Nhà xuất bản Big Five tuyên bố cấm dùng sách để huấn luyện AI

Ảnh minh họa. Nguồn: Gigamag.

Hiện nay các nhà xuất bản lớn trên thế giới đang lo ngại về việc tác phẩm của mình bị sử dụng trái phép để đào tạo mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) và đưa ra các công cụ AI mạnh mẽ hơn. Trước thực trạng đó, Penguin Random House, một nhà xuất bản nằm trong nhóm Big Five, đã tiên phong thay đổi dòng chữ trên trang bản quyền các ấn phẩm của mình. Cụ thể lời tuyên bố như sau: “Các công nghệ hay hệ thống trí tuệ nhân tạo không được phép sử dụng bất kỳ phần nào của cuốn sách này nhằm mục đích đào tạo AI”.

Giới xuất bản ủng hộ bảo vệ quyền lợi tác giả

Quyết định của Penguin Random House được đưa ra trong bối cảnh hàng loạt vụ kiện vi phạm bản quyền tại Mỹ diễn ra và nhiều báo cáo cho biết các tác phẩm đã bị sao chép trái phép để đào tạo công cụ AI.

Theo ông Tom Weldon - Giám đốc điều hành Penguin Random House tại Anh - công ty sẽ "kiên quyết bảo vệ tài sản trí tuệ thuộc về các tác giả và nghệ sĩ của chúng tôi". Vị giám đốc cũng khẳng định rằng đơn vị sẽ "sử dụng các công cụ AI một cách chọn lọc và có trách nhiệm" nhằm bảo đảm chúng thực sự phục vụ mục tiêu phát triển của ngành xuất bản.

Sau khi Penguin Random House công bố thông tin trên, đơn vị đã nhận được sự ủng hộ từ các tổ chức, trong đó có Hiệp hội Quyền tác giả (ALCS). Bà Barbara Hayes - Giám đốc điều hành của ALCS - cho biết việc Penguin Random House in lời tuyên bố về bản quyền trong các ấn phẩm là tín hiệu tích cực cho thấy nỗ lực củng cố nguyên tắc bảo vệ quyền tác giả và ngăn chặn việc sử dụng trái phép tác phẩm để đào tạo AI.

Hiệp hội Tác giả (Society of Authors) cũng hoan nghênh quyết định này và nhấn mạnh rằng các hợp đồng xuất bản cần được điều chỉnh thêm để bảo vệ tốt hơn quyền lợi của tác giả.

Bên trong trụ sở nhà xuất bản Penguin Random House. Ảnh: Gizzmo.

Hiệp hội Tác giả chỉ ra rằng thay đổi trong các trang bản quyền là chưa đủ. Bà Anna Ganley - Giám đốc điều hành của hiệp hội - cho rằng các hợp đồng xuất bản cũng phải bổ sung những điều khoản cụ thể, đảm bảo nhà xuất bản sẽ không sử dụng AI trong quá trình sản xuất, dịch thuật hoặc thiết kế mà không có sự đồng ý của tác giả. Hội cũng kêu gọi xây dựng một khung pháp lý minh bạch, bảo vệ quyền lợi của các tác giả trong môi trường công nghệ AI phát triển mạnh mẽ như hiện nay.

Có thể thấy, động thái của Penguin Random House không chỉ dừng lại ở việc điều chỉnh nội bộ mà còn thể hiện tinh thần thử nghiệm trong việc định hình lại chính sách bản quyền cho ngành xuất bản toàn cầu.

Sự cần thiết của một chính sách AI toàn diện

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo phát triển nhanh chóng, việc xây dựng một chính sách toàn diện để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Theo luật sư chuyên về xuất bản Chien‑Wei Lui từ Fox Williams LLP, hành động xâm phạm không nằm ở kết quả đầu ra của các nền tảng AI, mà là ở quá trình huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn. Bà cho biết, ngành xuất bản cần phải kiểm soát quá trình này để bảo vệ lợi ích cho chính mình và cho các tác giả.

Việc đào tạo AI không có hợp đồng hoặc giấy phép có nguy cơ làm giảm giá trị nội dung của sách bởi các nền tảng có thể sẽ không trả tiền truy cập nội dung nếu họ cho rằng dữ liệu đó miễn phí, có sẵn. Bà Chien‑Wei Lu nhấn mạnh rằng trong bối cảnh AI đang đặt ra những câu hỏi mang tính tồn tại cho ngành xuất bản, mối quan ngại rõ ràng là việc sử dụng nội dung mà không có sự đồng ý khiến nhà xuất bản và tác giả bị ảnh hưởng về mặt kinh tế.

Các biên tập viên của Penguin Random House đang thảo luận. Ảnh: Penguin Random House.

Trong khi nhiều nhà xuất bản đã gửi thư yêu cầu ngừng hành động vi phạm đến các nền tảng AI lớn, bà Chien‑Wei Lui cũng khuyến cáo cần thực hiện các bước thực tiễn nhằm ngăn chặn nội dung bị khai thác. Điều này bao gồm việc đưa ra tuyên bố rõ ràng về việc bảo lưu quyền đối với dữ liệu và khai thác văn bản, đồng thời áp dụng các công cụ kỹ thuật như tệp robots.txt để ngăn chặn các máy quét web. Ngoài ra, các giấy phép mới với khả năng đọc được bởi máy đang được phát triển nhằm chuyển hướng các máy móc quét dữ liệu đến các phương thức tiếp cận hợp pháp, dù có trả phí hay không.

Một số nhà xuất bản hàng đầu như Pan Macmillan, Hachette và Simon & Schuster đã từ chối bình luận khi được hỏi về việc thay đổi thông tin bản quyền, trong khi nhà xuất bản Faber đã áp dụng chính sách AI, cấm cả người đọc sao chép thông tin từ sách vào bất kỳ chương trình AI nào với mục đích chỉnh sửa, kiểm tra hay khai thác thông tin.

Để đối phó với thách thức này, việc xây dựng một khung pháp lý toàn diện và chi tiết là cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi của các tác giả và nhà xuất bản.

Những chính sách này cần phải có sự rõ ràng trong việc bảo lưu quyền sở hữu trí tuệ, yêu cầu cấp phép nội dung cho mục đích đào tạo, và quy định cụ thể đối với việc sử dụng AI trong quá trình sản xuất và phát triển nội dung. Điều này không chỉ giúp duy trì giá trị của các tác phẩm, mà còn đảm bảo tính minh bạch và công bằng cho toàn bộ ngành công nghiệp sáng tạo trong thời đại số.

Đức Huy