Nhà khoa học hạt nhân của Iran bị ám sát ở Tehran là ai?

Nhà khoa học quân sự nổi tiếng người Iran Mohsen Fakhrizadeh - Ảnh: Internet

Từ lâu, Iran phủ nhận việc ông Fakhrizadeh có tham gia vào bất kỳ chương trình bì mật nào, cũng như việc quân sự hóa vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, phía Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) và tình báo Mỹ cho rằng, ông Fakhrizadeh đã đứng đầu một chương trình vũ khí hạt nhân phối hợp của Iran, bị tạm dừng vào năm 2003.

Các quan chức và chuyên gia phương Tây tin tưởng, ông Fakhrizadeh đóng một vai trò quan trọng trong việc tìm ra phương thức lắp đầu đạn hạt nhân. Chương trình bí mật này được cho là ngụy trang dưới vỏ bọc kế hoạch làm giàu uranium dân sự.

Iran phủ nhận từng tìm cách phát triển vũ khí hạt nhân

Ông Fakhrizadeh được bảo vệ ở mức an ninh cao nhất và không bao giờ được tiếp xúc với các nhà điều tra hạt nhân của Liên Hợp Quốc. Ông cũng hiếm khi xuất hiện trước công chúng và rất ít người bên ngoài Iran biết về vóc dáng của ông.

Ông cũng là nhà khoa học Iran duy nhất được nêu tên trong “bản đánh giá cuối cùng” vào năm 2015 của IAEA với những câu hỏi mở về chương trình hạt nhân của Iran.

Báo cáo cho biết ông đã giám sát các hoạt động “hỗ trợ, có khả năng là một chương trình quân sự hóa vũ khí hạt nhân" với tên gọi Kế hoạch AMAD.

Một báo cáo của IAEA năm 2011 đã mô tả ông ta là “cán bộ điều hành” của Kế hoạch AMAD, một nhân vật trung tâm trong công việc bị nghi là nhằm phát triển công nghệ và kỹ năng cần thiết cho bom nguyên tử. Báo cáo này cũng gợi ý rằng ông Fakhrizadeh có thể vẫn đóng vai trò quan trọng trong công việc này.

Israel cũng mô tả Kế hoạch AMAD là chương trình vũ khí hạt nhân bí mật của Iran và cho biết họ đã thu giữ một phần lớn “kho lưu trữ” hạt nhân của Iran.

Trong một bài thuyết trình trên truyền hình vào tháng 4/2018 về kho lưu trữ kể trên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã chỉ định ông Fakhrizadeh là nhân vật hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu vũ khí hạt nhân bí mật, được tiến hành dưới vỏ bọc của một chương trình dân sự.

Ông Netanyahu cho biết, các đặc vụ Israel đã lấy được lượng lớn tài liệu từ một địa điểm ở Tehran. Vào thời điểm đó, Iran cho biết các tài liệu là giả mạo.

“Hãy nhớ cái tên đó, Mohsen Fakhrizadeh”, ông Netanyahu từng nói, mô tả ông Fakhrizadeh là người đứng đầu AMAD. Ông Netanyahu nói rằng sau khi AMAD bị đóng cửa, ông Fakhrizadeh tiếp tục làm việc tại một cơ quan trong Bộ Quốc phòng Iran về "các dự án đặc biệt".

Năm 2018, đài truyền hình Israel Kan đã thực hiện một cuộc phỏng vấn với cựu Thủ tướng Ehud Olmert. Ông Olmert từng ám chỉ rằng ông Fakhrizadeh có thể là một mục tiêu.

“Tôi biết rõ về Mohsen Fakhrizadeh. Ông ấy không biết tôi biết ông ấy rõ như thế nào. Nếu tôi gặp ông ấy trên đường phố rất có thể tôi sẽ nhận ra ông ấy", ông Omert cho hay.

Phía Iran nói gì?

Bộ Quốc phòng Iran hôm thứ Sáu (27/11) đã xác định ông Fakhrizadeh là Trưởng ban Tổ chức Nghiên cứu và Đổi mới tại Bộ. Ông cũng được cho là một sĩ quan cao cấp trong Lực lượng Vệ binh Cách mạng ưu tú.

IAEA từ lâu đã muốn truy vấn ông Fakhrizadeh về việc liệu Iran có thực hiện nghiên cứu vũ khí hạt nhân bất hợp pháp hay không.

Iran đã thừa nhận sự tồn tại của ông Fakhrizadeh vài năm trước nhưng nói rằng ông chỉ là một sĩ quan quân đội và không tham gia vào chương trình hạt nhân.

Trước đó, nhà khoa học của Iran liên quan tới các chương trình hạt nhân đều đã bị ám sát từ năm 2010 tới năm 2012. Điều này khiến Tehran quyết tâm không cho IAEA tiếp cận ông Fakhrizadeh vì lo ngại rò rỉ thông tin về ông cũng như nơi ở của ông.

Iran cáo buộc các đối thủ của mình là Mỹ và Israel đứng sau các vụ giết người.

Ông Fakhrizadeh cũng được cho là đã tham gia vào quá trình phát triển tên lửa đạn đạo của Iran và một nguồn tin Iran nói với Reuters rằng ông được coi là cha đẻ của chương trình đó.

Ông được nêu tên trong một nghị quyết năm 2007 của Liên Hợp Quốc về Iran với tư cách là người có liên quan đến các hoạt động hạt nhân hoặc tên lửa đạn đạo.

Ông Mohsen Fakhrizadeh sinh năm 1958 tại thành phố Qom, thánh địa của người Hồi giáo Shi’ite, từng là Thứ trưởng Quốc phòng kiêm trung tướng Lực lượng Vệ binh Cách mạng. Ông có bằng tiến sĩ kỹ thuật hạt nhân và từng giảng dạy tại Đại học Imam Hussein của Iran.