Nợ công giảm nhưng chưa thực sự an toàn

Về giải ngân vốn vay ODA và vay ưu đãi nước ngoài, năm 2018 đạt khoảng 3,01 tỷ USD, chiếm 21,4% cơ cấu huy động vốn của Chính phủ. Đối với vay nợ trong nước, đã huy động được 250.500 tỷ đồng để đáp ứng nhu cầu bù đắp bội chi ngân sách trung ương và trả nợ gốc (đạt 90,8% so với kế hoạch và chiếm 78,6% cơ cấu vay vốn của Chính phủ), trong đó kênh phát hành trái phiếu Chính phủ vẫn tiếp tục đóng vai trò chủ đạo. Thu cân đối ngân sách ước vượt 7,8% so với dự toán (dự kiến bội chi ngân sách Nhà nước thấp hơn so với dự toán là 3,7% GDP), qua đó đã giảm nhu cầu huy động vốn vay của Chính phủ.

Đối với thực hiện hạn mức bảo lãnh của Chính phủ, Bộ Tài chính đã bảo lãnh cho 2 ngân hàng chính sách phát hành trái phiếu là Ngân hàng Phát triển (huy động được 16.545 tỷ đồng) và Ngân hàng Chính sách Xã hội (huy động được 9.670 tỷ đồng). Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đã thực hiện cấp bảo lãnh chính phủ cho 2 dự án điện là dự án Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 4 và dự án nhiệt điện Sông Hậu 1 với tổng trị giá là 1,614 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ Tài chính, nợ công dù đã giảm nhưng chưa thực sự an toàn bền vững. Mặc dù quy mô danh mục nợ Chính phủ đến cuối năm 2018 được kiểm soát tốt ở mức 50% GDP (so với mức 52,7% vào năm 2016 và 51,7% vào năm 2017), nhưng do Việt Nam đã dừng nhận các khoản vay ưu đãi từ Hiệp hội phát triển Quốc tế (IDA) kể từ năm 2017 nên các chỉ tiêu chi phí, rủi ro danh mục nợ Chính phủ, đặc biệt là nợ nước ngoài, có xu hướng kém thuận lợi hơn trước đây.

Rủi ro tái cấp vốn tập trung vào các khoản nợ trong nước của Chính phủ do nghĩa vụ trả nợ đến hạn tập trung cao vào một số năm (9,3% danh mục nợ trong nước của Chính phủ sẽ đến hạn năm 2019 và 32,7% sẽ đến hạn trong giai đoạn 2019-2021), điều này sẽ tác động đến việc bố trí nguồn trả nợ trong cân đối ngân sách nhà nước. Trong khi đó, đối với nợ trong nước, lãi suất bình quân gia quyền của danh mục nợ tính đến cuối năm 2018 ở mức 5,8%/năm (giảm đáng kể so với mức 6,6%/năm vào năm 2015), nhưng do quy mô thị trường trái phiếu còn nhỏ, trong khi tiềm lực tài chính của các tổ chức tài chính phi ngân hàng còn hạn chế, việc tập trung phát hành trái phiếu chính phủ kỳ hạn dài là tương đối khó khăn.

Do đó, nhiệm vụ đặt ra cho Bộ Tài chính trong thời gian tới cần phải đối chiếu, rà soát nhu cầu vay của các bộ ngành, địa phương và các đơn vị sử dụng vốn vay công để dự báo tổng mức vay, trả nợ của ngân sách trung ương, ngân sách địa phương, hạn mức vay về cho vay lại và hạn mức bảo lãnh Chính phủ sau năm 2020. Ngoài ra, đẩy mạnh phát triển thị trường vốn trong nước, thị trường trái phiếu Chính phủ cả về chiều rộng và chiều sâu, kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện hạn mức nợ nước ngoài theo phương thức tự vay tự trả của doanh nghiệp và tổ chức tín dụng, đặc biệt là các khoản nợ ngắn hạn.

LƯU THỦY