Sự phát triển bất thường của đỉnh Everest

Sông Arun, một nhánh của mạng lưới sông Kosi, chảy gần đỉnh Everest.

Trong khi ngọn núi và phần còn lại của dãy Himalaya đang tiếp tục quá trình nâng cao không thể tránh khỏi khi chúng ra đời cách đây khoảng 50 triệu năm khi tiểu lục địa Ấn Độ va chạm với Âu Á, thì Everest đang phát triển nhiều hơn dự kiến. Các nhà khoa học cho rằng, nguyên nhân liên quan đến sự hợp nhất của hai hệ thống sông gần đó.

Nghiên cứu được công bố hôm 30/9 trên tạp chí Nature Geoscience ước tính, Everest đã tăng khoảng 15-50m chiều cao do sự thay đổi trong hệ thống sông khu vực, khi sông Kosi hợp nhất với sông Arun cách đây khoảng 89.000 năm. Điều đó tương đương với tốc độ nâng lên khoảng 0,2-0,5 mm mỗi năm.

Quá trình địa chất đang diễn ra được gọi là sự phục hồi đẳng tĩnh. Nó liên quan đến sự gia tăng của các khối đất trên lớp vỏ Trái đất khi trọng lượng của bề mặt giảm đi. Lớp vỏ, lớp ngoài cùng của Trái đất, về cơ bản nổi trên một lớp manti được tạo thành từ đá nóng, bán lỏng.

Trong trường hợp này, sự hợp nhất của các con sông - khiến chúng thay đổi dòng chảy theo thời gian - dẫn đến xói mòn nhanh hơn đã cuốn trôi một lượng lớn đá và đất, làm giảm trọng lượng của khu vực gần Everest.

“Sự phục hồi đẳng tĩnh có thể được ví như một vật thể nổi điều chỉnh vị trí của nó khi trọng lượng được loại bỏ. Khi một tải trọng nặng như băng hoặc đá bị xói mòn được loại bỏ khỏi lớp vỏ Trái đất, vùng đất bên dưới sẽ từ từ nhô lên để phản ứng, giống như một chiếc thuyền nổi lên trên mặt nước khi hàng hóa được dỡ xuống” - nhà khoa học địa chất Jin-Gen Dai của Đại học Khoa học Địa chất Trung Quốc tại Bắc Kinh – cho biết.

Hẻm núi chính của hệ thống sông hợp nhất nằm cách Everest khoảng 45km về phía Đông.

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng các mô hình số để mô phỏng quá trình tiến hóa của hệ thống sông và ước tính sự phục hồi đẳng tĩnh chiếm khoảng 10% tốc độ nâng hàng năm của Everest.

Everest, còn được gọi là Sagarmatha trong tiếng Nepal và Chomolungma trong tiếng Tây Tạng, nằm trên biên giới giữa Nepal và Khu tự trị Tây Tạng của Trung Quốc. Nó được đặt theo tên của George Everest, một nhà khảo sát người Anh thế kỷ 19 ở Ấn Độ.

Mai Phương