Ratan Tata, huyền thoại của nền công nghiệp Ấn Độ

Là một nhà công nghiệp xuất thân từ một gia tộc Parsee theo đạo Zoroaster có ảnh hưởng, Tata muốn tập đoàn doanh nghiệp lừng lẫy của gia đình mình có sức ảnh hưởng vượt ra ngoài quốc gia mà họ đã góp phần xây dựng - nhưng ông nhận ra rằng việc thực hiện không phải lúc nào cũng phù hợp với tầm nhìn lớn lao của mình.

Sinh ra tại Mumbai (lúc đó là Bombay) vào năm 1937, cuộc đời của Tata trải qua một giai đoạn thay đổi to lớn đối với Ấn Độ - từ khi giành được độc lập từ Anh vào năm 1947 cho đến khi trở thành nền kinh tế lớn thứ năm thế giới vào năm 2022.

Natarajan Chandrasekaran, chủ tịch hiện tại của công ty mẹ của tập đoàn, cho biết trong một tuyên bố rằng Tata là "một nhà lãnh đạo phi thường có những đóng góp to lớn không chỉ định hình nên Tập đoàn Tata mà còn định hình nên chính nền tảng của quốc gia chúng ta".

Theo học các trường dự bị danh tiếng ở Mumbai và tốt nghiệp ngành kiến trúc tại Đại học Cornell của tiểu bang New York, Tata bắt đầu làm việc ở Los Angeles, nơi ông cho biết "đã yêu và gần như kết hôn".

Nhưng mối quan hệ này tan vỡ sau khi ông trở về Mumbai để dành thời gian với bà ngoại đang đau yếu của mình - người có ảnh hưởng rất lớn đến thời thơ ấu của ông sau khi cha mẹ ly hôn - và cuộc chiến tranh năm 1962 giữa Ấn Độ và Trung Quốc cũng là một tác nhân khiến hai người không thể đến được với nhau.

Tata làm việc tại xưởng thép của doanh nghiệp gia đình, được ông cố của ông thành lập vào năm 1868, trước khi chuyển sang vị trí quản lý. Năm 1991, ông tiếp quản vị trí chủ tịch từ chú mình, JRD Tata. Việc ông gia nhập trùng với thời điểm Ấn Độ mở cửa nền kinh tế ra thế giới, và dưới sự lãnh đạo của ông, tập đoàn Tata đã bắt đầu những bước đầu tiên của việc đầu tư ra nước ngoài.

Bắt đầu bằng việc mua lại nhà sản xuất trà Tetley Tea của Anh vào năm 2000. Đến năm 2007, Tata đã hoàn tất việc tiếp quản nhà sản xuất thép Corus của Anh - Hà Lan, cuối cùng tốn 13 tỷ USD và để lại cho công ty này quyền sở hữu một loạt các nhà máy tại Anh. Thời điểm, ngay trước cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, là thảm họa. Sau đó, Tata cho biết các nhà máy tại Anh "thiếu đầu tư và thừa nhân lực".

Ratan Tata bay trình diễn trên chiếc F-16 tại Triển lãm hàng không Bangalore

Tập đoàn này tuyên bố muốn thoái vốn vào năm 2016 và tháng 9 năm nay đã đóng cửa lò cao tại nhà máy thép lớn nhất Vương quốc Anh ở Port Talbot. Theo thỏa thuận với chính phủ Anh, họ có kế hoạch phát triển các hình thức sản xuất thép xanh hơn tại nhà máy.

Vào tháng 3/2008, Tata đã mua hãng sản xuất ô tô Anh Jaguar Land Rover (JLR) từ Ford với giá 2,3 tỷ USD. Chỉ trong vòng hai năm, tập đoàn Ấn Độ được thành lập dưới thời cai trị của thực dân Anh đã trở thành nhà tuyển dụng sản xuất lớn nhất Vương quốc Anh. JLR đóng góp lớn vào lợi nhuận của Tata Motors ba năm sau đó, nhưng JLR đã có một hồ sơ đầy biến động kể từ đó.

Các dự án trọng tâm của Tata bao gồm Tata Nano, một chiếc xe siêu rẻ được bán với giá 100.000 Rupee (tương đương 2.600 USD tại thời điểm đó), để giúp đưa thêm hàng triệu người Ấn Độ thuộc tầng lớp trung lưu đến với thị trường ô tô. Nhưng doanh số của Nano rất ảm đạm và Tata Motors mất nhiều năm để phục hồi sau thất bại tốn kém của mình. "Tôi rất chán nản", Tata nói về sự thất bại của Nano.

Gần đây hơn, với tư cách là chủ tịch danh dự của tập đoàn, Tata đã nhiệt tình ủng hộ việc mua lại hãng hàng không quốc gia Air India, được thành lập bởi JRD Tata nhưng đã quốc hữu hóa vào năm 1953, trong một thỏa thuận định giá hãng hàng không đang gặp khó khăn này ở mức 2,4 tỷ USD. Trong một dòng tweet chào mừng Air India trở lại với gia đình, Tata cho biết chú của mình "sẽ rất vui mừng".

Tata đã xây dựng danh tiếng là người thẳng thắn, và mặc dù đam mê máy bay riêng và xe thể thao đắt tiền, ông vẫn có lối sống khiêm tốn so với lối chi tiêu xa hoa của những ông trùm Ấn Độ khác. Ông được tôn kính ở Mumbai với tư cách là chính khách kỳ cựu của India Inc, và được ca ngợi vì sự khiêm tốn của mình.

Năm 2014, Vương quốc Anh đã trao tặng Tata tước hiệp sĩ danh dự vì những đóng góp của ông cho quan hệ với Ấn Độ, đầu tư vào Anh và hoạt động từ thiện. Nhưng hình ảnh của ông đã bị tổn hại đáng kể bởi một cuộc tranh chấp gay gắt với Cyrus Mistry, người kế nhiệm ông làm chủ tịch tập đoàn.

Cuộc tranh chấp gay gắt với Cyrus Mistry không chỉ khiến tập đoàn Tata bất ổn mà còn dẫn tới mối thù kéo dài giữa hai gia tộc.

Mistry là thành viên của cộng đồng doanh nhân gắn bó chặt chẽ của người Parsees - hậu duệ của những người theo đạo Zoroaster Ba Tư di cư đến tiểu lục địa này từ thế kỷ thứ 8 đến thế kỷ thứ 10 - nhưng đã đột ngột bị lật đổ trong một cuộc đảo chính trong phòng họp vào năm 2016.

Mistry cáo buộc Tata về một loạt các thất bại trong quản lý bao gồm việc lạm dụng chức vụ chủ tịch của Tata Trusts, một quỹ tín thác từ thiện sở hữu phần lớn cổ phần trong công ty mẹ của Tata Group là Tata Sons. Mistry tuyên bố Tata đã can thiệp vào việc điều hành Tata Sons, một cáo buộc mà ông đã phủ nhận.

Trong một cuộc chiến pháp lý và truyền thông kéo dài làm hoen ố danh tiếng của tập đoàn, người đứng đầu gia tộc Tata cuối cùng đã là người chiến thắng khi được minh oan bằng phán quyết của Tòa án Tối cao vào năm 2021. Tất nhiên, mối hiềm khích vẫn kéo dài giữa hai gia tộc Tata và Mistry - công ty vẫn sở hữu 18% Tata Sons - và Ratan Tata đã không đưa ra bất kỳ lời chia buồn công khai nào khi Mistry qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi vào năm 2022, hưởng thọ 54 tuổi.

Các công ty con của Tata Group được điều hành độc lập bởi hội đồng quản trị và cổ đông của họ. Một số trong số này:

Dịch vụ tư vấn Tata

Một trong những doanh nghiệp dịch vụ CNTT lớn nhất thế giới được thành lập vào năm 1968 và chưa bao giờ ngừng phát triển kể từ đó. TCS, viết tắt của Tata Consultancy Services, có văn phòng chính tại Mumbai và tuyển dụng 5.09.058 nhân viên. Một cơ sở khác của TCS nằm tại Chennai. Theo giá trị doanh nghiệp, đây là nhà cung cấp dịch vụ CNTT lớn nhất thế giới.

Xe Jaguar Land Rover

Nhiều người không biết rằng hãng sản xuất ô tô hạng sang Jaguar Land Rover thuộc sở hữu của một doanh nghiệp Ấn Độ. Trụ sở chính của hãng đặt tại Anh và William Lyons đã thành lập hãng này vào năm 2008. Hãng này thuộc về Tata Motors Ltd. với tư cách là công ty con. Doanh thu bán hàng của hãng là 2298,4 crore Rupee và có 39.787 nhân viên.

Công ty TNHH Thép Tata

Kim loại phổ biến nhất trên trái đất là thép. Tata Steel Limited bắt đầu sản xuất thép vào năm 1907. Doanh nghiệp này được Jamsetji Tata thành lập và ban đầu có trụ sở tại Mumbai. Công ty sản xuất thép đa quốc gia này có trụ sở chính tại Jamshedpur, Ấn Độ. Đây là một trong những công ty lớn nhất thế giới. Công ty này còn được gọi là "nhà sản xuất thép", sản phẩm của công ty được sử dụng ở hầu hết các nơi.

Công ty TNHH Titan

Gần như không thể không biết đến Titan Company Limited nếu bạn thích các phụ kiện như đồng hồ và kính mát. Công ty được thành lập bởi Xerxes Desai vào năm 1984, trở thành một trong những công ty hàng đầu tại Ấn Độ sản xuất phụ kiện cho mọi người. Trụ sở chính của công ty, có khoảng 7500 nhân viên, đặt tại Bangalore.

Công ty TNHH Tata Power

Dorabji Tata thành lập công ty này vào năm 1911. Đây là một trong những công ty con quan trọng nhất của Tập đoàn Tata. Hoạt động sản xuất, truyền tải và phân phối năng lượng nằm trong phạm vi của tổ chức này. Đây là doanh nghiệp điện tích hợp lớn nhất cả nước. Với 8613 nhân viên, trụ sở chính của công ty đặt tại Ấn Độ.

Các sản phẩm và dịch vụ do Tập đoàn Tata cung cấp là một phần của cuộc sống hàng ngày đối với những người sống tại Ấn Độ. Tập đoàn đã cam kết phục vụ người dân trên thế giới trong thời gian dài và đã làm như vậy trong hơn 150 năm, đặc biệt là người dân Ấn Độ.

Hệ sinh thái của Tập đoàn Tata

Mặc dù quá trình mở rộng ra nước ngoài của ông đôi khi không được suôn sẻ, nhưng nó đã tạo nên một trong những lực lượng doanh nghiệp hiện đại và hướng ngoại nhất Ấn Độ.

Chandrasekaran, chủ tịch hiện tại của tập đoàn và là người đầu tiên không có quan hệ họ hàng với người sáng lập, đã phải "cầm cương" các công ty đang ngập trong nợ nần. Nhưng Tata hiện đang đi đầu trong kinh doanh tại Ấn Độ trên nhiều lĩnh vực từ xe điện đến năng lượng tái tạo.

Mukesh Ambani, người đứng đầu tập đoàn đối thủ Reliance Industries, cho biết cái chết của Tata là "một mất mát lớn, không chỉ đối với Tập đoàn Tata, mà còn đối với mọi người dân Ấn Độ". "Ratan Tata là một nhà công nghiệp có tầm nhìn xa và là một nhà từ thiện, người luôn đấu tranh vì lợi ích chung của xã hội", Ambani cho biết.

“Tôi hy vọng mọi người sẽ nói rằng tôi có thể lãnh đạo tập đoàn một cách đàng hoàng và tôi đã cố gắng làm điều đúng đắn,” Tata nói vào năm 2012 về di sản của mình. “Bạn không bao giờ thành công, nói như vậy, vì bạn luôn làm ai đó khó chịu, nhưng tôi nghĩ đó là điều tôi muốn được nhớ đến.”

Thái Duy