Thẻ căn cước công dân thay thế chứng minh nhân dân

Ảnh minh họa.

Lưu trữ dữ liệu căn cước công dân: Chủ yếu thủ công

Bộ trưởng Công an Trần Đại Quang (ảnh bên) cho biết, đến hết năm 2013, toàn quốc đã làm thủ tục và cấp được 68.124.934 chứng minh nhân dân (CMND), đạt 96,6% so với tổng số người trong diện cấp CMND; trong đó, đổi 18.034.383 CMND, cấp lại 16.000.013 CMND.

Theo Tờ trình số của Chính phủ, một trong những lý do để xây dựng Luật Căn cước công dân (CCCD) là trong điều kiện đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chủ động hội nhập quốc tế, yêu cầu đặt ra là phải hiện đại hóa giấy tờ về CCCD theo hướng ứng dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, phù hợp với xu hướng trên thế giới. Trong khi đó, kỹ thuật, công nghệ cấp, quản lý CMND còn lạc hậu, không đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng của nhân dân, chưa bảo đảm phục vụ tốt yêu cầu quản lý dân cư và hội nhập quốc tế. Hình thức, nội dung của giấy tờ về căn cước công dân chưa phù hợp với quy định của nhiều nước trên thế giới.

Vì vậy, cần quy định việc sử dụng thẻ CCCD theo công nghệ tiên tiến vừa bảo đảm bền, đẹp, chống làm giả, vừa có khả năng tích hợp nhiều thông tin cần thiết để góp phần đơn giản hóa giấy tờ cho công dân, từng bước thực hiện Chính phủ điện tử.

Cơ sở dữ liệu CCCD hiện nay chủ yếu được lưu trữ thủ công, chưa đáp ứng được yêu cầu đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân. Xây dựng Luật CCCD để thực hiện các đòi hỏi này cùng với yêu cầu bảo đảm sự đồng bộ với pháp luật về hộ tịch, cư trú, dữ liệu quốc gia về dân cư với trình tự, thủ tục cấp, đổi, cấp lại giấy tờ về căn cước công dân đơn giản, thuận tiện, không phiền hà.

Dự án Luật CCCD tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, tương xứng hơn cho công tác quản lý CCCD; bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật quy định về các giấy tờ tùy thân của công dân.

Một số nội dung cơ bản

Dự án Luật Căn cước công dân gồm năm chương, 36 điều. Trong đó, có một số nội dung đáng quan tâm dưới đây.

Chương I quy định một số nội dung mới mà pháp luật hiện hành về CCCD chưa quy định, như nguyên tắc quản lý, quyền và nghĩa vụ của công dân, trách nhiệm của cơ quan quản lý, các hành vi bị nghiêm cấm.

Chương III đề cập nội dung của thẻ CCCD. Thẻ CCCD (thay thế cho tên gọi hiện nay là CMND) là giấy tờ tùy thân có giá trị chứng nhận căn cước của công dân Việt Nam, do cơ quan có thẩm quyền cấp từ cơ sở dữ liệu căn cước công dân. Dự thảo Luật quy định nội dung thẻ CCCD phản ánh thông tin cơ bản về công dân phục vụ cho việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân nhưng vẫn bảo đảm giữ bí mật đời tư cá nhân.

Trên thẻ CCCD có thông tin về nơi thường trú của công dân và do đó, sau khi hoàn thành cơ sở hạ tầng và tích hợp đầy đủ dữ liệu về công dân sẽ bỏ sổ hộ khẩu. Trên thẻ CCCD cũng có thông tin về họ và tên khai sinh, họ và tên gọi khác, ngày, tháng, năm sinh, giới tính, dân tộc.

Dự thảo Luật quy định theo hướng số định danh cá nhân được sử dụng làm số thẻ CCCD. Trường hợp đổi, cấp lại thì số thẻ CCCD vẫn giữ đúng theo số định danh cá nhân đã cấp.

Số định danh cá nhân là mã số công dân gồm 12 số tự nhiên, được xác lập từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư do Bộ Công an quản lý thống nhất trên toàn quốc, được cấp cho mỗi công dân Việt Nam và không lặp lại ở người khác, dùng để xác định dữ liệu cụ thể của một người trong cơ sở dữ liệu.

Về hạn sử dụng, dự thảo Luật quy định theo hướng: Đối với thẻ của người dưới 15 tuổi, hạn sử dụng là từ khi cấp đến khi người đó đủ 14 tuổi; đối với thẻ của người từ 15 tuổi đến dưới 25 tuổi, hạn sử dụng là 10 năm, kể từ ngày cấp; đối với thẻ của người từ đủ 25 tuổi đến dưới 70 tuổi thì hạn sử dụng là 15 năm, kể từ ngày cấp. Riêng đối với người từ 70 tuổi trở lên, không xác định hạn sử dụng của thẻ.

Dự thảo Luật quy định cấp thẻ CCCD cho công dân dưới 15 tuổi, ngay từ khi làm thủ tục khai sinh để bảo đảm quyền công dân theo Hiến pháp năm 2013.

Công dân có thể lựa chọn nơi làm thủ tục cấp, đổi, cấp lại thẻ CCCD theo quy định trên mà không phụ thuộc vào nơi cư trú. Quy định này sẽ tạo điều kiện thuận lợi lớn cho công dân, nhất là đối với những người đi làm ăn ở địa phương xa nơi thường trú của mình, họ có thể đến ngay cơ quan quản lý căn cước công dân nơi gần nhất để làm thủ tục cấp, đổi, cấp lại thẻ CCCD mà không nhất thiết phải trở về nơi thường trú để thực hiện.

Để bảo đảm giá trị sử dụng của những CMND được cấp trước ngày Luật này có hiệu lực, tránh gây xáo trộn cho công dân trong các giao dịch, dự thảo Luật quy định:

Đối với CMND đã được cấp trước ngày Luật này có hiệu lực vẫn có giá trị sử dụng đến hết thời hạn theo quy định. Trường hợp cần đổi sang thẻ CCCD theo mẫu quy định tại Luật này thì thực hiện theo Luật này.

Dự thảo Luật cũng quy định: Khi Luật này có hiệu lực, địa phương chưa có điều kiện về cơ sở hạ tầng thông tin, vật chất, kỹ thuật và cán bộ quản lý căn cước công dân để triển khai thi hành theo Luật này thì Bộ Công an báo cáo Thủ tướng Chính phủ quyết định cho phép tiếp tục thực hiện theo quy định của pháp luật hiện hành cho đến khi có đủ điều kiện; chậm nhất từ ngày 1-1-2020, phải thực hiện thống nhất theo quy định của Luật này.

Hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2016 là phù hợp

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội Nguyễn Kim Khoa cho rằng, để bảo đảm tính khả thi, phù hợp với lộ trình và điều kiện thực tế về nguồn lực tài chính, bảo đảm hạ tầng thông tin, trang bị cơ sở vật chất, kỹ thuật, Luật CCCD có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2016 là phù hợp.

Trong báo cáo thẩm tra dự án Luật CCCD của Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội, cơ quan này đề nghị Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo rà soát một số quy định trong dự thảo Luật Hộ tịch và các dự án Luật khác bảo đảm sự thống nhất, tránh chồng chéo, trùng lắp. Một số ý kiến còn băn khoăn về tính khả thi của dự án Luật vì có nhiều vấn đề mới chưa được triển khai, kiểm nghiệm trên thực tiễn, do đó cần phải được xem xét, đánh giá, cân nhắc kỹ, cụ thể như khả năng làm chủ về công nghệ, kỹ thuật, trang thiết bị, sự tương thích đối với hạ tầng kỹ thuật của các cơ quan, tổ chức liên quan, khả năng bảo đảm nguồn lực tài chính, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ...

Ủy ban này đề nghị đánh giá tác động toàn diện hơn về kinh tế - xã hội và lợi ích của nhân dân; quy định cụ thể những vấn đề đã được tổng kết, kiểm nghiệm trong thực tiễn, tham khảo kinh nghiệm các nước trên thế giới, căn cứ vào tình hình kinh tế, xã hội của đất nước để có lộ trình phù hợp bảo đảm vừa đổi mới, cải cách, vừa phải đáp ứng yêu cầu ổn định trong thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân, nhất là vấn đề xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, dữ liệu căn cước công dân, cấp số định danh cá nhân, thẻ căn cước công dân...

Về bố cục của dự thảo Luật, đa số ý kiến các thành viên trong Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội cho rằng, theo Đề án 896, vấn đề trọng tâm là xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là dữ liệu dùng chung cho các cơ quan, tổ chức và cá nhân do Bộ Công an thống nhất quản lý. Tuy nhiên, dự thảo Luật quy định nội dung này còn đơn giản, thiếu cụ thể, mới chỉ đề cập đến thông tin, tài liệu được xác lập từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư quy định tại Điều 10 dự thảo Luật là chưa hợp lý. Do đó, nên nghiên cứu xây dựng một chương riêng về Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu CCCD.

Do thẻ CCCD được cấp ngay từ khi công dân mới sinh ra, do đó dự thảo Luật cần bổ sung, điều chỉnh các điều luật tại Chương III cho phù hợp, đặc biệt là các nội dung như thẩm quyền, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, giá trị sử dụng, việc cấp đổi thẻ, thủ tục, trình tự cấp đổi thẻ CCCD… Đồng thời, đây cũng là vấn đề lớn tác động đến toàn xã hội, do đó cần có báo cáo đánh giá tác động toàn diện và giải pháp, lộ trình thực hiện phù hợp, bảo đảm tính khả thi.

Ngoài ra, cần nghiên cứu phân cấp thẩm quyền cấp, đổi, cấp lại thẻ CCCD cho công an cấp huyện. Hiện nay cũng như trong thời gian tới, nhu cầu cấp thẻ CCCD ngày càng tăng cao, cùng với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý căn cước, quản lý dân cư, giao công an cấp huyện thẩm quyền cấp thẻ CCCD là phù hợp, góp phần rút ngắn thời gian cấp thẻ.

Bài: NGÂN ANH, ảnh: TRẦN HẢI