Sự trỗi dậy của giới siêu giàu Thụy Điển

Đảo Lidingö nằm cách trung tâm thành phố Stockholm gần nửa giờ lái xe. Đến đảo, điều đầu tiên đập vào mắt người đi đường sẽ là những căn biệt thự khổng lồ được làm bằng gỗ quý. Cũng có một số căn biệt thự được xây theo phong cách tối giản với trần nhà và cửa sổ làm bằng kính trong suốt. Điểm chung của chúng là đều tọa lạc ở khu phố giàu nhất Thụy Điển.

Là một doanh nhân nổi tiếng, tỷ phú Konrad Bergström có một căn biệt thự trên đảo với hầm rượu, hồ bơi ngoài trời và phòng tập thể hình riêng với các dụng cụ được bọc da tuần lộc.

Tỷ phú Konrad Bergström có một công ty sản xuất tai nghe và loa.

Bật công tắc đèn trong hầm và để lộ 3.000 chai rượu đang được trưng bày ra ánh sáng, ông với lấy một chai rượu và nói: “Bordeux của Pháp, đây là chai yêu thích của tôi”. Ngoài căn biệt thự trên đảo Lidingö, Bergström còn có 4 bất động sản khác ở Thụy Điển và Tây Ban Nha.

Lối sống và khối tài sản này không có gì đáng kể đối với một tỷ phú như ông. Tuy nhiên, điều khiến các nhà bình luận toàn cầu quan tâm là số người giàu như Bergström - hoặc giàu hơn - ở Thụy Điển, một quốc gia nổi tiếng với thuế suất cao và các chính sách bình đẳng xã hội.

70% GDP quốc gia

Theo BBC, trong ba thập kỷ vừa qua, quốc gia này đã trải qua một thời kỳ “bùng nổ về số lượng người siêu giàu”.

Năm 1996, Thụy Điển chỉ có 28 người có tài sản ròng trên 1 tỷ kronor (khoảng 91 triệu USD), theo danh sách tỷ phú kronor của tạp chí kinh doanh Veckans Affärer. Đặc biệt, hầu hết 28 người này đều xuất thân từ những gia đình giàu có qua nhiều thế hệ.

Tỷ phú Konrad Bergström cho rằng Thụy Điển có “hệ thống thuế rất dễ chịu cho những ai muốn thành lập công ty”.

Đến năm 2021, Thụy Điển có đến 542 “tỷ phú kronor” và tổng tài sản của những người này tương đương với 70% GDP quốc gia, theo phân tích của nhật báo Aftonbladet.

Thụy Điển - với dân số 10 triệu người - cũng là một trong những quốc gia có tỷ lệ “tỷ phú đôla” cao nhất thế giới. Năm nay, Forbes đã liệt kê 43 người Thụy Điển có tài sản trên 1 tỷ USD vào danh sách những người giàu nhất thế giới. Con số này tương đương với tỷ lệ 4 tỷ phú trên 1 triệu người dân, cao gấp đôi so với Mỹ.

Andreas Cervenka, nhà báo tại Aftonbladet đồng thời là tác giả sách Greedy Switzerland.

“Các tỷ phú đang trỗi dậy một cách âm thầm - không ai trong chúng ta có thể nhận ra điều này cho đến khi nó diễn ra”, Andreas Cervenka, nhà báo tại Aftonbladet đồng thời là tác giả sách Greedy Switzerland (Tạm dịch: Thụy Sĩ tham lam - PV), nhấn mạnh. “Ở Stockholm, bạn có thể tận mắt chứng kiến sự chênh lệch giàu nghèo khủng khiếp của Thụy Điển”.

Một trong những lý do cho sự gia tăng bất ngờ của giới siêu giàu Thụy Điển là nền công nghiệp phát triển mạnh mẽ ở quốc gia này. Thụy Điển vốn được xem là “Thung lũng Silicon của châu Âu” vì đã sinh ra hơn 40 công ty khởi nghiệp kỳ lân trị giá hàng tỷ đôla.

Doanh nhân nổi tiếng Ola Ahlvarsson còn nhấn mạnh việc giảm thuế đối với máy tính ở Thụy Điển là một trong những nguyên nhân chính của vấn đề này. Ông chỉ ra “văn hóa hợp tác” đang phát triển mạnh mẽ ở Thụy Điển. “Khi các công ty khởi nghiệp thành công, các tỷ phú tự thân thường có xu hướng đầu tư cho những công ty công nghệ đang khởi nghiệp như họ đã từng”, ông nói.

Theo tác giả Cervenka, chính sách tiền tệ của Thụy Điển là một câu chuyện khác đáng chú ý hơn. Ông cho biết Thụy Điển, dù đánh thuế 50% đối với những người có thu nhập cao, lại nhẹ tay với số tiền kiếm được từ cổ phiếu và thuế suất doanh nghiệp. Mặt khác, lãi suất ngân hàng thấp cũng giúp các nhà khởi nghiệp mạnh tay hơn trong kinh doanh.

Tác động tích cực với xã hội?

Trở lại Đảo Lidingö, tỷ phú Konrad Bergström đồng ý rằng Thụy Điển có “hệ thống thuế rất dễ chịu cho những ai muốn thành lập công ty”. Ông cũng nhắc đến những tác động tích cực mà mình và các tỷ phú khác đã tạo ra cho xã hội.

“Chúng tôi có một bảo mẫu, một người làm vườn và vài người dọn dẹp… Điều này tạo ra nhiều việc làm hơn và giúp nhiều người tránh bị thất nghiệp. Đây là một trong nhiều cách mà chúng tôi sử dụng để xây dựng xã hội”, Bergström nói.

Tỷ phú Bergström xác định các doanh nhân và nhà đầu tư mạo hiểm của Thụy Điển cũng đang ngày càng ưu tiên cho các công ty khởi nghiệp mang lại tác động tích cực cho cộng đồng.

Theo BBC, nhà đầu tư có tác động lớn nhất trong câu chuyện này là Niklas Adelberth - người đồng sáng lập nền tảng thanh toán Klarma. Năm 2017, ông đã trích 130 triệu USD từ tài sản của mình để thành lập quỹ Norrsken đầu tư, hỗ trợ cho các công ty có tác động tích cực với xã hội.

Niklas Adelberth đã trích 130 triệu USD tài sản thành lập quỹ hỗ trợ cho các công ty có tác động tích cực với xã hội.

“Tôi không có du thuyền, chuyên cơ hay bất kỳ thứ gì hầm hố mà một tỷ phú thường có”, ông Adelberth nói. “Giúp đỡ xã hội là điều duy nhất làm tôi thích thú”.

Năm 2023, 74% tổng vốn đầu tư mạo hiểm vào các công ty khởi nghiệp Thụy Điển là dành cho các công ty các tác động tích cực cho xã hội. Đây là tỷ lệ cao nhất ở Liên minh châu Âu và cao hơn nhiều so với tỷ lệ 34% của châu Âu.

"Được ăn cả, ngã về không"

Nghiên cứu gần đây của Đại học Örebro cho thấy hình tượng của các tỷ phú Thụy Điển “chủ yếu là tích cực”. Tuy nhiên, sự thành công của họ lại hiếm khi được nhắc đến trên truyền thông.

“Chừng nào giới siêu giàu còn được xem là hiện thân của những đức tính như chăm chỉ, gan dạ, khéo léo thì bất bình đẳng xã hội sẽ còn tồn tại”, nhà nghiên cứu truyền thông Axel Vikström cho biết.

Hình tượng tích cực trên truyền thông cũng là nguyên nhân làm các cuộc tranh luận về thuế suất đối với giới siêu giàu Thụy Điển không quá gay gắt như ở Mỹ và các nước phương Tây khác, nhà báo Cervenka nói thêm.

Đảo Lidingö là khu vực có nhiều người giàu nhất Thụy Điển.

“Các diễn ngôn tích cực về giới siêu giàu sẽ dẫn đến tâm lý ‘được ăn cả, ngã về không'. Từ đó, người ta dễ tin rằng chỉ cần chiến thắng liên tiếp, cho dù là trên sòng bạc, là có thể trở thành tỷ phú”, Cervenka phân tích. “Suy nghĩ của người dân Thụy Điển đang thay đổi đáng kể”.

Danh sách những người giàu nhất Thụy Điển cũng cho thấy đa phần tài sản quốc gia đang nằm trong tay những người đàn ông da trắng, bất chấp lượng người nhập cư khổng lồ và các chính sách ủng hộ bình đẳng giới của chính phủ.

“Đúng. Thụy Điển là nơi mọi người tạo ra tiền bạc, của cải và những nhà khởi nghiệp sẽ được tạo điều kiện nhiều hơn. Tuy nhiên, định kiến xã hội và các tiêu chuẩn kép sẽ quyết định ai mới là người nhận được tiền đầu tư. Mà theo tôi, đa phần là những người đàn ông da trắng”, Loki Akimade, doanh nhân người Thụy Điển gốc Nigeria, nói.

“Thụy Điển là một quốc gia đáng kinh ngạc và đứng đầu thế giới về nhiều mặt. Dù vậy, vẫn có nhiều người đang bị gạt ra khỏi cuộc chơi”, Akimade khẳng định.

Đông Tùng

Ảnh: Maddy Savage