Thách thức quan hệ giữa Mỹ và Nga: Đối sách nào xoa dịu bế tắc đôi bên?

Tranh cãi về việc cáo buộc Nga liên quan với lực lượng Taliban trong cái chết của binh sĩ Mỹ tại Afghanistan một lần nữa lại lên tiếng về quan hệ giữa Washington và Moscow. Các đánh giá về tình báo Mỹ xung quanh vụ việc bất ngờ bị rò rỉ hiện tại và điều này lại xảy ra trước 4 tháng cho đến khi bầu cử Mỹ.

Tổng thống Putin. Ảnh: The National Interest

Theo tờ National Interest, quan hệ giữa Mỹ và Nga xung quanh vụ việc có thể là một thủ thuật chính trị và thu hút chú ý của các nhà phê bình truyền thông. Trong khi đó, các trừng phạt của Mỹ lần này có thể lôi kéo thêm nhiều chính trị gia muốn tham gia nhằm thể hiện thái độ cứng rắn với Nga nhưng sẽ không ngăn chặn Moscow các hành động tiếp theo. Phản ứng chính trị lần này, theo giới quan sát, được đánh giá là khác xa với chiến lược cần thiết khác thúc đẩy lợi ích quốc gia của Mỹ.

Nga vẫn hiện hữu. Vai trò ngày càng ảnh hưởng của Nga cùng với sự tương tác quốc tế không hề giảm hơn. Nga được biết đến là một cường quốc vũ khí hạt nhân, tài nguyên thiên nhiên giàu có nhất thế giới và một ý chí bảo vệ lợi ích quốc gia. Trong quá khứ, mọi người đều biết tầm ảnh hưởng của nó khi người Nga có thể đánh bại cả Napoleon hay Hitler lừng danh.

Điểm khởi đầu cho chiến lược của Mỹ nên nhận ra rằng Mỹ và Nga đều là những đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ. Điều kiện địa chính trị, kinh nghiệm lịch sử và truyền thống chính trị khiến tồn tại các bất đồng dai dẳng về trật tự thế giới, cân bằng quyền lực khu vực và các giá trị chính trị. Đối với nhiều người phương Tây, một nước Nga dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Putin có phần nổi bật. Nước Nga vừa đánh dấu bước ngoặt lớn trong ban hành sửa đổi Hiến pháp và tiếp tục củng cố quyền lực của Tổng thống Putin đến năm 2036.

Nhiệm vụ của Mỹ không phải là thay thế thù hận đối với Nga bằng quan hệ đối tác giống như những gì Moscow đã làm trong thập kỷ đầu tiên hậu Xô Viết. Hiện tại, mức độ cạnh tranh của Mỹ nhằm bảo vệ lợi ích thiết yếu của quốc gia trong khi giảm thiểu rủi ro và chi phí đồng thời cho phép phát triển không gian có sự hợp tác chọn lọc.

Tờ National Interest đưa ra các nguyên tắc dẫn dắt trong chính sách của Mỹ. Đầu tiên, mối quan hệ tập trung vào cạnh tranh quân sự có nguy cơ dẫn đến thảm họa hạt nhân quá lớn.

Các nhà lãnh đạo Mỹ cần phải nội tâm hóa sợ hãi trước sức mạnh hủy diệt của vũ khí hạt nhân với những gì đã làm trong quá khứ. Sức mạnh Mỹ và và Nga có khả năng hủy diệt lớn. Vì vậy, để tránh rủi ro nhất, cả hai nên chung sống hòa bình là điều bắt buộc cho dù là vấn đề gì đi chăng nữa.

Thứ hai, nhằm hạn chế rủi ro, Mỹ và Nga phải tìm cách kiềm chế mức độ cạnh tranh. Điều đó có nghĩa rằng Washington nên tránh sự bảo vệ sự mạnh mẽ các lợi ích của Mỹ, tuy nhiên cần thiết phải rèn luyện tính kiên nhẫn theo đuổi mục tiêu này. Trong các bất đồng về vấn đề Ukraine, Syria, Afghanistan hay các khủng hoảng tiếp theo, mục tiêu không phải là sự đầu hàng của Nga mà là giải pháp thỏa đáng giúp ổn định sự cạnh tranh trong con đường Moscow muốn tiến xa hơn với Mỹ. Trong công thức nổi tiếng của Henry Kissinger, đàm phán là những gì chúng ta muốn và là những gì bên kia muốn và là những gì chúng ta phải sống cùng.

Thứ ba, khi một cuộc cạnh tranh diễn ra, Washington cần phải để lại không gian mở cho hợp tác đôi bên. Phổ biến hơn sẽ là hợp tác xác định ranh giới đảm bảo cạnh tranh an toàn hơn, chẳng hạn như kiểm soát vũ khí hoặc quy tắc cho không gian mạng. Ở cùng thời điểm, hai nước sẽ cần phải hợp tác và cùng ngồi vào bàn, đưa ra thỏa thuận đối phó với các thách thức xuyên quốc gia khẩn cấp và quan trọng như các vấn đề biến đổi khí hậu, chủ nghĩa khủng bố, phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt hay bệnh dịch.

Khi Mỹ cạnh tranh, điều này cần kết hợp hiệu quả các công cụ quyền lực khác nhau. Trừng phạt kinh tế là một công cụ như thế, tuy nhiên chúng phải sử dụng thận trọng và đạt mục tiêu tốt cho các mục đích cụ thể, ví dụ như thuyết phục Nga đàm phán nghiêm túc hơn. Và điều đó cần phải linh hoạt. Theo giới quan sát, các trừng phạt bắt buộc không thể đáp ứng tiêu chuẩn này. Trừng phạt sẽ khiến mọi thứ quá cứng nhắc, rất ít động lực khiến Kremlin thay đổi.

Theo tờ báo, hi vọng tốt nhất của biện pháp trừng phạt ảnh hưởng đến thái độ của Nga. Moscow ắt hẳn sẽ thúc đẩy chính sách ngoại giao khéo léo tập hợp các đồng minh và đối tác của Mỹ cùng tham gia đối thoại trực tiếp và nghiêm túc.

Việc khôi phục các kênh ngoại giao từng bị cắt đứt giữa hai bên nên là ưu tiên hàng đầu. Đây không phải là phần thưởng cho hành vi xấu mà là bước đi thận trọng bảo vệ lợi ích Mỹ và tránh các chỉ trích từ truyền thông.

Nguyên tắc cuối cùng được đánh giá là cần thiết. Các nhà chiến lược gợi ý rằng, Mỹ nên sống với giá trị của chính mình, nuôi dưỡng nền dân chủ và tạo ra sự thống nhất về mục đích để có thể vượt qua Nga dễ dàng. Điều này cũng tương tự giống như 70 năm về trước Washington từng làm.

Hồng Nhung