Nhập khẩu gạo từ Ấn Độ có phải giải pháp tối ưu cho Indonesia?

Gạo được bày bán tại Jakarta, Indonesia. Ảnh: AFP/ TTXVN

Chính phủ nước này cho biết, đây là một quyết định "cần thiết" để đảm bảo cung cấp đủ gạo cho quốc gia Đông Nam Á này. Tuy nhiên, người dân nông dân Indonesia đang đặt câu hỏi về quyết định trên, trong khi các chuyên gia cho biết, có thể có những cách khác để đảm bảo lượng gạo dự trữ của đất nước.

* Tại sao Indonesia nhập khẩu gạo?

Indonesia là một trong những nước tiêu thụ gạo nhiều nhất trên thế giới. Bộ trưởng Thương mại nước Indonessia Zulkifli Hasan cho biết, hồi đầu tháng này rằng thỏa thuận mua gạo với Ấn Độ được thực hiện để lường trước tác động của hiện tượng El Ninõ, trong bối cảnh Indonesia có thể phải hứng chịu một mùa khô dài hơn, làm ảnh hưởng đến sản xuất lúa gạo trong nước. Bộ trưởng Hasan cũng tiết lộ rằng việc nhập khẩu gạo là cần thiết vì lượng gạo dự trữ của Chính phủ đang "giảm dần". Theo Cơ quan Lương thực Quốc gia, hiện Indonesia chỉ có 220.000 tấn gạo dự trữ. Ông Hasan nói với các phóng viên rằng “hiện không còn lựa chọn nào khác”.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, Indonesia là nước sản xuất gạo lớn thứ ba trên thế giới, sau Trung Quốc và Ấn Độ. Tuy nhiên, quốc gia này tiêu thụ hầu hết lượng gạo mà họ sản xuất. Người nông dân Indonesia đang đặt câu hỏi về sự cần thiết phải nhập khẩu quá nhiều gạo.

Dữ liệu chính thức mà Cơ quan Thống kê Indonesia công bố hồi tháng 3/2023 cho thấy năm 2022, Indonesia sản xuất 31,52 triệu tấn gạo. Do chỉ có một lượng nhỏ gạo chất lượng tốt được xuất khẩu nên theo giới chuyên gia, những mặt hàng xuất khẩu đó không phải là tác nhân gây ra tình trạng thiếu gạo dự trữ của quốc gia này. Ronnie S Natawidjaja, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Lương thực Bền vững tại Đại học Padjajaran, cho biết lý tưởng nhất là Indonesia nên có lượng gạo dự trữ ít nhất từ 1-1,5 triệu tấn. Tiến sỹ Natawidjaja nói: “Dự trữ là điều bắt buộc… để ngăn các nhà đầu cơ thao túng giá và dự trữ gạo. Tuy nhiên, vấn đề gây tranh cãi ở đây là tại sao phải đảm bảo nguồn hàng bằng cách nhập khẩu? Trên thực tế, tổng sản lượng gạo của đất nước vẫn còn thặng dư một chút".

* Suy nghĩ của người nông dân

Năm 2022, Indonesia nhập khẩu 500.000 tấn gạo từ Thái Lan, Việt Nam, Ấn Độ và Pakistan, ngoài hạn ngạch nhập khẩu 2 triệu tấn của năm nay. Biên bản ghi nhớ mà Indonesia đã ký với Ấn Độ trong tháng Sáu cho phép họ nhập khẩu thêm 1 triệu tấn, ngoài hạn ngạch 2 triệu tấn.

Dù Chính phủ Indonesia nhấn mạnh rằng thỏa thuận với Ấn Độ chỉ dành cho các tình huống "khẩn cấp", song nhiều người nông dân vẫn không hiểu lý do tại sao Chính phủ đưa ra quyết định trên. Henry Saragih, Chủ tịch Hội Nông dân Indonesia, nói: “Việc có thể nhập khẩu 2 triệu tấn gạo không phải là điều cần thiết và khẩn cấp vì trên thực tế, sản lượng quốc gia của chúng tôi đã đủ. Hơn nữa, El Ninõ chỉ xảy ra từ giữa tháng Sáu đến tháng Tám, trong khi vụ gieo cấy thứ nhất và thứ hai đã trôi qua. Tháng Sáu này chúng tôi đã thu hoạch lúa".

Ông Saragih cho biết, người nông dân lo ngại rằng nếu Indonesia tiếp tục nhập khẩu gạo, động thái này sẽ làm giảm giá gạo mà người nông dân bán ra, mặc dù giá gạo tại các siêu thị vẫn ở mức cao.

* Mức tiêu thụ gạo ở Indonesia

Gạo là lương thực chính trong chế độ ăn uống của người Indonesia, thậm chí còn trở nên quan trọng hơn nhiều trong kỷ nguyên "trật tự mới" dưới thời cựu Tổng thống Suharto. Khi còn nắm quyền, ông đã ra lệnh trồng lúa ở mọi vùng của Indonesia, mặc dù thực tế là người dân ở các vùng khác nhau của Indonesia dựa vào các loại carbohydrate khác. Chính phủ của ông đã thực hiện một chiến lược để tăng sản lượng lúa gạo, hy vọng rằng Indonesia sẽ “tự cung tự cấp”.

Ngày nay, mức tiêu thụ gạo ở Indonesia là một trong những mức tiêu thụ gạo bình quân đầu người cao nhất thế giới, 114,6 kg/người/năm, theo số liệu công bố năm ngoái của Cơ quan Nghiên cứu và Đổi mới Quốc gia của nước này. Ở nhiều địa phương của Indonesia, người dân ăn 3 bữa cơm một ngày, và gạo được dùng trong mọi bữa ăn và được chế biến dưới nhiều món khác nhau như cơm rang, cháo…

* Giải pháp nào cho tình trạng thiếu gạo?

Để tăng sản lượng lúa gạo, ông Saragih cho hay người nông dân phải được hỗ trợ phát triển nền "nông nghiệp sinh thái" sử dụng phân bón hữu cơ. Theo ông, đa dạng hóa lương thực cũng sẽ mang lại lợi ích cho người nông dân vì nó có thể được trồng giữa các cây lúa. Ông nói: “Lịch sử cho thấy người dân Indonesia tiêu thụ nhiều cao lương, sắn, khoai sọ nên tôi nghĩ cần khuyến khích, hỗ trợ nông dân sản xuất các loai nông sản này”.

Tiến sỹ Natawidjaja cũng cho biết, Indonesia nên tìm cách phát triển các sản phẩm thực phẩm khác. Ông nói: “Chúng ta cần xem xét nghiêm túc việc đa dạng hóa thực phẩm, bởi vì carbohydrate có thể được lấy từ khoai tây, lúa mỳ và các nguồn khác”, đồng thời hoan nghênh chiến lược từ Cơ quan Kế hoạch Phát triển Quốc gia, cơ quan chia Indonesia thành 5 tiểu vùng cho hệ thống lương thực. Ông nói thêm: "Sẽ có các trung tâm thực phẩm ở mỗi tiểu vùng, nơi họ quản lý thực phẩm địa phương của riêng mình, vì vậy sự khác biệt về văn hóa cũng như sự khác biệt về địa lý và khí hậu sẽ được giải quyết tại địa phương. Đây sẽ là bài toán cần giải đối với tổng thống tiếp theo”, ý chỉ cuộc bầu cử sắp diễn ra ở Indonesia vào đầu năm tới./.

Thanh Tú (P/v TTXVN tại Sydney)