Táo bón do thuốc trị tâm thần clozapine: Có thể gây vấn đề nghiêm trọng về đường ruột

Táo bón - Dấu hiệu cần lưu ý

Clozapine là một loại thuốc đã được sử dụng trong hơn 40 năm qua điều trị TTPL ở những bệnh nhân có triệu chứng không được kiểm soát bằng điều trị tiêu chuẩn. Các triệu chứng của TTPL bao gồm: hoang tưởng, ảo thanh, rối loạn suy nghĩ, mất đi ý muốn làm việc, giảm biểu lộ tình cảm, cách ly xã hội...

Clozapine cũng có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ suy nghĩ tự tử và tự làm hại bản thân ở những người bệnh này. Thuốc có sẵn dưới dạng viên uống hoặc dưới dạng thuốc generic của nhiều công ty dược phẩm khác nhau. Các tác dụng phụ thường gặp của thuốc bao gồm: táo bón, khô miệng, buồn ngủ, chóng mặt, mờ mắt,... Trong đó, táo bón là tác dụng phụ thường gặp và được biết đến của clozapine, nhưng các sự kiện nghiêm trọng và gây tử vong vẫn tiếp tục được báo cáo trong thời gian gần đây. Các biến chứng ruột liên quan đến táo bón do thuốc clozapine bao gồm: viêm đại tràng hoại tử, thiếu máu cục bộ ruột, hoại tử ruột và trướng bụng dẫn đến tắc ruột. FDA cho biết, tất cả các loại thuốc đều có tác dụng phụ ngay cả khi được sử dụng đúng theo quy định, nhưng nói chung lợi ích vượt trội hơn những rủi ro này. Do đó, không thể xác định khả năng ai đó sẽ gặp các tác dụng phụ này khi dùng clozapine. Vì vậy, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về tất cả các loại thuốc khác mà mình đang sử dụng, bao gồm cả thuốc không kê đơn và/ hoặc khi gặp bất kỳ tác dụng phụ nào trong khi dùng thuốc.

FDA cũng lưu ý rằng, các nguy cơ này với clozapine cao hơn so với các thuốc điều trị TTPL khác trong nhóm. Nguy cơ tăng thêm khi dùng liều clozapine cao hơn và khi được kê đơn cùng thuốc kháng cholinergic (làm chậm chuyển động trong ruột) và các loại thuốc khác gây táo bón, gồm cả opioid. Nhiều loại thuốc khác nhau có tác dụng kháng cholinergic.

Hiện FDA đang yêu cầu một cảnh báo và cập nhật mới về nguy cơ này để thêm vào thông tin kê đơn của tất cả các sản phẩm clozapine. Việc phát hiện và điều trị kịp thời táo bón khi dùng clozapine và các triệu chứng tiêu hóa khác là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến ruột ở người bệnh.

Cảnh giác với triệu chứng táo bón khi dùng thuốc.

Những chú ý về phía bệnh nhân và người chăm sóc

Đối với người bệnh: Cần đi khám đặc biệt khi có các triệu chứng đi đại tiện cứng hoặc khô, đi tiêu ít nhất ba lần một tuần... Khi gặp các triệu chứng như buồn nôn và nôn, đầy hơi hoặc hoặc đau bụng... (có thể liên quan đến các vấn đề nghiêm trọng về đường ruột), cần liên hệ với bác sĩ ngay lập tức.

Để ngăn ngừa táo bón, người bệnh nên ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc có nhiều chất xơ; uống nhiều nước và các chất lỏng khác; tập thể dục thường xuyên... Có thể dùng thuốc nhuận tràng (cần tham khảo ý kiến của bác sĩ). Người bệnh không nên ngừng dùng thuốc clozapine mà không có ý kiến của bác sĩ, vì việc ngừng điều trị có thể khiến các triệu chứng TTPL của người bệnh xuất hiện trở lại hoặc trở nên tồi tệ hơn.

Người bệnh cần đọc kỹ tờ hướng dẫn sử dụng thuốc để hiểu về những thông tin cần thiết của thuốc mà mình dùng như: tác dụng của thuốc, các tác dụng phụ, cách uống và bảo quản đúng cách...

Đối với bác sĩ, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe: nên đánh giá chức năng ruột trước khi cho BN dùng clozapine và tránh kê đơn clozapine với các thuốc chống cholinergic khác; tư vấn cho BN về nguy cơ gây táo bón của thuốc và các vấn đề về đường ruột đe dọa tính mạng có thể xảy ra; các biện pháp để khắc phục tình trạng táo bón do thuốc; theo dõi nhu động ruột của BN trong suốt quá trình điều trị; hướng dẫn BN cần liên hệ với bác sĩ ngay khi gặp các triệu chứng của táo bón; theo dõi BN về các biến chứng tiềm ẩn như buồn nôn, trướng bụng hoặc đau bụng và cân nhắc điều trị nhuận tràng dự phòng khi bắt đầu dùng clozapine ở bệnh nhân có tiền sử táo bón hoặc tắc ruột.

DS. Hoàng Thu Thủy