 tại Hà Nội.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương phát biểu tại hội thảo.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, trong thời gian qua Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác dân số; trong đó, tốc độ gia tăng dân số đã được khống chế thành công, đạt mức sinh thay thế từ năm 2006 và tiếp tục duy trì cho đến nay.

Nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng từ năm 2007 đã đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam trong hơn 30 năm đổi mới. Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam lại đang đối mặt với thực trạng chênh lệch mức sinh đáng kể giữa các vùng.

Cụ thể, bên cạnh 33 tỉnh, thành phố có mức sinh cao thì hiện có 21 tỉnh, thành phố lại có mức sinh thấp, thậm chí một số nơi mức sinh rất thấp tập trung ở khu vực Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long và duyên hải miền trung.

Theo Tổng cục Thống kê, năm 2021, mức sinh của khu vực thành thị, toàn bộ các tỉnh, thành phố vùng Đông Nam bộ (trừ Bình Phước) và vùng đồng bằng sông Cửu Long có mức sinh thực tế đều dưới mức sinh thay thế. Trong đó một số tỉnh, thành phố có mức sinh rất thấp tới 1,48 con.

Đáng chú ý, mức sinh thấp không chỉ diễn ra ở một số đô thị - nơi có điều kiện kinh tế phát triển mà còn xuất hiện ở nhiều tỉnh có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn. Các tỉnh mức sinh thấp có quy mô dân số là 37,9 triệu người (chiếm khoảng 39,4% dân số cả nước), điều này sẽ tác động rất lớn đến phát triển bền vững.

Mức sinh thấp tác động trực tiếp, sâu sắc tới cơ cấu dân số, suy giảm nhóm dân số trong độ tuổi lao động, tác động mạnh vào quá trình di cư, tăng nhanh quá trình già hóa dân số, suy giảm quy mô dân số. Đồng thời tác động sâu sắc tới cấu trúc gia đình, đời sống văn hóa-xã hội, kinh tế, lao động, việc làm và an sinh xã hội.

Trong khi đó, Việt Nam cũng là một trong các quốc gia có tỷ lệ vô sinh cao (khoảng 7,7%); xu hướng ít con ngày càng lan rộng, mức sinh thấp kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy như già hóa dân số nhanh, thiếu hụt lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội…

Toàn cảnh hội thảo.

Ước tính mỗi năm có khoảng hơn 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn, tỷ lệ khoảng 7,7%. Trong số này, khoảng 50% là cặp vợ chồng ở độ tuổi dưới 30. Đặc biệt, tỷ lệ vô sinh thứ phát (vô sinh sau một lần có thai) đang gia tăng đến 15 - 20% sau mỗi năm và chiếm hơn 50% các cặp vợ chồng vô sinh.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh, nhiệm vụ giải pháp chủ yếu cho vùng mức sinh thấp là: Tập trung tuyên truyền vào lợi ích của việc sinh đủ hai con, các yếu tố bất lợi của việc kết hôn, sinh con quá muộn, sinh ít con đối với việc phát triển kinh tế xã hội, đối với gia đình và chăm sóc bố mẹ khi về già. Tập trung vận động nam, nữ thanh niên không kết hôn muộn, không sinh con muộn, mỗi cặp vợ chồng sinh đủ 2 con và nuôi dạy con tốt.

Việc thí điểm và từng bước mở rộng các biện pháp hỗ trợ các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con ở vùng mức sinh thấp cần triển khai. Một số nội dung hỗ trợ, khuyến khích cần thí điểm như khuyến khích nam nữ kết hôn trước 30 tuổi, không kết hôn muộn và sớm sinh con, phụ nữ sinh con thứ 2 trước 35 tuổi. Đồng thời, cần xây dựng môi trường cộng đồng phù hợp với các gia đình nuôi con nhỏ, hỗ trợ phụ nữ khi mang thai, sinh con…

Bên cạnh đó, các chuyên gia, nhà khoa học tiếp tục phân tích thực trạng và các yếu tố tác động đến mức sinh thấp để đưa ra các nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới để thực hiện mục tiêu tăng mức sinh tại các vùng có mức sinh thấp.

Theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Viết Tiến, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam, một trong những vấn đề quan trọng là tỷ lệ vô sinh của Việt Nam ở mức cao. Do đó, cần thảo luận những giải pháp can thiệp, hỗ trợ trong thời gian tới để giúp cho cá nhân, cặp vợ chồng hiếm muộn được hưởng hạnh phúc làm cha mẹ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ông Alexandre de Muralt, Phó Chủ tịch châu Á-Thái Bình Dương, Merck Healthcare chia sẻ, với dự án Fertility Counts, Merck Healthcare Việt Nam muốn góp phần tạo những giá trị xã hội gia tăng, bao gồm: Tạo ra các mầm sống, cải thiện sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, giáo dục về nhận thức sinh sản, cũng như chẩn đoán và tiếp cận điều trị hiếm muộn sớm cho các cặp vợ chồng mong con ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam.

Minh Khuê