Thấu hiểu để gắn kết

Với tư cách là các tổ chức khu vực tiên phong trong một thế giới chia rẽ, hai khối của Đông Nam Á và châu Âu có nhiều lĩnh vực mang lợi ích chung.

Nguồn: CNA

Đã từ lâu, quan hệ giữa Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Liên minh châu Âu (EU) là một câu chuyện nhiều khía cạnh ý nghĩa. ASEAN và EU trở thành đối tác của nhau từ năm 1977. Là hai tổ chức khu vực hội nhập và tiên tiến nhất thế giới, hai bên thấu hiểu nhau sâu sắc. Cả hai đều biết việc biến tầm nhìn về một cộng đồng khu vực dựa trên các quy tắc chung thiết thực cho mọi công dân là sứ mệnh thách thức như thế nào.

Ngày 1.12.2020, quan hệ đối tác ASEAN - EU được nâng cấp lên tầm chiến lược. Hai năm đã trôi qua và các nhà lãnh đạo của chúng ta hôm nay gặp nhau tại Brussels để kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Đã đến lúc nhìn lại hai năm vừa qua và đặt ra các ưu tiên trong tương lai.

Nhiều điều đã xảy ra kể từ khi chúng tôi quyết định trở thành đối tác chiến lược. Một đại dịch toàn cầu đã phơi bày sự mong manh của các chuỗi giá trị quốc tế, trong khi cuộc chiến tranh ở Ukraine đang khiến bầu không khí căng thẳng. Sự cạnh tranh chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ngày càng gay gắt. Cách ASEAN và EU hành động và phản ứng, riêng rẽ hay cùng nhau, sẽ quyết định vận mệnh của hơn một tỷ người coi hai khu vực của chúng ta là nhà.

Nếu mối quan hệ của chúng ta thực sự mang tính chiến lược, thì những vấn đề mà bên này quan tâm phải được coi là vấn đề mà bên kia quan tâm. Ở những nơi không thể có một cách tiếp cận chung, thì ít nhất hai khối của chúng ta cũng nên có một đánh giá chung về các cú sốc địa chính trị.

Các lĩnh vực ưu tiên

Không nơi nào mà sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc rõ ràng hơn ở châu Á - Thái Bình Dương. Trong mối quan hệ chồng chéo này, ASEAN viện dẫn “tính trung tâm” của mình, vốn từ lâu đã khiến khối này trở thành nền tảng được lựa chọn cho ngoại giao kinh tế. Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, được EU thông qua vào tháng 9 năm ngoái, minh chứng cho sự ủng hộ và tôn trọng rõ ràng của Brussels đối với vai trò trung tâm của ASEAN.

Đồng thời, Trung Quốc đã trở nên cứng rắn hơn về mặt quân sự trong việc thách thức ranh giới lãnh hải của các nước láng giềng. EU không thể và sẽ không cho phép luật pháp quốc tế và an ninh hàng hải bị phá vỡ bởi bất kỳ quốc gia nào. Chúng tôi can dự một phần quan trọng trong khu vực. Xét cho cùng, 40% ngoại thương của EU đi qua Biển Đông, khiến hòa bình và ổn định trong khu vực trở thành ưu tiên hàng đầu của châu Âu. Những gì xảy ra trong khu vực này đều tác động đến châu Âu.

Trong bối cảnh này, an ninh hàng hải từ lâu đã là ưu tiên chung của EU và ASEAN. Ngoài ra, cướp biển, buôn lậu, nhập cư bất hợp pháp, quản lý thiên tai và tác động của ô nhiễm và biến đổi khí hậu là những chủ đề thường xuyên trong chương trình nghị sự. Hội nghị thượng đỉnh lần này mang đến nhiều cơ hội để lập chiến lược cho các yếu tố hợp tác an ninh và quốc phòng trong tương lai của chúng ta. Ví dụ, năm ngoái, chúng ta đã chứng kiến Việt Nam ký một thỏa thuận phê chuẩn sự tham gia của nước này vào các nhiệm vụ quân sự và dân sự của EU. Hội nghị Thượng đỉnh năm nay mang lại hy vọng để gieo hạt giống cho sự tham gia hơn nữa theo những dòng này.

Với việc châu Âu đang chịu áp lực phải tái thiết cấu trúc an ninh của mình sau cuộc chiến ở Ukraine, 27 quốc gia thành viên của EU có thể học hỏi từ ASEAN và khái niệm về các vòng tròn đồng tâm, theo đó sự hợp tác trong một nhóm nhỏ hơn sẽ củng cố sự tham gia của ASEAN trong một nhóm lớn hơn.

Ưu tiên thứ hai của ASEAN, cũng như của châu Âu, là phục hồi kinh tế. Những tác động lâu dài của mối quan hệ cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc đã thành hiện thực. Nỗ lực tách rời hai siêu cường trong lĩnh vực công nghệ cao và viễn thông, ngân hàng và tài chính có thể buộc các nước Đông Nam Á phải đưa ra những lựa chọn khó khăn. Đồng thời, sự gián đoạn trong chuỗi giá trị toàn cầu đã ảnh hưởng nặng nề đến ngành sản xuất của ASEAN, buộc các công ty Đông Nam Á phải suy nghĩ lại về vị thế của họ.

Là nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài số một tại ASEAN, EU quyết tâm đẩy nhanh quá trình phục hồi kinh tế trong khu vực. Đầu tiên và quan trọng nhất, điều này có nghĩa là theo đuổi chương trình nghị sự thương mại của chúng ta. Với hơn 215,9 tỷ euro thương mại vào năm 2021, ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ ba của EU bên ngoài châu Âu. Tương tự, EU là đối tác thương mại lớn thứ ba của ASEAN, chiếm khoảng 10,6% thương mại của ASEAN. Các hiệp định thương mại tự do giữa EU với cả Singapore và Việt Nam đã có hiệu lực. Các thỏa thuận với các nước ASEAN khác vẫn là một ưu tiên, đáng chú ý nhất là với Indonesia, nơi các cuộc đàm phán đang diễn ra, và với Malaysia, Thái Lan và Philippines, nơi EU đã thiết lập các cơ quan đàm phán. Một lần nữa, hội nghị thượng đỉnh mang đến cơ hội để thúc đẩy các thỏa thuận này với sức mạnh mới.

Giống như EU, ASEAN không có ý định phá hoại chủ nghĩa đa phương. Thay vào đó, chúng ta thống nhất với niềm tin rằng thương mại và an ninh nên tuân theo các hiệp định quốc tế dựa trên luật lệ. Nhưng chúng ta, cả ASEAN và EU đều không sẵn sàng trở thành một phần của “phạm vi ảnh hưởng”.

"Cách ASEAN và EU hành động và phản ứng, riêng rẽ hay cùng nhau, sẽ quyết định vận mệnh của hơn một tỷ người coi hai khu vực của chúng ta là nhà".

Các mô hình và quy trình tích hợp đều đang trong quá trình hoàn thiện, chúng có những đặc điểm riêng do các khu vực địa lý, lịch sử và văn hóa khác nhau - và chúng không hoàn hảo. Tuy nhiên, chúng có giá trị tồn tại.

Khi các nguyên thủ gặp nhau trong hai ngày 14 - 15.12, chúng ta có cơ hội tìm thấy tiếng nói chung về các chủ đề cùng quan tâm. Việc thành lập Đối thoại Năng lượng EU - ASEAN dự kiến là một điểm khởi đầu khả thi.

Cần sự tham gia tích cực của cơ quan lập pháp

Tuy nhiên, quan hệ đối tác chiến lược giữa ASEAN và EU không chỉ là vấn đề của các cơ quan hành pháp: các nghị sĩ của cả hai bên và xã hội dân sự nói chung đều có quyền có tiếng nói của mình. Chúng tôi kêu gọi một cuộc đối thoại có cấu trúc với một chương trình nghị sự rõ ràng giữa các đại diện được bầu của cả hai bên. Nghị viện châu Âu sẵn sàng đồng tổ chức một cuộc đối thoại như vậy và mong muốn được hợp tác hiệu quả với các nghị sĩ từ các quốc gia ASEAN.

Chúng ta không thể đa phương hóa một mình. Chúng ta đã luôn và sẽ luôn mạnh mẽ hơn khi cùng nhau hành động. Con đường phía trước rất rõ ràng: EU luôn ở đây, sát cánh cùng ASEAN.

Quốc Đạt dịch