Những tín hiệu vui trong tái canh cây cà phê

Người dân tham gia thực hiện đề án tái canh cây cà phê trên địa bàn xã Hướng Phùng, Hướng Hóa - Ảnh: T.T

Tính đến cuối năm 2020, toàn tỉnh có 4.666 ha cà phê, trong đó có 4.253,2 ha cho sản phẩm, sản lượng ước đạt 4.584 tấn. Tuy nhiên, với hơn 53% diện tích cà phê già cỗi, thoái hóa và nhiễm sâu bệnh nặng, chủ yếu trồng trước năm 2000 thì việc tái canh để nâng cao năng suất, sản lượng và chất lượng ngành hàng cà phê của tỉnh là việc làm cần thiết.

Để thực hiện đề án tái canh cây cà phê, HĐND, UBND tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, thúc đẩy chương trình tái canh trên địa bàn tỉnh. Theo kế hoạch của đề án, từ năm 2017-2025 thực hiện tái canh 1.910 ha cà phê. Diện tích này tập trung vào 9 xã trồng cà phê chủ lực trên địa bàn huyện Hướng Hóa, bao gồm: Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Linh, Hướng Tân, Tân Hợp, Tân Liên, Tân Lập, Ba Tầng, Húc, thị trấn Khe Sanh. Qua quá trình nghiên cứu, thử nghiệm và tuyển chọn, có 2 giống cà phê chè THA1 và TN9 đáp ứng điều kiện sản xuất và đã được Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận giống chính thức, làm cơ sở bổ sung vào cơ cấu giống sản xuất trên địa bàn tỉnh.

Từ các chương trình, dự án, người dân tham gia thực hiện đề án đã được tập huấn 11 lớp về kỹ thuật tái canh cây cà phê, 5 lớp kỹ thuật trồng trồng xen cà phê với cây lạc, bơ, hồ tiêu, canh tác cà phê hữu cơ sinh thái… Để thực hiện đề án tái canh cà phê, nhà nước và các tổ chức, cá nhân đã hỗ trợ hơn 9,5 tỉ đồng. Ngoài ra, các ngân hàng thương mại trên địa bàn tạo điều kiện để người dân vay vốn với tổng dư nợ cho vay ngành cà phê theo Nghị định 55/2015/NĐ-CP đến hết năm 2020 là hơn 102,77 tỉ đồng.

Với nhiều chính sách hỗ trợ tích cực cho việc thực hiện đề án, tính đến cuối năm 2020, diện tích trồng mới và tái canh đạt 490,5ha, đạt 61,3% so với kế hoạch. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Trần Thanh Hiền cho rằng, để đánh giá chính xác về năng suất và chất lượng cà phê tái canh cần thêm thời gian để vườn cà phê tái canh phát triển và cho năng suất. Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế và đánh giá ban đầu, hầu hết các vườn cà phê tái canh sinh trưởng tốt, nhiều vườn đã bắt đầu cho thu hoạch. Đối với những vườn tái canh bằng phương pháp trồng mới từ năm 2017-2019, năng suất đạt 15 tấn quả tươi/ha, đạt mục tiêu đề án đưa ra, cao hơn các vườn cà phê già cỗi từ 1,2-1,5 lần (so với vườn cà phê 10-15 năm tuổi). Riêng những vườn tái canh bằng phương pháp đốn đau, năng suất đạt 18-20 tấn/ ha, đạt 120% so với mục tiêu đề án.

Bên cạnh những kết quả tích cực, bước đầu triển khai đề án tái canh cây cà phê cũng bộc lộ bất cập như một số vườn chưa đảm bảo tiêu chuẩn, kỹ thuật, chưa tuân thủ quy trình tái canh dẫn đến tỉ lệ chết cao. Việc thực hiện đề án trong thời điểm thị trường biến động, giá cà phê giảm sâu, trong khi chi phí đầu tư tái canh cần nguồn vốn tương đối lớn đã làm ảnh hưởng đến tiến độ, quy mô và mức độ áp dụng quy trình kỹ thuật thực hiện tái canh. Thiên tai, dịch bệnh thường xuyên xảy ra, trong khi việc trồng cà phê ở Quảng Trị đang chủ yếu dựa vào thiên nhiên, sử dụng nước trời (chưa có hệ thống tưới) đã ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng cà phê…

Một tín hiệu vui là mặc dù năng suất và sản lượng cà phê trên địa bàn giảm nhưng việc tổ chức sản xuất, nâng cao chất lượng, thương hiệu cho cà phê Khe Sanh đã có bước phát triển, dần chuyển biến thị trường tiêu dùng cà phê trong tỉnh theo hướng sử dụng cà phê Arabica rang xay nguyên chất hoặc cà phê có thương hiệu. Trên địa bàn hiện có hơn 1.000 ha sản xuất có liên kết, chứng nhận, tập trung tại các xã Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Tân, thị trấn Khe Sanh… (trong đó khoảng 500 ha đang triển khai chứng nhận 4C, gần 20 ha sản xuất theo quy trình hữu cơ, sinh thái…). Vì vậy, có nhiều HTX sản xuất chế biến cà phê đã lựa chọn hướng phát triển dòng cà phê sạch chất lượng cao như HTX dịch vụ sản xuất cà phê hữu cơ sinh thái Chân Mây, HTX Công Bằng Sa Mù… Nhiều doanh nghiệp đã có những đơn hàng xuất khẩu cà phê Khe Sanh trực tiếp qua Mỹ và Châu Âu như: Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Nam Hải CNS, Công ty TNHH Pun Coffee… Đây được coi là những bước chuyển biến quan trọng để xây dựng và khôi phục thương hiệu cà phê Khe Sanh cũng như nâng cao giá trị gia tăng của ngành hàng này trong thời gian tới.

Để có cơ sở xây dựng kế hoạch và định hướng phát triển cho ngành hàng cà phê trong giai đoạn tiếp theo, tỉnh Quảng Trị tiếp tục tập trung các nguồn lực phát triển, quy hoạch các vùng canh tác theo hướng hữu cơ, sinh thái, đáp ứng nhu cầu thưởng thức cà phê chất lượng cao kết hợp mô hình du lịch sinh thái cộng đồng. Nghiên cứu ban hành các chính sách phát triển bền vững cũng như mang lại thu nhập cao cho người sản xuất cà phê, trong đó chú trọng các giải pháp đồng bộ trong quảng bá, xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu cho cà phê Quảng Trị, khôi phục thương hiệu cà phê Khe Sanh… Tiến hành đánh giá, rà soát toàn bộ diện tích tái canh trên địa bàn, đánh giá chất lượng và tính phù hợp trong quá trình tái canh; ưu tiên tổ chức sản xuất, tái canh những vùng tập trung, trọng điểm của mỗi xã, làm cơ sở xây dựng vùng chuyên canh sản xuất cà phê chất lượng cao, dễ dàng thực hiện ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ mới, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, sinh thái.

Thanh Trúc