Phát triển kinh tế tuần hoàn vì một Thủ đô xanh

Thách thức lớn với Thủ đô

Kinh tế tuần hoàn là một mô hình sản xuất và tiêu dùng mới, hướng tới việc giảm thiểu chất thải, tái sử dụng và tái chế tối đa tài nguyên. Khác với mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống (sản xuất - tiêu dùng - thải bỏ), kinh tế tuần hoàn tạo ra một vòng tuần hoàn khép kín, từ nguyên liệu thô đến sản phẩm cuối cùng và trở lại nguyên liệu đầu vào.

Tại Việt Nam, nhận thức về kinh tế tuần hoàn đang ngày càng được nâng cao. Nhiều DN đã bắt đầu áp dụng các giải pháp như tái chế bao bì, sản xuất sản phẩm thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn vẫn còn nhiều khó khăn, đòi hỏi sự chung tay của cả Chính phủ, DN và người dân.

Nhà máy điện rác Sóc Sơn, Hà Nội. Ảnh: Lam Thanh

Với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, Hà Nội đang phải đối mặt với những áp lực ngày càng lớn về môi trường. Lượng rác thải sinh hoạt tăng vọt, chất lượng không khí và nguồn nước suy giảm nghiêm trọng là những vấn đề bức xúc.

Theo báo cáo của Sở TN&MT Hà Nội, mỗi ngày TP thải ra khoảng 6.000 tấn rác, trong đó chỉ 15% được tái chế. Chỉ số chất lượng không khí PM2.5 thường xuyên vượt quá mức cho phép, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân. Trước tình hình đó, kinh tế tuần hoàn được kỳ vọng sẽ là một giải pháp hiệu quả để giải quyết những vấn đề môi trường nan giải của Hà Nội.

Bằng cách giảm thiểu lượng rác thải, tái sử dụng và tái chế tối đa tài nguyên, mô hình kinh tế tuần hoàn sẽ góp phần cải thiện chất lượng môi trường sống, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Tuy nhiên, việc triển khai kinh tế tuần hoàn tại Hà Nội cũng gặp phải nhiều thách thức. Đầu tiên, hệ thống hạ tầng phục vụ cho quá trình thu gom, phân loại và xử lý rác thải hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế.

Các điểm tập kết rác thường xuyên quá tải, công tác phân loại rác chưa được thực hiện hiệu quả, dẫn đến việc khó khăn trong việc tái chế và xử lý rác thải. Tiếp đến, nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường và tầm quan trọng của việc phân loại rác còn hạn chế.

Nhiều người dân vẫn có thói quen vứt rác bừa bãi, không phân loại rác, gây khó khăn cho quá trình thu gom và xử lý. Một nguyên nhân quan trọng khác đó là chính sách về kinh tế tuần hoàn tại Hà Nội chưa được hoàn thiện.

Mặc dù đã có một số văn bản quy định, nhưng việc triển khai các chính sách này còn chậm, chưa tạo ra được một môi trường thuận lợi để các DN và người dân tham gia vào quá trình chuyển đổi.

Theo các chuyên gia, nếu được thực hiện hiệu quả, mô hình kinh tế tuần hoàn có thể tạo ra hàng triệu việc làm trong các lĩnh vực xanh. Tuy nhiên, để kinh tế tuần hoàn thực sự phát huy giá trị thì chính quyền và Nhân dân Thủ đô cần rất nhiều cơ chế, chính sách, đầu tư và cả… quyết tâm.

Giải pháp và mô hình thực tiễn

Một trong những bước đầu tiên để phát triển kinh tế tuần hoàn là cải thiện chương trình tái chế và xử lý chất thải. TP cần thiết lập một hệ thống phân loại rác tại nguồn để người dân có thể dễ dàng phân loại rác thải thành các loại khác nhau, bao gồm rác hữu cơ, rác tái chế và rác không tái chế.

Việc này không chỉ giúp tăng tỷ lệ tái chế mà còn giảm thiểu lượng rác thải đưa vào bãi chôn lấp. Ngoài ra, Hà Nội có cơ chế hợp tác với các DN tái chế để thu gom và xử lý chất thải hiệu quả hơn.

Các công ty này có thể phát triển các công nghệ tiên tiến trong việc xử lý và tái chế, góp phần giảm thiểu ô nhiễm và tạo ra sản phẩm từ chất thải. Giáo dục cộng đồng về lợi ích của kinh tế tuần hoàn là một yếu tố quan trọng trong việc triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn.

TP cần tổ chức các buổi hội thảo, lớp học và chiến dịch truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân về việc phân loại rác, tái chế và bảo vệ môi trường.

Việc phối hợp với các tổ chức phi chính phủ và các trường học trong việc truyền thông về kinh tế tuần hoàn có thể tạo ra hiệu ứng tích cực. Các chương trình này có thể khuyến khích sự tham gia của thanh niên và học sinh, giúp họ trở thành những người truyền cảm hứng cho cộng đồng.

Bên cạnh đó, mô hình hợp tác giữa Chính phủ và khu vực tư nhân có thể là một động lực mạnh mẽ để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Chính phủ có thể cung cấp các chính sách khuyến khích đầu tư cho các DN phát triển công nghệ xanh, trong khi các DN có thể đóng góp ý tưởng và thực hiện các sáng kiến tái chế.

Ví dụ, các công ty công nghệ có thể phát triển ứng dụng di động giúp người dân tìm hiểu về cách phân loại rác và các điểm thu gom tái chế. Sự hợp tác này không chỉ mang lại lợi ích cho DN mà còn giúp nâng cao chất lượng môi trường sống cho người dân. Việc học hỏi từ các mô hình thành công quốc tế là một cách hiệu quả để Hà Nội phát triển kinh tế tuần hoàn.

Nhật Bản là một ví dụ điển hình với mô hình "không rác thải" (zero waste) đã được áp dụng rộng rãi. Quốc gia này đã phát triển các chương trình tái chế mạnh mẽ, với tỷ lệ tái chế lên tới 80%.

Bằng cách áp dụng các biện pháp như phân loại rác tại nguồn, khuyến khích sản xuất sản phẩm có thể tái sử dụng và tái chế, Nhật Bản đã giảm thiểu đáng kể lượng rác thải ra môi trường.

Hà Nội có thể tham khảo các bài học từ Nhật Bản, điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện địa phương và triển khai các chương trình tương tự. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng môi trường mà còn tạo ra cơ hội việc làm mới trong các lĩnh vực tái chế và sản xuất bền vững.

Việc đầu tư vào công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo là rất quan trọng để phát triển kinh tế tuần hoàn. Các DN có thể được khuyến khích phát triển sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường, từ bao bì sinh học đến công nghệ xử lý chất thải.

Nguyễn Quý