Ông trùm ma túy Edin 'Tito' Gacanin tiếp tục bị 'lộ sáng'

Tự do dù bị kết án

Edin “Tito” Gacanin, người mang hộ chiếu Hà Lan và là người gốc Sarajevo, Bosnia-Herzegovina đã bị bắt tại Dubai vào tháng 11/2022 trong khuôn khổ Chiến dịch Desert Light theo yêu cầu của Hà Lan. Một tòa án Hà Lan sau đó tuyên án vắng mặt hắn ta 7 năm tù giam vì tội buôn bán một lượng lớn cocaine và tiền chất methamphetamine vào châu Âu từ Colombia, Peru và Ecuador; phạt 1 triệu USD. Nhưng hắn không bị dẫn độ và hiện đang sống tự do ở Dubai.

Trích dẫn các nguồn tin thân cận với cuộc điều tra, tờ báo Amsterdam Het Parool đưa tin rằng, chính phủ Hà Lan đã không tìm cách dẫn độ Gacanin trong khoảng thời gian 40 ngày sau khi hắn bị bắt (thời gian do UAE ấn định) nhưng các công tố viên Hà Lan lại phủ nhận điều này.

Năm 2023, Văn phòng Kiểm soát tài sản nước ngoài của Bộ Tài chính Mỹ cũng đã trừng phạt Gacanin với tư cách là "thủ lĩnh của Tito và Dino Cartel" - một băng đảng trong hệ thống tổ chức tội phạm khét tiếng bao gồm cả nhóm tội phạm có tổ chức Kinahan của Ireland, Mocro Maffia của Hà Lan và Camorra của Italia.

Một lá thư từ ENG International gửi đến chính quyền Dubai (bên trái); hộ chiếu Hà Lan của Edin Gacanin (bên phải trên cùng) và thẻ cư trú ở Dubai (bên phải dưới cùng). Ảnh: Leaked files.

Các tài liệu mà nhóm phóng viên của Liên đoàn các nhà báo điều tra quốc tế cho hay, Gacanin sinh năm 1982, lớn lên tại thành phố Breda, miền Nam Hà Lan, sau khi gia đình chạy trốn khỏi cuộc chiến tranh Bosnia vào đầu những năm 1990. Sau đó, hắn đã thực hiện nhiều chuyến thăm tới Peru, nơi 4 gia đình tội phạm ở thị trấn Trujillo bị cáo buộc sản xuất cocaine và chuẩn bị các chuyến hàng đến châu Âu.

Năm 2014, Gacanin chuyển đến sinh sống tại Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), nơi hắn thành lập một công ty tại Dubai có tên là Edin DMCC. Vài tháng sau, công ty này lại được đã đổi tên thành Edin Group DMCC, gần giống tên công ty mẹ Edin Group Ltd., được thành lập tại BVI vào cùng thời điểm đó thông qua đại lý Overseas Management Company Trust Ltd. (còn được gọi là OMC).

Một số tài liệu khác còn thể hiện rằng, Gacanin là người điều hành của ENG International, một công ty khác ở Dubai. Tháng 2/2016, Gacanin đã ký một lá thư gửi cho các cơ quan chức năng Dubai với tư cách là “Tổng giám đốc” của ENG International, nêu rõ rằng công ty không phản đối việc Gacanin mở, quản lý và điều hành một chi nhánh tại Dubai. Và cho đến nay, cũng không có cơ quan chức năng nào ở Dubai hoặc BVI phản đối việc Gacanin thành lập công ty, mặc dù thực tế hắn là một kẻ buôn ma túy bị kết án.

Một chi tiết đáng chú ý khác là hai viên chức lãnh sự cấp cao của Panama tại UAE đã cùng công chứng một giấy chứng nhận thành lập cho Edin Group Ltd. có trụ sở tại BVI, sử dụng chữ ký của họ và con dấu chính thức của lãnh sự quán, cùng với một công chứng viên địa phương, trên thực tế cho phép OMC tạo ra một công ty vỏ bọc cho Gacanin, mở đường cho trùm buôn ma túy thành lập các công ty khác tại UAE. Một trong những người công chứng các tài liệu khi đó là Tổng lãnh sự Panama tại UAE Eduardo Fonseca Ward, người có cha là Ramon Fonseca - đồng sáng lập công ty luật Mossack Fonseca, trung tâm của vụ bê bối Hồ sơ Panama.

Các đặc vụ từ nhiều cơ quan tham gia Chiến dịch Desert Light nhắm vào các hoạt động của băng đảng ma túy ở UAE và nhiều nơi khác. Ảnh: Europol.

Một số tài liệu khác còn cho thấy, Fonseca Ward đã công chứng các tài liệu cho các công ty OMC khác. Chính quyền Panama trước đây phải đối mặt với sự chỉ trích vì cho phép mạng lưới ngoại giao của mình hỗ trợ thành lập các công ty vỏ bọc. Năm 2016, ấn phẩm Panama America đưa tin rằng, Ramon Fonseca đã sử dụng ảnh hưởng của mình với tư cách là cố vấn bộ trưởng trong chính quyền Tổng thống Juan Carlos Varela để giúp Mossack Fonseca mở rộng phạm vi hoạt động thông qua việc thành lập các công ty vỏ bọc, bao gồm cả ở Dubai.

Nhưng Ramon Fonseca đã qua đời hồi tháng 5 khi đang bị xét xử tại Panama cùng với đối tác Jurgen Mossack và 26 người khác với cáo buộc có vai trò trong việc thành lập các công ty vỏ bọc liên quan đến hai vụ bê bối tham nhũng. Thật trùng hợp, cùng tháng đó, Bosnia và Herzegovina tuyên bố sa thải lãnh sự danh dự của mình tại Panama, Fatih Kol, sau khi cho hay, nhà ngoại giao này bị tình nghi thuộc băng đảng Tito và Dino.

Mạng lưới chân rết khắp thế giới

Hiện các lệnh trừng phạt đối với Gacanin đều do Europol và chính phủ Hà Lan, Pháp và Bỉ phối hợp thực hiện. Gacanin còn bị Mỹ cáo buộc là một trong 50 trùm ma túy hàng đầu thế giới và là mối đe dọa đối với sự ổn định khu vực cũng như lòng tin của các tổ chức ở Tây Balkan. Riêng các công tố viên Bosnia và Herzegovina thì cho biết, băng đảng của Gacanin từng cố gắng tiếp quản chính quyền bằng cách trả tiền cho các chính trị gia trong khi làm việc với người đứng đầu các cơ quan an ninh nhà nước và rửa tiền quốc tế.

Một nguồn tin cho hay, bằng chứng chống lại Gacanin trong vụ án ở Hà Lan phần lớn đến từ các tin nhắn đã giải mã trên nền tảng nhắn tin Sky ECC của Canada. Chúng cho thấy hắn chỉ đạo việc nhập khẩu hàng nghìn kg cocaine và tiền chất methamphetamine có nguồn gốc từ Trung Quốc vào Hà Lan, Bỉ và Đức vào năm 2020. Đợt bị bắt năm 2022, Gacanin đang đi cùng với 3 người Hà Lan gốc Maroc, một người Panama tên là Anthony Alfredo Martinez Meza (bí danh Hassan) và một người Anh tên là Ryan "Robo" James Hale.

Những người này cũng bị cáo buộc là đồng phạm của nhóm tội phạm có tổ chức Kinahan. Theo cảnh sát Tây Ban Nha, Hale và Martinez Meza bị cáo buộc đã sử dụng tin nhắn Sky ECC để mua bán gần 700 kg cocaine mà chính quyền cuối cùng đã tịch thu trong một container tại cảng Valencia vào năm 2020.

Dzenis Kadric, thứ hai từ trái sang và Edin Gacanin, ngoài cùng bên phải, chụp ảnh cùng nhau ở Dubai. Ảnh: KRIK.rs.

Ngoài bản án của Hà Lan và các lệnh trừng phạt, Europol và các công tố viên Bosnia còn cáo buộc Gacanin vẫn tiếp tục điều khiển hoạt động buôn bán ma túy từ Brazil, Colombia và Peru đến châu Âu và Australia từ căn cứ ở Dubai. Gacanin cùng đồng bọn cũng bị cáo buộc vận chuyển một lượng lớn cocaine đến Mỹ. Trong khi đó, thành viên của nhóm tội phạm có tổ chức Kinahans và Hale cũng trốn đến Dubai để tránh sự truy đuổi của các chính phủ.

Macarena Arroyo Marín, công tố viên chống ma túy của Algeciras và Campo de Gibraltar tại Tây Ban Nha nói rằng đất nước của bà đang phải vật lộn để đảm bảo việc dẫn độ một trùm ma túy khác, Alejandro Salgado Vera, còn được gọi là El Tigre, vì những trở ngại do UAE liên tục đặt ra. Arroyo Marín cũng cảnh báo rằng, thành phố Algeciras đang bắt đầu cạnh tranh với Valencia, Antwerp và Rotterdam như một cảng được những kẻ buôn ma túy Mỹ Latinh lựa chọn để vận chuyển số lượng lớn cocaine, và những kẻ buôn ma túy địa phương bắt đầu chuyển lợi nhuận từ ma túy của chúng vào tài sản ở Dubai thay vì rửa tiền ở Gibraltar.

Ma túy hiện thường được sử dụng theo cách được gọi là la ruta de la banana (tuyến đường chuối), được xác định là tuyến đường chính để các nhóm tội phạm có tổ chức Balkan buôn lậu cocaine, chủ yếu chạy từ Brazil, Ecuador và Costa Rica đến châu Âu. Các tổ chức tội phạm sử dụng tuyến đường này để lợi dụng khả năng thanh toán mà các công ty chuối đa quốc gia đã thiết lập trong luồng thương mại và không bị tình nghi.

Theo phán quyết của tòa án Rotterdam, Gacanin đã có hai lần bị kết tội buôn bán ma túy trước khi chuyển đến Dubai, làm dấy lên câu hỏi về cách hắn được phép thành lập công ty tại Quần đảo Virgin thuộc Anh và Dubai mà không có bất kỳ sự phản đối nào từ chính phủ. Công ty Edin Group DMCC của Gacanin tại Dubai đã được đăng ký tại một địa chỉ tại Jewellery & Gemplex 3, một khu phức hợp tòa tháp trong công viên kinh doanh Jumeirah Lakes DMCC của Dubai. Công ty đã thuê một người Hà Lan gốc Maroc Naoual Haddouch, để điều hành những gì công ty mô tả là dịch vụ "tư vấn hành chính" cho các quốc gia vùng Vịnh.

Đồng thời, Gacanin đã đăng ký Edin Group Ltd. bằng OMC tại Quần đảo Virgin. Trong hồ sơ bị rò rỉ, Gacanin được xác định là chủ tịch, giám đốc và chủ sở hữu của Edin Group Ltd, trong khi giám đốc điều hành của OMC là Sandra Vasquez. Edin Group DMCC của Gacanin đã đầu tư - thông qua một công ty thứ hai có tên là Dubai Free Zone Eden Group - vào một tiệm làm tóc tại UAE có tên là House of Handsome Gents Salon, do Taher Naser Ali Hussain sở hữu. Những hồ sơ này cho thấy Hussain và Haddouch đồng sở hữu một doanh nghiệp có tên là Dutchies Sweets and Treats LLC và quản lý một doanh nghiệp khác là Earth Concepts Middle East Water Trading LLC. Dutchies Sweets and Treats là một quán cà phê tại bãi biển Kite, Dubai. Earth Concepts Middle East là một công ty đồ uống…

Cocaine từ một vụ tịch thu vào tháng 5/2024 tại Bồ Đào Nha. Loại ma túy này đã được giấu trong lon nước ép đào từ một quốc gia Mỹ Latinh. Ảnh: Getty Images.

Việc truy đuổi Gacanin đã tiết lộ cách mà một số trùm ma túy hàng đầu thế giới hợp tác với nhau ở Dubai để mua cocaine với số lượng lớn từ các nước sản xuất ở Mỹ Latinh rồi mang sang tiêu thụ ở châu Âu. Theo Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODC), người châu Âu chiếm 24% tổng số người sử dụng cocaine trên toàn cầu vào năm 2020. COVID-19 đã làm gián đoạn việc cung cấp ma túy cho thị trường này nhưng về dài hạn, đây vẫn là nơi giữ kỷ lục tiêu thụ cocaine trên toàn cầu.

Đồng thời, UNODC đã chỉ ra, các cảng ở Colombia như một điểm khởi hành cho cocaine đến châu Âu đang bị suy giảm với việc những kẻ buôn lậu chuyển sản phẩm của chúng qua các quốc gia Nam và Trung Mỹ. Gacanin được cho là đã thành lập đường dây buôn bán cocaine của băng đảng tại Mỹ Latinh tại cảng Callao của Peru, gần thủ đô Lima và là điểm xuất phát quan trọng cho cocaine hướng đến các thị trường châu Âu.

Cocaine ở châu Âu có nguồn gốc từ lá coca được nông dân ở Colombia, Ecuador và những nơi khác rồi được xử lý và giấu trong các thùng phuy trước trước khi chiết xuất hỗn hợp sệt và được bán cho những kẻ buôn lậu với giá hàng trăm đôla một kg. Sau đó, những kẻ buôn lậu ma túy chế biến nó thành cocaine dạng bột, được vận chuyển khắp thế giới và có thể bán với giá hàng chục nghìn đôla một kg.

Chu Nguyễn