Những tư liệu, câu chuyện lần đầu công bố về nhà văn Nguyễn Huy Thiệp

Sáng 25/2, nhiều độc giả yêu văn chương Nguyễn Huy Thiệp, nhà nghiên cứu, đồng nghiệp đã tề tựu về Không gian văn hóa Nguyễn Huy Thiệp (quận Thanh Xuân, Hà Nội) vừa được khánh thành.

Cũng nhân dịp này, buổi trò chuyện với chủ đề "Nguyễn Huy Thiệp - những ngày ở Pháp" đã diễn ra thân tình, ấm cúng và nhiều điều lần đầu được chia sẻ. Diễn giả của buổi trò chuyện là nhà nghiên cứu, phê bình văn học Thụy Khuê (sống tại Pháp), PGS.TS Ngô Văn Giá, TS Văn học Mai Anh Tuấn, nhà nghiên cứu, phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên

Văn chương Nguyễn Huy Thiệp có tính quốc tế từ sớm

Chia sẻ tại sự kiện, nhà nghiên cứu Thụy Khuê kể bà có cơ duyên biết đến những tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp từ năm 1987. Tuy nhiên, phải đến năm 1993, bà mới có dịp gặp gỡ cố nhà văn, khi bà về nước.

"Mới đầu, Nguyễn Huy Thiệp là con người thận trọng, rụt rè, ít nói, nhưng giữa chúng tôi dường như cũng không cần nói nhiều, chỉ cần qua nụ cười hay nửa câu nói cũng đủ hiểu nhau rồi. Cái thân tình đó bắt đầu từ năm 1993", bà kể. Cũng từ thời gian này, Nguyễn Huy Thiệp nhờ bà làm đại diện cho ông về chuyện in ấn, đặc biệt là ở Pháp, bà nhận lời ngay.

PGS.TS Ngô Văn Giá, nhà nghiên cứu Thụy Khuê, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên (từ trái sang) tại sự kiện.

Có thể thấy đường biên văn chương của Nguyễn Huy Thiệp có tính quốc tế từ rất sớm", TS Mai Anh Tuấn nói. Theo quan sát của giảng viên Đại học Văn hóa, Nguyễn Huy Thiệp là tác giả không chỉ gây chú ý trong nước mà cả ở nước ngoài, trước hết là Pháp, nơi bà Thụy Khuê có công giới thiệu. Nhiều nhà văn tên tuổi giai đoạn Đổi mới được đón nhận trong nước nhưng nước ngoài thì chưa, có lẽ vì nhiều lý do, điều kiện khiến họ khó tiếp cận.

Nhưng riêng Nguyễn Huy Thiệp rất đặc biệt, ngay sau khi Tướng về hưu được dịch sang tiếng Pháp, đăng trên tạp chí Les Temps Moderness (tháng 3/1989) đã nhanh chóng có thêm bản dịch truyện ngắn của ông sang tiếng Anh.

TS Mai Anh Tuấn khẳng định sự đóng góp theo nhiều cách khác nhau của người yêu mến văn chương, văn học Việt Nam như nhà phê bình Thụy Khuê đã giúp tên tuổi của Nguyễn Huy Thiệp được biết đến rộng hơn.

Có thể nói trong văn chương Việt Nam đương đại, Nguyễn Huy Thiệp là nhà văn có số lượng tác phẩm được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau vào hàng bậc nhất. Các tác phẩm của ông được nhiều đơn vị săn đón, đặc biệt là tại Pháp. Truyện ngắn Tướng về hưu của ông được dịch và giới thiệu tại quốc gia này 2 năm sau khi dậy sóng tại văn đàn Việt Nam.

Nguyễn Huy Thiệp cũng là nhà văn Việt Nam đầu tiên được Nhà xuất bản Editions de l’Aube chọn để in năm 1990, tập truyện có tên chung Un Général à la retraite (Tướng về hưu). Năm 1993, Trái tim hổ có mặt tại Pháp với tên Le coeur du tigre, được tái bản năm 1995. Cùng năm, tác phẩm này được in ở Hà Lan với tên Tijger hart...

Nhà nghiên cứu Thụy Khuê cũng khẳng định mỗi lần sang Pháp, Nguyễn Huy Thiệp đều được săn đón, từ báo chí đến các cây bút muốn được cùng ông trò chuyện.

Buổi nói chuyện có sự tham dự của nhiều nhà văn, bạn bè của Nguyễn Huy Thiệp và độc giả quan tâm.

Chung nhận định về sự nổi tiếng của Nguyễn Huy Thiệp ở nước ngoài, PGS.TS Ngô Văn Giá chia sẻ ông đã gọi Nguyễn Huy Thiệp trong một bài viết gần đây là một "nhà văn lớn".

"Trước đây, có thể nhiều người dè dặt, ngại, chưa dám gọi như thế, nhưng gần đây tôi có dịp đọc lại và tôi tự tin vào định danh 'Nguyễn Huy Thiệp là một nhà văn lớn của đất nước' và là một nhà văn có khả năng đục thủng các biên giới địa lý và văn hóa để đi vào quốc tế. Không phải vô cớ mà cộng đồng Pháp, Anh và một số ngôn ngữ khác dịch rất nhiều về Nguyễn Huy Thiệp", ông nói.

Đọc văn của Nguyễn Huy Thiệp đã khó, dịch được văn của ông sang tiếng nước ngoài càng không dễ.

"Văn Nguyễn Huy Thiệp ghềnh thác, khó khăn và khúc mắc, luôn có những ẩn dụ giấu bên trong. Trong văn ông có bao nhiêu ẩn dụ nói về huyền thoại, lịch sử Việt Nam, có những từ lóng, từ diễn tả khá tục ông sử dụng mà mình phải chú thích thì người Pháp mới hiểu được", nhà phê bình Thụy Khuê nói.

Những tư liệu lần đầu được chia sẻ

Trong lần trở lại Việt Nam lần này và tham dự buổi nói chuyện về người bạn quá cố, nhà nghiên cứu Thụy Khuê đem theo và tặng lại cho Không gian lưu niệm Nguyễn Huy Thiệp nhiều tư liệu, kỷ vật quý, được bà lưu giữ cẩn thận nhiều năm nay.

Đó là một trong những chiếc đĩa có chân dung bà được chính cố nhà văn vẽ tặng và đề bút nhắn gửi. Đó là những bức ảnh trong lần gặp mặt đầu tiên của hai người năm 1993, hay các bức ảnh chụp Nguyễn Huy Thiệp trong các chuyến đi sang Pháp năm 2000, 2002...

Ngoài ra, còn có các bức thư bà và Nguyễn Huy Thiệp trao đổi trong quãng thời gian từ năm 1990 đến năm 2012, được bà sắp xếp theo thời gian, hay các bức phác họa của ông. Trong đó, ấn tượng là bức ông phác họa Sean James Rose - người dịch tác phẩm Tuổi 20 yêu dấu của ông sang tiếng Pháp. Bà Thụy Khuê lưu ý tiểu thuyết là một trong những tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp được đón nhận nồng nhiệt tại Pháp.

Bên cạnh đó, bà cũng đem về một số cuốn bỏ túi in tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp được dịch sang tiếng Pháp.

"Khi một tác giả được in sách bỏ túi nghĩa là tác giả đó đã đi vào lòng người đọc sâu sắc lắm, bán được nhiều lắm. Điều này cũng chứng tỏ Nguyễn Huy Thiệp là tác giả Việt Nam duy nhất ở Pháp nổi tiếng trong người đọc đến nỗi được nhà xuất bản in tác phẩm bỏ túi", bà khẳng định.

Ánh Hoàng