Rủi ro cho vay ngang hàng 'cộng sinh' với tiệm cầm đồ

Hoạt động cho vay ngang hàng đang bùng nổ.

Trong "Dự thảo báo cáo đánh giá tác động của một số loại hình kinh tế chia sẻ tới kinh tế" trình Chính phủ mới đây, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, một số nước trong khu vực như Trung Quốc, Singapore, Indonesia... đang tăng cường quản lý hoạt động P2P lending. Trong bối cảnh này, các công ty nước ngoài, đặc biệt là các công ty của Trung Quốc đang tìm cách chuyển hướng hoạt động sang thị trường Việt Nam.

P2P Trung Quốc tìm cách sang Việt Nam

P2P lending là ứng dụng cho vay tiền online kết nối nhà đầu tư với cá nhân hay doanh nghiệp muốn vay vốn, mà không cần thông qua ngân hàng, đặc biệt là không cần tài sản bảo đảm. Chính vì vậy, chỉ trong vòng 4 năm có mặt tại Việt Nam P2P lending tăng trưởng mạnh về số lượng công ty tham gia thị trường, lượng khách hàng, hợp đồng vay vốn.

Số liệu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, đến nay đã có khoảng 100 công ty P2P lending đang hoạt động tại Việt Nam, chủ yếu là các công ty có nguồn gốc từ nước ngoài như Trung Quốc, Nga, Singapore, Indonesia…

Chẳng hạn, chỉ tính riêng Tima - sàn kết nối giữa người vay và người đi vay, sau 4 năm có mặt trên thị trường đã giải ngân hơn 96.000 tỷ đồng cho 4,89 triệu người vay; thu hút hơn 46.000 người cho vay.

Có điều do khung khổ pháp lý hiện hành ở Việt Nam hiện nay chưa có quy định cụ thể đối với hoạt động P2P lending, các công ty hoat động trong lĩnh này thường đăng ký ngành nghề kinh doanh là dịch vụ cầm đồ tư vấn tài chính, tư vấn đầu tư, môi giới tài chính... Trong đó, nhiều mô hình P2P lending đã biến tướng, gây ảnh hưởng xấu tới xã hội.

Đáng lưu ý, một số công ty P2P Lending là kênh phân phối, tìm kiếm khách hàng cho vay công ty tài chính, công ty cầm đồ. Trong đó, một số công ty cầm đồ sử dụng nguồn tiền từ các khoản vay nước ngoài hoặc các khoản vay từ các cá nhân, tổ chức trong nước để cho vay lại.

Mới đây, NHNN Chi nhánh TP HCM đã báo cáo xin ý kiến về một số trường hợp công ty có đăng ký kinh doanh là dịch vụ cầm đồ, liên hệ tới để đăng ký khoản vay nước ngoài. Hoạt động cầm đồ tại các công ty này có số tiền cho vay nhỏ, số lượng khoản vay lớn, chi phí vay cao, được thực hiện qua app, website, có sự hợp tác với công ty tư vấn, môi giới tài chính... để tìm kiếm khách vay trong nước. Các hợp đồng vay cầm cố, hợp đồng gửi giữ tài sản, hợp đồng cho thuê tài sản được thực hiện qua phương tiện điện tử...

"Việc doanh nghiệp cầm đồ ký hợp đồng với khách qua phương tiện điện tử có đúng với quy định pháp luật? Tài sản cầm đồ lại được giao cho chính người đi cầm giữ/thuê (có trả phí) mà không chuyển cho doanh nghiệp cầm đồ có đúng bản chất hoạt động này và quy định pháp luật?", NHNN Chi nhánh TP HCM băn khoăn và gửi văn bản xin ý kiến NHNN.

Cần sớm có hành lang pháp lý

Theo đánh giá của chuyên gia tài chính, TS. Huỳnh Trung Minh, đang có nhiều công ty P2P lending hoạt động mà không đăng ký kinh doanh, núp bóng tiệm cầm đồ, tín dụng đen... Nhiều công ty chỉ cho vay qua app, công ty có nguồn gốc từ nước ngoài nên rất khó kiểm soát dòng tiền, nhà nước thất thu thuế. Do đó, cần sớm có khuôn khổ, hành lang pháp lý để quản, chế tài những mô hình cho vay trực tuyến này để tránh hệ lụy cho xã hội khi người vay lãi suất "cắt cổ", đòi nợ kiểu xã hội đen.

Trong dự thảo trình Chính phủ mới đây, Bộ Kế hoạch và đầu tư lưu ý, hoạt động của mô hình P2P lending mang lại nhiều ảnh hưởng tích cực nhưng nếu không được quản lý, giám sát chặt thì có thể phát sinh các loại hình biến tướng, gây ảnh hưởng xấu tới xã hội.

Hiện nay, có hiện tượng một số công ty P2P lending là kênh phân phối, tìm kiếm khách hàng cho công ty cầm đồ hoặc công ty cầm đồ hợp tác với công ty công nghệ xây dựng nền tảng giao dịch trực tuyến để công ty cầm đồ tìm kiếm người đi vay và thực hiện cho vay.

Một số đối tượng có thể lợi dụng sự biến dạng của mô hình kinh doanh chia sẻ P2P lending rửa tiền, hoạt động tín dụng đen, cho vay nặng lãi, cho vay cầm đồ biến tướng, hoạt động tài chính theo kiểu kinh doanh đa cấp..., đưa ra quảng cáo sai sự thật, hứa hẹn lợi nhuận cao, lãi suất cạnh tranh để lừa đảo, chiếm dụng vốn của người dân...

Ngoài ra, lĩnh vực này cũng có rủi ro "kép" về thuế và quản lý ngoại hối khi người tham gia giao dịch là người không cư trú sẽ dẫn tới khó khăn trong quản lý ngoại hối và thu thuế, như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhà thầu.

Trước tình trạng trên, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng kiến nghị, cần sớm có hành lang pháp lý áp dụng để bảo vệ cả người đi vay lẫn đảm bảo các doanh nghiệp P2P hoạt động đúng hướng.

Trong đó, bắt buộc các công ty P2P lending phải đăng ký là hình thức kinh doanh có điều kiện, được cơ quan quản lý cấp phép, phải khai báo chính xác nguồn gốc vốn đầu tư, phòng ngừa rửa tiền và đầu tư nước ngoài trái phép...

"Không chỉ cấp phép, cơ quan quản lý còn giám sát kiểm tra như thực hiện đối với các TCTD. Còn nếu phát hiện đối tượng cá nhân, công ty nào tham gia P2P lending không có giấy phép, hoạt động trá hình phải được xử lý rất nghiêm, có thể hình sự hóa truy tố nếu phạm luật ở mức độ cao...", ông Hiếu kiến nghị.

Thanh Hoa