Nguyên nhân nhiều người gặp tổn thương dài sau khi khỏi Covid-19

Công trình này do tiến sĩ Gemma Lladós và tiến sĩ Lourdes Mateu, thuộc Bệnh viện Đại học Germans Trias i Pujol, Badalona, Tây Ban Nha, phát hiện. Nghiên cứu sẽ được trình bày tại Đại hội Vi sinh lâm sàng và Bệnh truyền nhiễm châu Âu (ECCMID) năm 2022, điều tra mối liên hệ giữa di chứng hậu Covid-19 (Long Covid-1) và dây thần kinh phế vị, diễn ra vào ngày 26/4 ở Lisbon, Bồ Đào Nha.

Dây thần kinh quan trọng

Dây thần kinh phế vị là dây thần kinh thứ 10, cũng là loại dài nhất, phức tạp nhất. Nó chạy từ não qua toàn bộ khuôn mặt, ngực đến bụng. Dây thần kinh phế vị đóng vai trò là kết nối chính giữa não và đường tiêu hóa, gửi lại thông tin về trạng thái của các cơ quan bên trong.

Ngoài ra, nó cũng kiểm soát việc vận chuyển thức ăn từ miệng đến dạ dày và qua ruột. Đây cũng là dây thần kinh chịu trách nhiệm cho nhiều quá trình trong cơ thể khác như kiểm soát nhịp tim, sản xuất mồ hôi và phản xạ miệng, các cử động cơ nhất định trong miệng, chuyển động lời nói.

Theo Jpost, nghiên cứu từ nhóm chuyên gia Tây Ban Nha phát hiện rối loạn chức năng dây thần kinh phế vị khi nhiễm nCoV có thể là nguyên nhân gây ra những triệu chứng Covid-19 kéo dài. Các vấn đề này thường là mơ hồ, khó nuốt, chóng mặt, nhịp tim nhanh bất thường, huyết áp thấp và các vấn đề tiêu hóa.

Dây thần kinh phế vị hay dây thần kinh số 10 là loại dài nhất, liên kết với nhiều cơ quan nhất trong cơ thể. Ảnh: iStock.

Long Covid là tình trạng đặc trưng với nhiều vấn đề dai dẳng sau khi F0 khỏi bệnh. Nó có thể ảnh hưởng gần như mọi cơ quan trong cơ thể, gây ra một số rối loạn sức khỏe tâm thần, hệ thần kinh. Triệu chứng phổ biến nhất của nó là mệt mỏi, đau đầu, khó thở, mất khứu giác – vị giác, yếu cơ.

Để hiểu thêm về hiện tượng này, các nhà nghiên cứu sử dụng xét nghiệm hình ảnh, chức năng cũng như đánh giá hình thái của dây thần kinh phế vị của F0 trải qua một hoặc nhiều di chứng hậu Covid-19.

Trong số 348 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, 2/3 (228 người) có ít nhất một triệu chứng liên quan rối loạn dây thần kinh phế vị. Sau đó, 22 người đầu tiên có các triệu chứng rối loạn dây thần kinh phế vị được làm xét nghiệm. Nhóm này gồm 20 nữ giới, độ tuổi trung bình là 44. Các triệu chứng xuất hiện trong 14 tháng sau khi họ khỏi bệnh.

Tổn hại đến nhiều bộ phận

Nhóm tác giả phát hiện triệu chứng thường gặp nhất là tiêu chảy (73%), nhịp tim nhanh (59%), chóng mặt, khó nuốt, các vấn đề về giọng nói (45%). Ngoài ra, 14% bệnh nhân bị huyết áp thấp.

Nhìn chung, 86% bệnh nhân có ít nhất 3 triệu chứng liên quan rối loạn dây thần kinh phế vị. 6/22 người có sự thay đổi rõ ràng ở dây thần kinh phế vị tại cổ. Điều này có thể nhìn thấy khi siêu âm với hiện tượng dây thần kinh nổi lên kèm theo viêm nhẹ.

Kết quả siêu âm lồng ngực cho thấy đường cong cơ hoành phẳng hơn ở 10 người (46%), đồng nghĩa với việc khả năng vận động của cơ này bị giảm khi thở. Tổng cộng 10 trong số 16 người (63%) được đánh giá có cơ thở yếu hơn bình thường. Các cơ thở cũng là bộ phận được kết nối với dây thần kinh phế vị.

Chức năng ăn uống và tiêu hóa của các bệnh nhân cũng bị ảnh hưởng. 13/18 người (72%) bị khó nuốt. Khi đánh giá chức năng dạ dày và ruột được thực hiện trên 19 bệnh nhân, 8 người (42%) bị suy giảm khả năng đưa thức ăn đến dạ dày (qua thực quản). Ngoài ra, 2/8 người (25%) báo cáo tình trạng khó nuốt. Trào ngược dạ dày xuất hiện ở 9/19 (47%) tình nguyện viên.

Trong bài kiểm tra giọng nói, 8/17 người (47%) được chẩn đoán là có sự bất thường, đặc biệt 7/8 người mắc chứng khó đọc.

Long Covid ảnh hưởng 10-15% người khỏi bệnh và đến nay vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gây ra tình trạng này. Ảnh: Freepik.

Hội chứng hậu Covid-19 là tình trạng có thể gây triệu chứng vĩnh viễn ở người từng nhiễm nCoV. Theo ước tính, nó ảnh hưởng khoảng 10-15% bệnh nhân khỏi Covid-19. Đến nay, nguyên nhân chính xác của tình trạng này vẫn chưa có kết luận rõ ràng. Hàng loạt nghiên cứu đưa ra giả thuyết khác nhau.

Một nghiên cứu khác từ nhóm chuyên gia tại Mỹ cho thấy những bệnh nhân bị hội chứng Long Covid gặp tổn thương dây thần kinh liên quan các cơ quan, mạch máu. Đây có thể là nguyên nhân khiến các mạch máu hoạt động bất thường, người bệnh bị hụt hơi, mệt mỏi khi làm việc gắng sức.

Một số bệnh nhân bị Long Covid cũng có chẩn đoán mắc hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng (POTS) - rối loạn ảnh hưởng lưu lượng máu. Ở những người này, hệ thống thần kinh không thể tự điều chỉnh các yếu tố như nhịp tim, huyết áp, đổ mồ hôi, thân nhiệt. Đây đều là những yếu tố mà ở người bình thường, hệ thống thần kinh vốn tự kiểm soát rất tốt.

Trong khi đó, không ít bác sĩ chỉ ra điểm tương đồng giữa người mắc Long Covid với nhóm bị hội chứng mệt mỏi mạn tính (viêm cơ tủy myalgic hay ME/CFS). Họ thường mệt mỏi nghiêm trọng và gặp nhiều vấn đề về trí nhớ, nhận thức, kèm theo đau cơ, khớp.

Thiên Nhan